Tezy
Przyznane na podstawie art. 443 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego świadczenie na poczet zabezpieczenia alimentów w okresie trwania sprawy rozwodowej ma charakter alimentacyjny i stanowi dla małżonka, który z niego korzysta źródło przychodów w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych /Dz.U. 2000 nr 14 poz. 176/.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Jan Rudowski ( spr. ), asesor WSA Sylwester Golec, asesor WSA Ewa Radziszewska-Krupa, Protokolant Teresa Iwaćkowska, po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2004 r. sprawy ze skarg J. S. na decyzje Izby Skarbowej w W. z dnia [...] marca 2003 r. Nr [...] [...]marca 2003 r. Nr [...] [...]luty 2003 r. Nr [...] w przedmiocie zwrotu nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za lata : 1996; 1997; 1998 . oddala skargę
Uzasadnienie
Decyzjami z dnia [...] lutego 2003 r. Nr [...] oraz z dnia [...] marca 2003 r. Nr [...] i [...] wydanymi na podstawie art. 233 § 1 pkt 1 oraz art. 72 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) Izba Skarbowa w W. utrzymała w mocy decyzje Urzędu Skarbowego W. z dnia [...] grudnia 2002 r. Nr [...] odmawiające J. S. stwierdzenia nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za lata 1996, 1997 i 1998.
W uzasadnieniu decyzji wyjaśniono, że wnioskiem z dnia 12 lutego 2001r. J. S. zwróciła się o stwierdzenie nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za 1996 r. w kwocie 420 zł, 1997 r. w kwocie 480 zł i 1998 r. w kwocie 684 zł. W uzasadnieniu wniosku podano, iż w złożonych zeznaniach podatkowych za te lata błędnie wykazano jako przychód ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu, otrzymane środki z tytułu zabezpieczenia powództwa o alimenty na czas trwania procesu od W. S. w kwocie 2000 zł w 1996 r., 2400 zł w 1997 r. i 3600 zł w 1998 r. W sprawie nie został w tym czasie wydany wyrok rozstrzygający o wysokości należnych świadczeń alimentacyjnych. Powołano się również na wyjaśnienia Ministra Finansów udzielone w piśmie z dnia [...] grudnia 1997 r. Nr [...], z którego wynikało, iż za alimenty w rozumieniu przepisów art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 z późn. zm.) mogły zostać uznane kwoty zasądzone na
podstawie art. 60 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.
Urząd Skarbowy W. nie zgodził się z tą argumentacją i trzema decyzjami z dnia [...] grudnia 2002 r. na podstawie przepisów art. 73 § 1, art. 79 § 2 Ordynacji podatkowej oraz art. 46 ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych odmówił stwierdzenia nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych odrębnie za rok 1996, 1997 i 1998. Podkreślono, iż z treści przepisów art. 10 ust 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jednoznacznie wynika, że otrzymane alimenty z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci stanowią źródło przychodów, z których dochód podlega opodatkowaniu na zasadach określonych w tej ustawie. Do takich przychodów należało zaliczyć również świadczenia otrzymane na poczet zabezpieczenia alimentów w okresie trwania sprawy rozwodowej. W takiej sytuacji dokonaną w oparciu o złożone zeznania wpłatę należnego z tego tytułu podatku uznano za prawidłową. Izba Skarbowa w W. zgadzając się z tą oceną dodatkowo wyjaśniła, iż powołane w uzasadnieniu wniosku pismo
Ministra Finansów z dnia [...] grudnia 1997 r. dotyczyło innej sytuacji niż mająca miejsce w rozpoznawanej sprawie. W piśmie tym bowiem wyjaśniono zasady dokonania odliczeń od dochodu wypłaconych alimentów, jako trwałych ciężarów na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W skargach skierowanych do Naczelnego Sądu Administracyjnego przez J. S. domagając się uchylenia tych decyzji ponowiono argumentację, iż wpłacone w oparciu o postanowienie Sądu [...] dla W. z dnia [...] stycznia 1996 r. Sygn. akt [...] świadczenia na zabezpieczenie powództwa o alimenty nie podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Świadczenia te nie stanowiły bowiem alimentów w rozumieniu art. 60 k.r. i op.
Odpowiadając na skargi Izba Skarbowa w W. wniosła o ich oddalenie i podtrzymała swoją dotychczasową argumentację.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który przejął sprawę do rozpoznania na podstawie art. 97 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1271 ze zm.) zważył, co następuje:
Na etapie postępowania przed sądem administracyjnym przedmiotem sporu pomiędzy podatnikiem, a Izbą Skarbową w W. w rozpoznawanej sprawie pozostała kwestia opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychodów uzyskanych z tytułu świadczenia na poczet zabezpieczenia alimentów w okresie trwania sprawy rozwodowej. Dopiero bowiem prawidłowe rozstrzygnięcie tej kwestii mogło doprowadzić do stwierdzenia, iż uiszczając z tego tytułu podatek w latach 1996, 1997 i 1998 skarżąca świadczyła nienależnie, co z kolei obligowało do stwierdzenia nadpłaty w tym podatku.
W myśl bowiem przepisu art. 72 § 1 pkt 1-3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) za nadpłatę uważa się:
- kwotę nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku,
- kwotę podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej,
- świadczenie płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji o odpowiedzialności płatnika, o której mowa w art. 30 § 1 Ordynacji określono ją nienależnie lub w wysokości większej od należnej.
W rozpatrywanej sprawie znaczenie ma ta część definicji, która odnosi się do określenia "nienależnie zapłaconego podatku" (art. 72 § 1 pkt 1). Świadczenie jest uiszczone nienależnie, gdy podatnik dokonuje zapłaty określonej kwoty pieniężnej, mimo że nie jest do tego zobowiązany. W podanej definicji nadpłaty mieści się wykazanie w deklaracjach podatkowych zobowiązań podatkowych nienależnych lub w kwotach wyższych od należnych oraz uiszczenie tych kwot (por: B. Brzeziński, M. Kalinowski, M. Masternak, A. Olesińska. Ordynacja podatkowa - Komentarz, Wyd. TNOiK, Toruń 2002, str. 271-272).
Rozstrzygnięcie przedstawionej na wstępie kwestii po myśli skarżącej mogło doprowadzić, iż wykazując w złożonych zeznaniach podatek dochodowy od osób fizycznych z tytułu świadczeń otrzymanych na zabezpieczenie alimentów w okresie trwania sprawy rozwodowej i wpłacając ten podatek skarżąca uiszczała go nienależnie.
Opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych zostało uregulowane w ustawie z dnia 26 lipca 1992 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 ze zm.). Powołując się na treść przepisów tej ustawy organy podatkowe w rozpoznawanej sprawie w sposób prawidłowy dokonały ustaleń faktycznych i oceny prawnej w zakresie powinności płacenia podatku dochodowego przez skarżącą z tytułu tych świadczeń.
W szczególności prawidłowo zostały powołane i zastosowane w sprawie przepisy art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 tej ustawy. Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera katalog enumeratywnie wyliczonych źródeł przychodów, wymieniając m.in. w pkt 9 "inne źródła przychodów", jako podstawę opodatkowania. Przepis ten został rozwinięty w art. 20 ust. 1 ustawy stanowiąc, iż za przychody z "innych źródeł" uważa się także alimenty, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci.
Alimenty są instytucją prawną, której celem jest zapewnienie środków utrzymania tym członkom rodziny, które nie są w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Obowiązek alimentacyjny występuje także pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami (por: J. Winiarz - Prawo rodzinne, PWN, Warszawa 1980 r., str. 266-269).
Charakter alimentacyjny w takim znaczeniu ma również nałożenie na drugiego małżonka obowiązku zaspokojenia potrzeb rodziny podczas trwania procesu (art. 443 § 1 k.p.c.). Orzeczenie bowiem o obowiązku alimentacyjnym zawarte w wyrokach rozwodowych, reguluje ten obowiązek w czasie następującym po orzeczeniu rozwodu, orzeczenia zaś dotyczące tego obowiązku, zawarte w postanowieniach wydanych w trybie art. 443 § 1 k.p.c. w czasie procesu o rozwód.
W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości pogląd, że uprawniony może, na podstawie art. 128 k.r.o., domagać się alimentów na czas od wniesienia powództwa , a w wyjątkowych wypadkach - przy zaistnieniu jednak dodatkowych przesłanek - także na okres poprzedzający jego wytoczenie.
Z samego bowiem charakteru świadczeń alimentacyjnych wynika, że ich celem jest dostarczenie uprawnionemu środków na zaspokojenie bieżących potrzeb (por: m.in. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1949 r. WAC 389/49, która stosownie do poglądu zawartego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 1976 r. Sygn. akt III CRN 88/76 - publ. OSNCP 1977, poz. 33 - zachowała swoją aktualność; uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1975 r. Sygn. III CZP 36/75, publ. OSNCP z 1976 r., poz. 31).
Dlatego też wystąpienie przez małżonka w postępowaniu rozwodowym na podstawie art. 443 § 1 k.p.c. z żądaniem nałożenia na drugiego małżonka obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny podczas trwania procesu rozwodowego jest równoznaczne z dochodzeniem roszczeń alimentacyjnych w rozumieniu art. 111 § 1 pkt 2 k.p.c. (por: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1992 r. Sygn. III CZP 107/92 publ. OSNC 1993, Nr 5, poz. 73).
Przyznane w tym postępowaniu świadczenie ma zatem charakter alimentacyjny i stanowi dla małżonka, który z niego korzysta, źródło przychodów w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W tej sytuacji obliczony i wpłacony przez skarżącą należny podatek dochodowy z tego źródła przychodów wbrew twierdzeniu skargi był podatkiem należnym. Nie zachodziła zatem podstawa do stwierdzenia nadpłaty w rozumieniu omówionego przepisu art. 72 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej.
Do uwzględnienia skargi nie mogły też doprowadzić podniesione w niej zarzuty odwołujące się do wyjaśnień Ministerstwa Finansów udzielonych na tle stosowania przepisu art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jak trafnie zauważono w odpowiedzi na skargę przepis art. 26 ustawy przewiduje szereg ulg i odliczeń od dochodu przed opodatkowaniem.
Wśród tych odliczeń znajdują się także alimenty z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci. Przepis ten jednak dotyczy podatników obciążonych alimentami. Z tego przepisu może więc korzystać nie skarżąca, lecz jej były małżonek, albowiem z jego dochodu płacone są alimenty.
Wobec braku przesłanek do uwzględnienia skarg Sąd, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270), je oddalił.