Tezy
Nałożony przepisem art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2004r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm) obowiązek zasięgnięcia opinii samorządu uczniowskiego jako organu społecznego ulokowanego w systemie oświaty, przed wydaniem decyzji w przedmiocie skreślenia z listy uczniów jest spełniony wówczas, gdy opinia samorządu uczniowskiego wydana została w trybie działania organów samorządu określonych w regulaminie samorządu.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bożenna Blitek Sędziowie NSA Piotr Lechowski (spr.) WSA Elżbieta Kremer po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 października 2007 r. sprawy ze skargi D. P. na decyzję Kuratora Oświaty z dnia [...] nr [...] w przedmiocie skreślenia z listy uczniów I. uchyla zaskarżoną decyzję, II. orzeka, że uchylona decyzja nie może być wykonana.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia [...] Nr [...] Kurator Oświaty, po rozpatrzeniu odwołania C. i A. małż. P. rodziców D. P., utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję Nr [...] z dnia [...] Dyrektora Zespołu Szkół [...] w R. orzekającą o skreśleniu D. P. z listy uczniów klasy I Zasadniczej Szkoły Zawodowej. W podstawie prawnej decyzji Kuratora Oświaty powołano przepisy art. "138 § 1 kpa" oraz art. 31 pkt 5 "b" ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn.zm.).
Uzasadniając swoją decyzję Kurator Oświaty wskazał następujące okoliczności faktyczne i motywy prawne przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia.
Dyrektor Zespołu Szkół [...] w R., decyzją z dnia [...] skreślił z listy uczniów klasy I Zasadniczej Szkoły Zawodowej spec. kucharz małej gastronomii ucznia tej klasy D. P. W decyzji wskazano, że jej podstawę stanowi Uchwała Rady Pedagogicznej Zespołu Szkół [...] z dnia 3 kwietnia 2007 r., podjęta zgodnie z art. 39 ust. 2 w zw. z art. 41 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, oraz że przed wydaniem decyzji zasięgnięto opinii Samorządu Uczniowskiego, a także opinii Zespołu Wychowawczego. Jako podstawę zastosowania kary uczniowskiej w postaci skreślenia z listy uczniów wskazano postanowienia "§ 41 ust. 1.7, pkt 3. 1, 4, 8, 9" Statutu Zespołu Szkół.
W odwołaniu od tej decyzji, C. i A. małż. P., rodzice ucznia D. P., podnosili niewspółmierność zastosowanej kary uczniowskiej - skreślenia z listy uczniów, z powodu udziału w dniu 29 marca 2007 r. w bójce, w której pobity został uczeń P. T. Składający odwołanie zarzucali, że nie uwzględniono wyjaśnień D. P., z których wynikało, że uczeń pobity został przez innego uczestnika zajścia, a D. P. usiłował bijących się rozdzielić. Odwołujący się przedstawiali przebieg zdarzenia relacjonując wersję swego syna D. P.
Rozpatrując odwołanie Kurator Oświaty w uzasadnieniu swej decyzji ustalił, że przyczyną skreślenia D. P. z listy uczniów było pobicie w dniu 29 marca 2007 r. przez uczniów klasy I Zasadniczej Szkoły Zawodowej: S. Ś., S. W. i D. P. ucznia klasy I technikum P. T. w następstwie czego był hospitalizowany.
Organ odwoławczy ustalenie, co do udziału D. P. i pozostałych uczniów w pobiciu ucznia P. T. oraz co do przebiegu zdarzenia, oparł na oświadczeniu wychowawcy klasy I ZSZ p. M. G., obecnej przy przesłuchaniu uczniów przez funkcjonariuszy policji. Z relacji wychowawcy klasy wynikało, że wszyscy trzej uczniowie przyznali się do udziału w pobiciu, w tym D. P. do szarpnięcia P. T. za rękę w następstwie czego uderzył głową o ścianę korytarza. Z tej samej relacji wynikało, iż świadek zajścia ucz. M. B. potwierdziła opisany przez jego uczestników przebieg zdarzeń, z którego wynikało m.in., że D. P. nie rozdzielał bijących lecz uczestniczył w zajściu.
Organ odwoławczy ustalił dalej, że przed podjęciem uchwały przez Radę Pedagogiczną wysłuchała ona opinii psychologa szkolnego J. G., która przedstawiła opinię Zespołu Wychowawczego co do uczniów S. Ś., S. W. i D. P., w zakresie postępów w nauce i problemów wychowawczych. Z opinii tej w odniesieniu do D. P. wynikało, że sprawia duże problemy wychowawcze. Jest uczniem drugorocznym, w I półroczu odnotowano 15 uwag o nagannym zachowaniu, a w drugim 13. Osiąga słabe wyniki w nauce, do dnia posiedzenia Rady Pedagogicznej 3.04.07, opuścił 119 godzin w tym 62 bez usprawiedliwienia. Miał dwie oceny niedostateczne w I półroczu.
Kurator Oświaty odniósł się do odwołania rodziców ucznia, relacjonującego wskazany przez niego inny przebieg zajścia. Według tej relacji D. P. zamierzał rozdzielić bijących się uczniów, poczuwając się do takiego obowiązku, a kiedy się zbliżył P. T. uderzył go pierwszy, a wówczas oddał cios. Podnoszono w odwołaniu, że karetka pogotowia została wezwana dwie godziny po zajściu, a jego przebieg jest przedmiotem postępowania przed organami ścigania.
Kurator Oświaty nawiązując do zebranej dokumentacji przyjął za własne ustalenie organu I instancji, że D. P. uczestniczył w bójce łamiąc zasady określone w statucie szkoły, co uzasadniało zgodnie z "§ 41 ust. 1. 7, pkt 3.1, 3.4, 3.8, 3.9" Statutu Zespołu Szkół, skreślenie z listy uczniów.
Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na powyższą decyzję wniósł pełnoletni D. P. reprezentowany przez pełnomocnika adwokata z wnioskiem o jej uchylenie. Skargę oparto na zarzucie naruszenia prawa. Skarga upatruje naruszenie prawa materialnego - postanowień § 41 ust. 2 Statutu Zespołu Szkół [...] w braku adekwatności zastosowanej kary do popełnionego uchybienia. Zarzuty naruszenia przepisów postępowania sprowadzają się do błędnej oceny zebranych dowodów i przyjęcia wadliwych ustaleń, naruszenia art. 107 kpa przez brak w decyzji organu I instancji uzasadnienia prawnego i faktycznego decyzji, oraz naruszenia art. 106 § 5 kpa w zw. z art. 39 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, przez brak wyrażenia opinii samorządu uczniowskiego w formie postanowienia. Skarga zarzuca naruszenie także art. 10 kpa przez niezapewnienie stronom czynnego udziału w postępowaniu.
Uzasadniając skargę wskazano, iż przy prawidłowym ustaleniu roli uczestników zdarzenia, organ winien był ustalić, iż D. P. bez zamiaru umyślnego spowodował uderzenie przez P. T. głową o mur, a zatem brak umyślności spowodowania uszczerbku na jego zdrowiu. Nadto skarga prezentuje przebieg zdarzenia według wersji skarżącego.
Podniesiono także, że wskazane w podstawie prawnej decyzji organu I instancji postanowienia § 41 Statutu Zespołu Szkół przewidują różnorakie podstawy skreślenia z listy uczniów, i nie jest jasne, które z nich stanowiły podstawę skreślenia, zwłaszcza że nie był uczeń karany, a postępowanie w sprawie bójki nie zostało ukończone.
Kurator Oświaty w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie. Odnosząc się do zarzutów skargi wskazano, że organ odwoławczy przeprowadził postępowanie wyjaśniające i dokonał własnych ustaleń. Zdaniem Kuratora przepis art. 106 § 5 kpa nie ma w sprawie zastosowania.
W oparciu o przepis art. 106 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn.zm.) Wojewódzki Sąd Administracyjny dopuścił z urzędu dowody z następujących dokumentów:
pełnego tekstu statutu Zespołu Szkół [...] w R. uchwalonego w 2004 r.,
pełnego tekstu regulaminu Samorządu Uczniowskiego tej placówki,
pełnego i oryginalnego tekstu protokołu Rady Pedagogicznej z dnia 3 kwietnia 2007 r. oraz uchwały Rady Pedagogicznej,
akt ucznia obrazujących jego wiek, przebieg nauki i ew. stosowane kary.
Nadto na wniosek pełnomocnika Kuratora Oświaty dopuszczono dowód z opinii lekarskiej z dnia [...] o doznanych w dniu 29.03.2007 r. urazach przez P. T.
Z przedstawionego arkusza ocen - ucznia D. P. wynika, iż urodził się dnia [...] w roku szkolnym 2006/2007 uczęszczał do klasy pierwszej w/w Zespołu Szkół i dnia 1 kwietnia 2007 r. osiągnął pełnoletniość.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył:
Stosownie do przepisu art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269) w zw. z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn.zm.) przedmiotem kontroli zaskarżonej decyzji jest jej zgodność z prawem. W sprawowaniu tej kontroli, zgodnie z przepisem art. 134 § 1 powołanej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - dalej ppsa - Sąd związany jest granicami danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.
Dokonana na powyższych zasadach kontrola zaskarżonej decyzji prowadzi do konstatacji, iż skarga jest uzasadniona aczkolwiek częściowo z przyczyn innych niż w niej podniesione.
Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn.zm.) - dalej ustawa - obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia.
Uczeń klasy I D. P. urodził się dnia [...], a zatem z dniem 1 kwietnia 2007 r. ukończył 18 lat. Z tą datą, zgodnie z art. 30 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 10 i 11 kodeksu cywilnego uzyskał pełną zdolność do czynności prawnych. Zarazem w świetle przepisu art. 15 ust. 2 ustawy o oświacie, z chwilą uzyskania pełnoletniości D. P. przestał podlegać obowiązkowi szkolnemu.
W dniu [...] tj. w dacie wydania decyzji przez organ I instancji - Dyrektora Zespołu Szkół [...] w R. przymiot strony postępowania administracyjnego, którego przedmiotem było skreślenie z listy uczniów miał skarżący D. P., a nie jego rodzice C. i A. małż. P.
Okoliczności tej nie dostrzegł Kurator Oświaty rozpatrując zaskarżoną decyzją z dnia [...], odwołanie wniesione przez C. i A. P., rodziców pełnoletniego D. P., bez ustalenia czy odwołanie złożyli w imieniu własnym, czy też w imieniu i na rzecz D. P. i przy należytym wykazaniu umocowania przez skarżącego.
Już ta okoliczność powoduje, iż uchyleniu ulega wyłącznie decyzja Kuratora Oświaty, celem przeprowadzenia przez organ oceny, czy odwołanie C. i A. małż. P. złożone zostało przez stronę postępowania. Dokonując tej oceny, będzie organ miał na uwadze, że z tzw. rozdzielnika decyzji organu I instancji nie wynika, by w ogóle była kierowana do strony postępowania - D. P. W przypadku ustalenia, że odwołanie od decyzji organu I instancji wnieśli rodzice D. P. we własnym imieniu, (co winno prowadzić do umorzenia postępowania odwoławczego art. 138 § 1 pkt 3 kpa), rozważy organ odwoławczy, czy dla D. P. rozpoczął w ogóle bieg, przewidziany art. 129 § 2 kpa termin do wniesienia odwołania. Zgodnie z ukształtowanym orzecznictwem Sądów administracyjnych, stronie która nie brała udziału w postępowaniu, przysługuje prawo do wniesienia odwołania, gdy wnosi to odwołanie w terminie przewidzianym dla pozostałych stron postępowania, którym doręczono decyzję (Por. wyroki NSA z dnia 2002.07.16 II SA 2230/00 Mon. Prawn. 2002/20/916,
czy NSA z 2005.10.13 I SA/Wa 1606/04 - Lex Nr 191505 i 2005.05.18 II SA/Gd 1784/03 - Lex Nr 220249).
W przypadku merytorycznego rozpatrzenia odwołania wniesionego przez stronę postępowania, Kurator Oświaty będzie miał na uwadze następującą ocenę prawną i wskazania co do dalszego postępowania.
W świetle przepisów Rozdziału 4 ustawy o systemie oświaty, samorząd uczniowskich (art. 55 ust. 1) ma przymiot organu społecznego ulokowanego w systemie oświaty, a tworzą go wszyscy uczniowie szkoły lub placówki (ust. 2). Organy Samorządu są jedynymi reprezentantami ogółu uczniów, a zasady wybierania i działania organów określa regulamin uchwalony przez ogół uczniów....(ust. 3).
Przepis art. 39 ust. 2 ustawy przewiduje, że dyrektor szkoły lub placówki może, w drodze decyzji skreślić ucznia z listy uczniów w przypadkach określonych w statucie szkoły lub placówki. Skreślenie następuje na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu uczniowskiego. Poddanie przepisem art. 55 ust. 3 ustawy zasad działania samorządu uczniowskiego regulaminowi uchwalonemu przez ten samorząd powoduje, iż wyrażenie opinii o której mowa w art. 39 ust. 2 przez samorząd uczniowski może nastąpić w formie przewidzianej tym regulaminem, a nie w przewidzianej przepisem art. 106 § 5 kpa formie postanowienia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w obecnym składzie nie podziela stanowiska zawartego w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 2004.03.09 I SA 2601/03 (Lex. Nr 158959), w myśl którego wyrażenie opinii przez samorząd uczniowski w innej formie, niż przewidziana dla tej czynności przepisem art. 106 kpa, pozostaje w sprzeczności z tym przepisem oraz z przepisem art. 39 ust. 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, z następujących względów.
Zgodnie z przepisem art. 106 § 1 kpa jeżeli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ (wyrażenia opinii lub zgody albo wyrażenia stanowiska w innej formie), decyzję wydaje się po zajęciu tego stanowiska. Podkreśla się w piśmiennictwie (Por. J. Borkowski w komentarzu B. Adamiak, J. Borkowski do KPA, wyd.3, C.H. Beck 2000, str. 432), że obowiązek współdziałania nakładany jest przepisem prawa materialnego, a przepis art. 106 kpa reguluje wyłącznie kwestie proceduralne tego współdziałania.
W myśl przepisu art. 1 pkt 1 kpa zakresem regulacji tego kodeksu objęte jest postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej, a także (pkt 2), przed innymi organami państwowymi lub przed innymi podmiotami, gdy są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1. Taka regulacja wskazuje, że zakres podmiotowy stosowania przepisów kpa, obejmuje tylko te podmioty, które z mocy przepisów prawa materialnego (lub porozumień), same są powołane i umocowane do załatwiania indywidualnych spraw rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej. Innymi słowy przewidziana art. 106 § 5 kpa forma postanowienia, w której następuje zajęcie stanowiska przez organ w trybie art. 106 § 1 kpa, może dotyczyć tylko współdziałania organów administracyjnych, a więc takich, które zgodnie z definicją zawartą w przepisach art. 5 § 2 pkt 3 kpa maja przymiot organu administracji
publicznej. W znaczeniu szerszym, tj. obejmującym także podmioty wykonujące zlecone funkcje z zakresu administracji publicznej Samorząd szkolny nie ma zleconych przepisami prawa materialnego funkcji z zakresu administracji publicznej.
Z tego względu nałożony przepisem art. 39 ust. 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty obowiązek zasięgnięcia opinii samorządu uczniowskiego jako organu społecznego ulokowanego w systemie oświaty, przed wydaniem decyzji w przedmiocie skreślenia z listy uczniów jest spełniony wówczas, gdy opinia samorządu uczniowskiego wydana została w trybie działania organów samorządu określonym w regulaminie samorządu.
Zarówno w decyzji organu I instancji, jak i w uzasadnieniu decyzji organu odwoławczego, jako materialno prawną podstawę decyzji o skreśleniu D. P. z listy uczniów wskazano "§ 41 ust. 1. 7, pkt 3.1, 3.4, 3.8, 3.9" Statutu Zespołu Szkół.
Rację ma skarga, że w istocie w zaskarżonej decyzji wskazano podstawę prawną skreślenia z listy uczniów, na podstawie kilku zdarzeń, z których każde może być samodzielna przyczyną skreślenia : tj. umyślne spowodowanie uszczerbku na zdrowiu innego ucznia (§ 41 ust. 3 pkt 1), wchodzenie w kolizję z prawem (§ 41 ust. 3 pkt 4), niestosowne zachowanie wobec nauczycieli, pracowników szkoły lub kolegów (§ 41 ust. 3 pkt 8), permanentne naruszenie postanowień Statutu Zespołu Szkół (§ 41 ust. 3 pkt 9). Trafnie zarzuca skarga, iż decyzja organu I instancji w ogóle nie zawiera uzasadnienia faktycznego, a uzasadnienie decyzji organu II instancji naruszało przepis art. 107 § 3 kpa, gdyż nie wskazywało tych okoliczności faktycznych, które stanowić miały podstawę skreślenia z listy uczniów opartego na postanowieniach § 41 ust. 3 pkt 4,8 i 9 statutu Zespołu Szkół.
Z powyższych względów orzeczono jak w I punkcie sentencji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn.zm.). W oparciu o przepis art. 152 powołanej ustawy, mając na uwadze, że uchylona decyzja utrzymała w mocy decyzję, skreślającą z listy uczniów orzeczono, iż uchylona decyzja nie może być wykonana, co skutkuje że jeszcze przed prawomocnością nin. wyroku, decyzja organu I instancji nie nabrała przymiotu decyzji ostatecznej.