Tezy
Ustawodawca nie wprowadził obowiązku składania wniosków do organów administracji publicznej za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika /w tym wniosków o stwierdzenie nieważności decyzji, a więc inicjujących postępowanie nadzwyczajne na wniosek strony/. Podobnie nie ma konieczności składania odwołania, czy też wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy za pośrednictwem adwokata, czy też radcy prawnego. W tej sytuacji w razie złożenia wniosku o wszczęcie postępowania na organie administracji publicznej, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej zapisaną w art. 7 Kpa oraz zasadą pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa unormowaną w art. 8 tego Kodeksu, spoczywa obowiązek wyjaśnienia, jakie w istocie żądanie zgłosił obywatel.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w składzie następującym: Przewodniczący asesor WSA Tomasz Wykowski sędzia NSA Tadeusz Cysek sędzia WSA Małgorzata Małaszewska- Litwiniec (spr.) Protokolant Ewa Oleksiak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lutego 2005r. sprawy ze skargi J. P. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2004r . Nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania o przyznanie odszkodowania za przejęcie przedsiębiorstwa na własność Państwa. I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję tego organu z dnia [...] grudnia 2003r nr, [...] II. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz J. P. kwotę 200( dwieście ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego
Uzasadnienie
Wnioskiem z dnia 22.07.2001 r. J. P. żądał:
1) wszczęcia postępowania odszkodowawczego i przyznania mu stosownego odszkodowania za wydanie wadliwych decyzji nacjonalizacyjnych dotyczących młyna gospodarczego należącego do jego ojca, usytuowanego na działce nr ew. [...], o pow. 818 m2, w miejscowości J., a mianowicie:
zarządzenia Ministra Skupu z dnia [...].11.1955 r., nr [...] w sprawie ustanowienia przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem "Młyn Elektryczny A. P. i S. L."
orzeczenia Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia [...].05.1962 r. w sprawie stwierdzenia przejścia na własność Państwa tego przedsiębiorstwa,
zlecenia sporządzenia ekspertyzy poniesionej szkody rzeczywistej,
wypłacenia odszkodowania.
Decyzją z dnia [...].12.2003 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi umorzył postępowanie jako bezprzedmiotowe. W uzasadnieniu wyjaśnił, że dopiero pozytywna dla skarżącego decyzja wydana w trybie nadzoru, dotycząca orzeczenia o przejęciu przedsiębiorstwa na własność Państwa może skutkować roszczeniem odszkodowawczym. Taka decyzja, jak zaznaczył Minister nie została podjęta w tej sprawie, a zatem wniosek o odszkodowanie za przejęty młyn jest bezprzedmiotowy.
Minister wskazał także na brak rozmaitych dokumentów, które następnie J. P. dostarczył wraz z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy.
We wniosku tym skarżący domagał się "ponownego rozpatrzenia w trybie art. 157 Kpa w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 Kpa sprawy o odszkodowanie" za przedmiotowy młyn, nad którym ustanowiony został przymusowy zarząd państwowy.
Utrzymując w mocy swą poprzednią decyzję Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi stwierdził, że skarżący nie sformułował wniosku o przeprowadzenie oceny zapadłych uprzednio rozstrzygnięć, a mianowicie:
zarządzenia Ministra Skupu z dnia [...]11.1955 r., nr [...] w sprawie ustanowienia przymusowego zarządu państwowego nad tym przedsiębiorstwem należącym do P. A. i L. S. oraz
orzeczenia Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia
[...].05.1962 r. w sprawie stwierdzenia przejścia na własność Państwa tego
przedsiębiorstwa.
Dopiero na wyraźny taki wniosek osoby uprawnionej organ administracji publicznej dokonuje oceny zapadłych uprzednio rozstrzygnięć i w zależności od wyniku tego postępowania orzeka o odszkodowaniu, bądź odmawia jego przyznania.
W skardze J. P. stwierdził, że od samego początku, wbrew twierdzeniu Ministra sprawa jego dotyczyła zasadności wydania zarządzenia Ministra Skupu z dnia [...].11.1955 r., nr [...] w sprawie ustanowienia przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem "Młyn Elektryczny A. P. i S. L." i tak potraktowana została przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w piśmie z dnia 27.05.1997 r. Uznanie przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, iż jego wniosek stanowił jedynie żądanie przyznania odszkodowania, przy postępowaniu w tej sprawie toczącym się od 1991 r. uważa za naruszenie zasady praworządności zapisanej w art. 7 Kpa, a tak odmienne potraktowanie jego wniosku przez Ministerstwo - za przeczące zasadzie pogłębienia zaufania obywateli do organów Państwa, sformułowanej w art. 8 Kpa.
W odpowiedzi na skargę Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wniósł o jej oddalenie i podtrzymał swe dotychczasowe stanowisko.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje.
Skarga zasługuje na uwzględnienie.
Obie zaskarżone decyzje wydane zostały z naruszeniem przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie wyjaśnił wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie ustalił bowiem w sposób nie budzący wątpliwości Sądu, jaka w istocie była intencja skarżącego.
Ustawodawca nie wprowadził obowiązku składania wniosków do organów administracji publicznej za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika (w tym wniosków o stwierdzenie nieważności decyzji, a więc inicjujących postępowanie nadzwyczajne na wniosek strony), podobnie nie ma konieczności składania odwołania, czy też wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy za pośrednictwem adwokata, czy też radcy prawnego. W tej sytuacji w razie złożenia wniosku o wszczęcie postępowania w oparciu o art. 61 Kpa, na organie administracji publicznej, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej zapisaną w art. 7 Kpa oraz zasadą pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa unormowaną w art. 8 tego Kodeksu, spoczywa obowiązek wyjaśnienia, jakie w istocie żądanie zgłosił obywatel. Stanowisko takie wielokrotnie prezentował Naczelny Sąd Administracyjny (por. m. in. wyrok NSA z dnia 24.07.2001 r., sygn. akt IV SA 1091/99, LEX nr 78924). Sąd Administracyjny w wyroku tym stwierdził, że "W razie wszczęcia postępowania na wniosek - obowiązkiem
organu administracji jest dokładne ustalenie treści żądania strony, która wyznacza rodzaj sprawy będącej przedmiotem postępowania. Organ związany jest tym żądaniem. Treść żądania wyznacza stosowną normę prawa materialnego lub normę prawa procesowego, która ma znaczenie dla ustalenia zakresu postępowania. Jeśli organ, do którego zgłoszony został wniosek o wszczęcie postępowania, ma wątpliwości co do tego, czego dotyczy wniosek - obowiązkiem tego organu jest podjęcie z urzędu czynności wyjaśnienia treści żądania strony". Skład orzekający w niniejszej sprawie całkowicie podziela przytoczony pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Należy mieć na względzie, iż sformułowanie użyte przez J. P. we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, iż domaga się "ponownego rozpatrzenia w trybie art. 157 Kpa w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 Kpa sprawy o odszkodowanie" za przedmiotowy młyn, nad którym ustanowiony został przymusowy zarząd państwowy, nie było jednoznaczne i powinno skłonić organ naczelny do wyjaśnienia, jakie w istocie były intencje spadkobiercy byłego właściciela przejętego przedsiębiorstwa. Potraktowanie jego wniosku jedynie jako zamiaru uzyskania odszkodowania, stanowiło pewne uproszczenie, nie odpowiadające intencji wnioskodawcy. Ocena taka nasuwa się zwłaszcza w sytuacji, gdy poprzednie żądanie J. P. identycznie sformułowane, potraktowane zostało przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w piśmie z dnia 27.05.1997 r., jako wniosek o zbadanie zasadności wydania zarządzenia Ministra Skupu z dnia [...].11.1955 r., nr [...] w sprawie ustanowienia przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem "Młyn Elektryczny A. P. i S.
L.".
Wprawdzie we wniosku z dnia 22.07.2001 r. J. P. żądał wszczęcia postępowania odszkodowawczego i przyznania mu stosownego odszkodowania za wydanie wadliwych decyzji nacjonalizacyjnych dotyczących młyna gospodarczego należącego do jego ojca. Zważywszy jednak, iż sprawa w tym przedmiocie toczy się przed organami administracji publicznej od 1991 r., Minister winien wyjaśnić z czego, zdaniem wnioskodawcy wynikała wadliwość orzeczeń z 1955 r. i z 1962 r. i jakie w związku z tym jest jego żądanie.
Celowość uprzedniego przeprowadzenia tego ustalenia potwierdza dodatkowo treść wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Z przytoczonych przyczyn Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) - orzekł jak w sentencji.
O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 § 1 ustawy z dnia 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.