Tezy
Przyznając płatności z tytułu wsparcia działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, organ administracji nie rozstrzyga o tytule prawnym do gruntu, jedynie ustala fakt bezspornego posiadania przez wnioskodawcę gruntów i prowadzenia na nich działalności rolniczej. Dokonując ustaleń faktycznych organ nie może przesądzać o tym, jaki podmiot jest posiadaczem takich gruntów, jeżeli istnieje spór, co do posiadania. Dopiero istnienie "spokojnego" posiadania gruntów rolnych i faktycznego ich uprawiania, daje organom podstawę do przyznania płatności z tytułu wsparcia działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Stanisław Prutis, Sędziowie asesor WSA Małgorzata Roleder,, sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk (spr.), Protokolant Marta Anna Lawda, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 22 lutego 2007 r. sprawy ze skargi W. S. na decyzję Dyrektora P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł. z dnia [...] października 2006 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania płatności bezpośrednich do gruntów rolnych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą jej wydanie decyzję Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w B. z dnia [...] 07.2006r. nr [...] 2. stwierdza, że zaskarżone decyzje nie mogą być wykonane w całości do czasu uprawomocnienia się wyroku, 3. zasądza od Dyrektora P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł. na rzecz skarżącego W. S. kwotę 255 (dwieście pięćdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu
kosztów postępowania sądowego.
Uzasadnienie
Pan W. S. złożył w dniu [...] kwietnia 2005 roku do Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w B. wniosek o przyznanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych na rok 2005.
Decyzją z dnia [...] lipca 2006 roku, Nr [...], Kierownik Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w B., odmówił wnioskodawcy przyznania płatności bezpośrednich do gruntów rolnych.
Po rozpatrzeniu odwołania Pana W. S. od powyższego rozstrzygnięcia, Dyrektor P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł., decyzją z dnia [...] października 2006 roku, Nr [...], orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji.
W uzasadnieniu decyzji organ odwoławczy powołał się na treść art. 2 ust.1 i 2 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 roku o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych oraz art. 138 Rozporządzenia Komisji 1973/2004 z 29 października 2004 roku.
Przywołując treść pisemnego oświadczenia odwołującego się z dnia [...] kwietnia 2006 roku Dyrektor P. Oddziału Regionalnego ARiMR stwierdził, że Pan W. S. w 2005 roku nie był posiadaczem zgłoszonej we wniosku działki rolnej położonej na działce ewidencyjnej o nr [...] (w województwie p., powiat b., gmina Ch., obręb B.). Fakt ten potwierdza także przesłane przez Pana W. S. w dniu [...] kwietnia 2005 roku wypowiedzenie użytkowania gruntów Panu A. B.jak i zeznania przesłuchanych w sprawie świadków: K. Dz., Z. Z., Cz. T., A. S., którzy zeznali, że Pan W. S. nie był użytkownikiem spornej działki w 2005 roku.
Dyrektor P. Oddziału Regionalnego ARiMR wskazał ponadto, że Pan A. B. w dniu [...] sierpnia 2005 roku złożył doniesienie do Prokuratury Rejonowej w B. o dokonanej kradzieży zboża na działce [...] położonej w gminie Ch., obręb B., co również potwierdza, że czuł się posiadaczem w/w działki.
Końcowo organ podkreślił, że przyznając płatności Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa nie rozstrzyga o prawie do gruntów, a jedynie ustala czy wnioskodawca faktycznie posiada wnioskowane grunty i czy utrzymuje je w dobrej kulturze rolnej, przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska. Ewentualne spory
w tym zakresie, jako spory o charakterze cywilnoprawnym, powinny być natomiast rozstrzygane przez sądy powszechne w oparciu o przepisy prawa cywilnego
w odrębnym postępowaniu.
W związku ze stwierdzeniem niezgodności pomiędzy zadeklarowaną sumą powierzchni działek rolnych, a stwierdzoną w wyniku kontroli administracyjnej Panu W. S. nie przysługuje płatność z tytułu płatności bezpośrednich do gruntów rolnych.
Z powyższą decyzją nie zgodził się Pan W. S. W jego imieniu skargę do tut. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego złożył pełnomocnik, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez jej uchylenie w całości i przyznanie skarżącemu jako właścicielowi i samoistnemu posiadaczowi gruntu o pow. 12,57 ha płatności bezpośrednich do tychże gruntów rolnych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie sprawy organowi II instancji do ponownego rozpoznania.
Decyzji organu odwoławczego zarzucono:
- naruszeniu przepisu art. 7 kpa w zb. z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 roku o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych (Dz. U. z 2004 r., nr 6, poz. 40, ze zm.) poprzez niepodjęcie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy mając na względzie ochronę praworządności i praw skarżącego jako człowieka
i obywatela i nieprzyznanie skarżącemu w całości płatności za grunt
o zadeklarowanej powierzchni 12,57 ha,
- naruszeniu przepisu art. 4 ust. 1 ustawy o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych w zb. z art. 336 kc, 367 kc, 340 kc, 341 kc i 342 kc poprzez wadliwe ustalenie posiadacza przedmiotowej działki gruntu o pow. 12,57 ha
i oznaczonej nr geodezyjnym [...] i uznanie bezprawności działania Pana A. B. za zgodne z prawem i tolerowanie przez organy obu instancji działań niezgodnych z prawem i w majestacie prawa popierających bezprawność działań osób trzecich.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że Pan A. B. był jedynie do jesieni 2004 roku dzierżawcą przedmiotowego gruntu. Umowa dzierżawy została mu jesienią 2004 roku wypowiedziana i od tego momentu każde jego działanie na przedmiotowych gruntach było bezprawiem. Nie mógł więc czuć się posiadaczem przedmiotowej działki.
Skarżący wskazał, że gdy tylko dowiedział się o naruszeniu jego samoistnego posiadania przez Pana A. B., to w sposób zdecydowany przywrócił samoistnie naruszone posiadanie dokonując koszenia zboża jako własnego pożytku, co zostało przez organy obu instancji przeinaczone w taką formę jakoby skarżący będąc i właścicielem i posiadaczem dokonał kradzieży zboża z własnej działki. Kilkumiesięczna przeszkoda związana z okresem oczekiwania od zasiania zboża do jego skoszenia nie oznacza, iż skarżący utracił posiadanie swoich gruntów.
Skoro więc po stronie skarżącego co do faktu i prawa nie nastąpiła utrata posiadania - to tym samym deklarowana przez skarżącego powierzchnia gruntów jest zgodna zarówno ze stanem faktycznym jak i ze stanem prawnym i z tego też względu nieprzyznanie skarżącemu płatności bezpośrednich do gruntów przez niego faktycznie i prawnie samoistnie posiadanych od jesieni 2004 roku jest prawnie niedopuszczalne i w tym zakresie narusza treść art. 2 ustawy o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych.
W odpowiedzi na skargę Dyrektor P. Oddziału Regionalnego ARiMR w Ł. wnosił o jej oddalenie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga zasługuje na uwzględnienie.
Na wstępie podkreślić należy, że płatności bezpośrednie do gruntów rolnych uzyskać może, osoba wnioskująca o takie płatności, przy jednoczesnym spełnieniu warunków wymienionych w art. 2 ust 1 i 2 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r.
o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych (Dz. U. z 2004 r., nr 6, poz. 40 ze zm.). Po pierwsze, płatności bezpośrednie do gruntów rolnych przysługują "producentom rolnym", tj. osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, będącym posiadaczami gospodarstwa rolnego utrzymywanego w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska (art. 2 ust.1 cytowanej ustawy). Ponadto warunkiem uzyskania płatności jest posiadanie przez producenta rolnego działek rolnych
o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1 ha (art. 2 ust.2 tejże ustawy).
Ratio legis ustawy o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych jest zatem finansowe wspieranie producentów rolnych, czyli osób, które faktycznie uprawiają grunty rolne nawet, gdy nie są ich właścicielami. Sąd orzekający
w niniejszej sprawie w pełni aprobuje i podziela stanowisko wyrażonej w tej kwestii przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w sprawie o sygnaturze
II SA/Bk 779/05 (publ. Gazeta Prawna 2006/127 str. 19).
Sąd pragnie jednakże zauważyć, że niniejsza sprawa ma specyficzny charakter ze względu na istniejący spór, co do "spokojnego" posiadania gruntów rolnych objętych wnioskiem o płatności bezpośrednie.
Przyznając płatności bezpośrednie organ administracji nie rozstrzyga o tytule prawnym do gruntu, jedynie ustala fakt bezspornego posiadania przez wnioskodawcę gruntów i utrzymywania ich w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska. Dokonując ustaleń faktycznych organ nie może przesądzać o tym, jaki podmiot jest posiadaczem takich gruntów, jeżeli istnieje spór, co do posiadania. Dopiero istnienie "spokojnego" posiadania gruntów rolnych
i faktycznego ich uprawiania, daje organom podstawę do przyznania płatności bezpośrednich podmiotowi, który ubiega się o dopłaty.
Tymczasem w niniejszej sprawie istnieje ewidentny konflikt, co do posiadania gruntów objętych wnioskiem o płatności bezpośrednie. Według skarżącego przedmiotowe grunty wydzierżawił A. B. na podstawie ustnej umowy. W takiej też formie umowa dzierżawy została wypowiedziana jesienią 2004 roku. Z akt sprawy wynika jednakże, iż dotychczasowy dzierżawca wbrew woli skarżącego jeszcze w 2005 roku zasiewał przedmiotową działkę rolną. W. S. natomiast twierdził, że w sposób zdecydowany przywrócił naruszone posiadanie, dokonując koszenia zboża jako własnego pożytku.
Powyższe bezsprzecznie wskazuje, że wystąpił spór, co do posiadania przedmiotowych gruntów rolnych. W takiej sytuacji natomiast, organ przesądzając
o faktycznym posiadaniu, wszedł w kompetencje sądu powszechnego, do którego kognicji należy rozstrzyganie sporów powstałych na tle naruszenia posiadania. Dopiero jednoznaczne wyjaśnienie sytuacji prawnej przedmiotowych gruntów rolnych
i ewentualne rozstrzygnięcie zaistniałego sporu przez same zainteresowane strony lub przez sąd powszechny, umożliwi organom prawidłowe rozpatrzenie wniosku skarżącego o przyznanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych. Dlatego też organ winien rozważyć potrzebę zawieszenia postępowania administracyjnego
w przypadku, gdy spór dotyczący posiadania przedmiotowych gruntów rolnych rozstrzygać będzie sąd powszechny.
Ponadto Sąd pragnie zwrócić uwagę na kwestię powierzchni gruntów rolnych zgłoszonych w przedmiotowym wniosku. Wnioskodawca zadeklarował powierzchnię działki ewidencyjnej wykorzystywanej w celu rolniczym - 12,57 ha. Z akt sprawy wynika natomiast, iż część działki rolnej o powierzchni około 3 ha skarżący przekazał synowi S. S. Podczas rozprawy w dniu 22 lutego 2007 roku, pełnomocnik skarżącego podał, że ustna umowa dzierżawy dotyczyła całości gospodarstwa, w skład którego wchodziły ponad 3 ha należące do syna. Organ winien zbadać ową niespójność i dać wyraz w decyzji ustaleniom faktycznym w aspekcie posiadania również tej części gospodarstwa rolnego, która została przekazana synowi skarżącego. Zdaniem Sądu istnieją bowiem w takiej sytuacji uzasadnione wątpliwości, czy wnioskiem o przyznanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych, objęte powinny zostać grunty rolne o łącznej powierzchni 12,57 ha.
W myśl art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz.U. z 2000 r., Nr 98, poz.1071 ze zm.), w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności
i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Konkretyzację zasady wyrażonej w tym uregulowaniu zawiera przepis art. art. 77 § 1 Kpa, statuujący zasadę prawdy obiektywnej (organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy).
Mając na uwadze powyższe spostrzeżenia, organy uchybiły powyższym unormowaniom, co miało istotny wpływ na wynik sprawy. Rozpoznając ponownie sprawę organy winny uwzględnić wyrażoną w niniejszym wyroku ocenę prawną.
Wobec naruszenia przepisów postępowania, przedwczesne jest merytoryczne ustosunkowanie się przez skład orzekający w niniejszej sprawie do kwestii prawidłowości zastosowania przez organy administracji art. 3 ust.1 i art. 4 ust.1 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 roku o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych.
W tym stanie rzeczy zatem skarżoną decyzję i poprzedzającą jej wydanie decyzję organu pierwszej instancji należało uchylić, orzekając w oparciu o przepis art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowania przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Orzeczenie
o niepodleganiu wykonaniu uchylonego postanowienia, Sąd oparł o przepis art. 152 cytowanej ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
O kosztach postępowania orzeczono natomiast stosownie do treści art. 200 w zw.
z art. 205 § 2 i § 3 tejże ustawy.