Tezy
Renta strukturalna na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30.IV.2004r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielenia pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętych planem rozwoju obszarów wiejskich przysługuje producentowi rolnemu prowadzącemu nieprzerwanie działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym na własny rachunek w okresie co najmniej 10 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o rentę strukturalną.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko, Sędziowie sędzia NSA Stanisław Prutis, sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk (spr.), Protokolant Elżbieta Stasiewicz, po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2006 r. sprawy ze skargi L. M. na decyzję Dyrektora P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł. z dnia [...] czerwca 2005 r. Nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania renty strukturalnej 1. oddala skargę, 2. przyznaje adwokatowi L. P. od Skarbu Państwa (kasa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w B.) kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem wynagrodzenia za zastępstwo prawne skarżącej wykonane na zasadzie prawa pomocy.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia [...] kwietnia 2005 roku Kierownik Biura Powiatowego
Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w S., powołując się na § 20 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z 30 kwietnika 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. z 2004 r. nr 114, poz. 1191) i po rozpatrzeniu wniosku skarżącej pani L. M.
z dnia [...] marca 2005 roku odmówił przyznania renty strukturalnej. Organ wskazał, że na datę wydania postanowienia o spełnieniu warunków niezbędnych do otrzymania renty strukturalnej skarżąca ma ustalone prawo do renty, nie prowadzi nieprzerwanie działalności rolniczej przez ostatnie 10 lat oraz nie spełnia warunków określonych w § 4 cytowanego rozporządzenia tj. nie prowadzi na własny rachunek działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym.
Organ ustalił, iż z przedłożonych dokumentów wynika, iż pani L. M. wyzbyła się gospodarstwa rolnego aktem notarialnym z dnia [...] grudnia 1999 roku (umowa zawarta w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 o ubezpieczeniu społecznym rolników Dz.U. nr. 7 poz. 24 z 1991 roku), w którym oświadczyła,
iż z dniem zawarcia aktu zaprzestaje prowadzenia działalności rolniczej. Akt notarialny był zawarty w celu otrzymania przez pana J. M. M. (męża pani L. M.) wcześniejszej emerytury rolniczej. Na podstawie zaświadczenia z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddziału Regionalnego w B. Placówki Terenowej w S. organ uznał, iż pani L. M. po przekazaniu gospodarstwa rolnego w dniu
[...] grudnia 1999 roku złożyła oświadczenia dotyczące pracy w gospodarstwie rolnym syna na podstawie, których została objęta ubezpieczeniem jako domownik w okresie od [...] października 2000 roku do [...] grudnia 2003 roku. Decyzją Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] listopada 2003 roku przyznano pani L. M. uprawnienia do renty rodzinnej od [...] listopada 2003 roku, a następnie zgodnie z wnioskiem skarżącej z dnia [...] lutego 2005 roku wstrzymano uprawnienie do renty rodzinnej od tej daty.
W odwołaniu od tej decyzji skarżąca podniosła, że organ błędnie uznał, że nie spełnia ona warunków koniecznych do uzyskania renty strukturalnej skoro wszelkie kryteria spełniała w dacie złożenia wniosku stosownie do cytowanego wyżej rozporządzenia. Zdaniem strony bowiem w chwili złożenia wniosku nie miała ustalonego prawa do renty rodzinnej oraz prowadziła działalność rolniczą na własny rachunek przez ostatnie 10 lat na działce geodezyjnej nr [...] o powierzchni 1,98 ha położonej w R. gminie D.
Decyzją z dnia [...] czerwca 2005 r. nr [...] Dyrektor P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł. po rozpatrzeniu powyższego odwołania, orzekł o utrzymaniu w mocy decyzji pierwszoinstancyjnej. Organ odwoławczy przytoczył treść § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętych planem rozwoju obszarów wiejskich i stwierdził, że rentę strukturalną przyznaje się producentowi rolnemu będącemu osoba fizyczną prowadzącą na własny rachunek działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym jeżeli łącznie spełnia określone warunki. Między innymi Pani L. M. winna spełnić warunek określony w § 4 pkt 2 tj. prowadzenia nieprzerwanie działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym w okresie co najmniej 10 lat poprzedzających złożenie wniosku o rentę strukturalną.
W niniejszej sprawie organ uznał, iż wskazywany przez skarżącą, okres co najmniej 10 lat prowadzenia działalności rolniczej na własny rachunek wypada od
[...] marca 1995 roku do [...] marca 2005 roku, a dowodem świadczącym o przerwaniu w/w okresu jest złożone oświadczenie o zaprzestaniu prowadzenia działalności rolniczej oraz oświadczenie o nie posiadaniu innego gospodarstwa rolnego oprócz nieruchomości przekazywanej w akcie notarialnym Repertorium A nr [...] sporządzonym w Kancelarii Notarialnej Notariusza M. K. w dniu [...] grudnia 1999r.
Ponadto organ wskazał, iż innym dowodem świadczącym o zaprzestaniu działalności rolniczej na własny rachunek przez panią L. M. jest złożone zaświadczenie z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówki Terenowej w S., z dnia [...] marca 2005 roku nr [...] i nr [...] z dnia [...] kwietnia 2005 roku z których wynika, że skarżąca była ubezpieczona jako domownik w okresie od [...] października 2000 roku do [...] grudnia 2003 roku. W świetle natomiast ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25, z późn. zm.) wynika, że działalność rolniczą na własny rachunek może prowadzić tylko rolnik, domownik zaś stale pracuje w gospodarstwie rolnym i nie jest związany stosunkiem pracy z rolnikiem będącym posiadaczem gospodarstwa rolnego.
Wobec powyższego organ stwierdził, iż pani L. M. będąc ubezpieczona jako domownik nie mogła prowadzić działalności rolniczej na własny rachunek, a zatem nie spełniła warunku dotyczącego prowadzenia nieprzerwanie działalności rolniczej na własny rachunek zawartego w § 4 pkt 2 rozporządzenia.
W skardze skierowanej do sądu administracyjnego przez panią L. M. podniesione zostały następujące zarzuty:
- naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, które miało istotny wpływ
na wynik sprawy, a mianowicie:
a. art. 7, art. 8 i art. 9 kpa przez niepodjęcie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy i tym samym nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności faktu, że skarżąca spełniała warunki formalne przewidziane w § 4 pkt 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich - wskutek pominięcia i nie odniesienia się przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy do dokumentów stanowiących załączniki do odwołania skarżącej od decyzji organu I instancji;
b. art. 77 § 1 i art. 78 § 1 kpa - poprzez nie uzwględnienie wniosku skarżącej zawartego w odwołaniu od decyzji organu I instancji odnośnie przeprowadzenia dowodu z załączonych do odwołania dokumentów
i w konsekwencji nie rozpatrzenie całego materiału dowodowego - co miało istotny wpływ na wynik sprawy;
c. art. 107 § 3 kpa poprzez nie odniesienie się do wszystkich zarzutów podniesionych w odwołaniu i nie wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji przyczyn z powodu których organ II instancji odmówił wiarygodności i mocy dowodowej dowodom zgłoszonym przez skarżącą wraz
z odwołaniem od decyzji organu I instancji.
- naruszenie prawa materialnego, a mianowicie § 4 pkt 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnego uznania, że odwołująca się nie spełnia warunku formalnego o którym mowa w rzeczonym przepisie, co skutkowało utrzymaniem w mocy zaskarżonej decyzji nr [...] o odmowie przyznania renty strukturalnej.
Podnosząc powyższe skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji.
Dyrektor P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa w Ł. w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumenty zaskarżonej decyzji. Podkreślił ponadto, że zarzuty naruszenia art. 7, 77 § 1 i 78 § 1 kpa są nietrafne, bowiem organy prowadzące postępowanie w sprawie zebrały i rozpatrzyły materiał dowodowy w sposób wyczerpujący. Również bowiem przedstawione przez skarżącą dowody, w tym zeznania świadków pana S. Z. i pana J. Ł. wskazują na pracę pani L. M., ale nie na własny rachunek, a jedynie na gospodarstwie swojego syna.
Organ odwoławczy dodał również w odpowiedzi na skargę, iż w aktach sprawy znajduje się informacja Oddziału Regionalnego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w B. z dnia [...] maja 2005 roku o przyznaniu pani L. M. uprawnień do renty rodzinnej - bezterminowo od dnia [...] listopada 2003 roku oraz informacja z tegoż Oddziału z dnia [...] lipca 2005 roku o wstrzymaniu wypłaty renty rodzinnej na wniosek zainteresowanej. Oddział Regionalny Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w B. potwierdził również, że zgodnie z posiadaną dokumentacją pani L. M. przekazała gospodarstwo rolne aktem notarialnym w dniu [...] grudnia 1999 roku, synom M. i J. M. Te dowody - w ocenie organu - dają podstawę do nie dania wiary złożonemu oświadczeniu pani L. M. w sprawie prowadzenia gospodarstwa. Tym bardziej, iż sam fakt bycia właścicielem, bądź współwłaścicielem gospodarstwa rolnego nie jest dowodem na prowadzenie działalności rolniczej na własny rachunek.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. zważył, co następuje:
Skarga podlegała oddaleniu.
Sądowa kontrola działalności administracji publicznej sprawowana jest pod względem zgodności z prawem tj. według kryterium legalności, o ile ustawy nie stanowią inaczej (vide: art. 1 § 2 ustawy z 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych). Zaskarżona decyzja nie narusza zaś przepisów prawnych regulujących warunki i tryb przyznawania rent strukturalnych w ramach realizacji unijnego Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich. W ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. z 2003 r. nr 229, poz. 2273 z późn. zmianami) zostało udzielone w art. 3 ust. 2 pkt 1 Radzie Ministrów upoważnienie do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych warunków, trybu udzielania, wstrzymywania, zawieszania, zwracania
i zmniejszania pomocy finansowej na działania objęte planem. Takie rozporządzenie w odniesieniu do rent strukturalnych jako jednego z działań objętych planem pomocy zostało przez Radę Ministrów wydane w dniu 30 kwietnia 2004 r. (Dz. U.
z 2004 r. nr 114, poz. 1191).
Rozporządzenie powyższe zarówno wymienia materialnoprawne przesłanki uzyskania renty strukturalnej, jak i szczegółowo reguluje tryb postępowania w sprawie przyznania takiej renty. Wczytanie się w treść przepisów rozporządzenia pozwala jednoznacznie stwierdzić, iż każdy wniosek rolnika ubiegającego się o rentę strukturalną z dołączoną do niego konieczną dokumentacją, podlega weryfikacji przez kierownika biura powiatowego agencji w terminie 40 dni od daty jego złożenia (§ 20 ust. 1 rozporządzenia). W § 20 ust. 2 rozporządzenia zostało wskazane, jakie okoliczności bada i ustala organ podczas weryfikacji wniosku, a w § 20 ust. 3 zostały wymienione konsekwencje ustalenia w następstwie weryfikacji wniosku, iż wnioskodawca nie spełnia warunków określonych § 4 pkt 1-3, 6 i 7 lub § 11 rozporządzenia lub gdy wnioskodawca nie jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni co najmniej 1 ha, współwłaścicielem tego gospodarstwa wraz z małżonkiem ani właścicielem takiego gospodarstwa. W przypadku takich ustaleń
kierownik biura powiatowego agencji, w drodze decyzji, odmawia przyznania renty strukturalnej. Ustalenie zaś faktu spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek do uzyskania renty strukturalnej, pozwala kierownikowi biura powiatowego agencji na wydanie postanowienia o spełnieniu tych warunków (vide: § 20 ust. 4 rozporządzenia).
Przechodząc do rozważenia poszczególnych warunków uprawniających do nabycia renty strukturalnej przez skarżącą panią L. M. podkreślić należy, iż w niniejszej sprawie bezsporna jest okoliczność, iż skarżąca postanowieniem Sądu Rejonowego w B. P. z dnia [...] grudnia 2004 roku nabyła w drodze zasiedzenia z dniem [...] grudnia 1986 roku prawo własności nieruchomości położonej w R., gminie D., oznaczonej numerem geodezyjnym [...] o powierzchni 1,98 ha. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez organ I i II instancji przy wydawaniu zaskarżonych decyzji. Niemniej jednak sam fakt posiadania gruntów rolnych nie uprawnia jeszcze do nabycia renty strukturalnej w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętych planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. z 2004 r. nr 114, poz. 1191).
Zgodnie bowiem z § 4 tegoż rozporządzenia rentę strukturalną przyznaje się producentowi rolnemu będącemu osobą fizyczną prowadzącą na własny rachunek działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym położonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwanemu dalej "rolnikiem", jeżeli łącznie spełnia on następujące warunki:
1) ma ukończone 55 lat, lecz nie osiągnął wieku emerytalnego i nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, lub ubezpieczenia społecznego rolników;
2) prowadził nieprzerwanie działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym w okresie co najmniej 10 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o rentę strukturalną i przez okres co najmniej 5 lat podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników;
3) w dniu złożenia wniosku o rentę strukturalną podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu;
4) przekazał gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni użytków rolnych wynoszącej co najmniej 1 ha;
5) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej;
6) wpisany został do ewidencji producentów, stanowiącej część krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności;
7) nie posiada zaległości z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników.
Mając na uwadze powyższe materialnoprawne przesłanki do uzyskania renty strukturalnej organy uznały, iż skarżąca nie spełnia warunku prowadzenia nieprzerwanie przez 10 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku o rentę strukturalną działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym na własny rachunek.
Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy - także załączone przez skarżącą do odwołania dokumenty (także zeznania świadków) - wskazać należy, iż również w ocenie Sądu powyższa teza jest trafna. Za trafnością stanowiska organu przemawiają argumenty przedstawione w zaskarżonych decyzjach, zarzuty zaś skarżącej nie podważają wniosków wyciągniętych w niniejszej sprawie.
Znamiennym bowiem jest, iż skarżąca w dniu [...] grudnia 1999 roku przekazując gospodarstwo rolne małoletnim synom (akt notarialny Repetytorium A nr [...]) złożyła oświadczenie o zaprzestaniu prowadzenia działalności rolniczej oraz oświadczenie o nie posiadaniu innego gospodarstwa rolnego oprócz przekazywanego. Oświadczenia powyższe zapewne były związane z faktem, iż przekazanie tej nieruchomości rolnej uprawniało męża skarżącej do nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury rolniczej, a zatem wiązało się z określonymi skutkami prawnymi również dla skarżącej. Zaakceptowanie w chwili obecnej argumentacji skarżącej wiązałoby się z usankcjonowaniem stanu niezgodnego z prawem, tj. tego że skarżąca wspólnie z mężem przed notariuszem - funkcjonariuszem publicznym - złożyła oświadczenie nieprawdziwe. Jak sama bowiem podnosiła w trakcie postępowania administracyjnego, mimo że gospodarstwo rolne zostało przekazane synom, faktycznie było prowadzone przez nią, bowiem synowie byli jeszcze małoletni.
Mając na uwadze powyższe organ wydający decyzję o odmowie przyznania renty strukturalnej zobligowany był do uwzględnienia wszelkich dokumentów świadczących o prowadzeniu działalności rolniczej przez skarżącą i zaprzestaniu jej prowadzenia, opierając się przy tym na stanie prawnym, a nie stanie faktycznym.
O zaprzestaniu prowadzenia działalności rolniczej na własny rachunek świadczy także to, iż skarżąca w okresie od [...] października 2000 roku do [...] grudnia 2003 roku była ubezpieczona w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jako domownik, a nie jako rolnik. Przy tym żadnego znaczenia nie ma fakt, iż składki z tego tytułu były zbliżone, czy też nawet tożsame. Trafnie bowiem organ wskazał, iż ustawa z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników wyraźnie rozróżnia pojęcie "rolnika" i "domownika". "Domownik" zaś pracuje na rachunek rolnika.
Ponadto skarżąca pani L. M. jeszcze w 2004 roku nie złożyła wniosku o wpis do ewidencji producentów rolnych, jak również nie złożyła wniosku o dopłaty bezpośrednie na działkę o numerze geodezyjnym [...] o powierzchni 1.98 ha, na której jak twierdziła prowadzi działalność rolniczą na własny rachunek już od ponad 10 lat. Status producenta bowiem skarżąca uzyskała dopiero w 2005 roku.
Oceniając podjęte przez skarżącą przed złożeniem wniosku działania podnieść należy, iż niewątpliwie zmierzało one do tego, aby uzyskać rentę strukturalną. Skarżąca złożyła wniosek o wpis do ewidencji producentów rolnych, z dniem [...]lutego 2005 roku zaczęła podlegać ubezpieczeniom społecznym rolników i złożyła wniosek o wstrzymanie wypłaty renty rodzinnej. Sąd nie neguje faktu, iż każda osoba fizyczna chce otrzymywać świadczenie finansowe najbardziej dla siebie korzystne, niemniej jednak organy administracji nie mogą akceptować zachowań zmierzających do obejścia przepisów prawa. Uprawnienia bowiem takich organów w zakresie oceny zebranych dokumentów i złożonych oświadczeń nie są dowolne, a mają swoje ugruntowanie w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.
Mając na uwadze powyższe nie można zgodzić się z twierdzeniami skarżącej iż doszło do naruszenia przepisów art. 7, 8, 9, 77 § 1, 78 § 1 oraz art. 107 § 3 kpa. Organ bowiem ocenił całość materiału dowodowego prawidłowo, stosując trafne podstawy materialnoprawne przy wydaniu zaskarżonej decyzji oraz opierając się w tej mierze na zasadach słuszności, doświadczenia życiowego i logiki.
Końcowo podkreślić należy, iż rzeczywiście w dacie złożenia wniosku o przyznanie renty strukturalnej przez skarżącą w dniu [...] marca 2005 roku zapis § 4 pkt. 2 cytowanego rozporządzenia nie zawierał zwrotu "bezpośrednio". Jednakże w ocenie Sądu już sam fakt dodania tego zapisu w okresie późniejszym, jak również wykładnia celowościowa przepisu przed jego zmianą o brzmieniu: "prowadził nieprzerwanie działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym w okresie co najmniej 10 lat poprzedzających złożenie wniosku o rentę strukturalną" - nasuwa wniosek, iż chodzi o prowadzenie działalności rolniczej w okresie 10 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku, a nie w jakimś dużo późniejszym okresie, a tylko w wymiarze 10 lat. Takiemu rozumieniu tegoż przepisu przeczy także wykładnia językowa. Dodanie zatem w paragrafie § 4 tegoż rozporządzenia zapisu "bezpośrednio" było naturalną konsekwencją jego regulacji, wynikającą z potrzeby doprecyzowania przepisu, tak aby w praktyce nie rodził żadnych wątpliwości. Organ kierując się
inną wykładnią tego przepisu, musiałby więc złamać ściśle określone reguły postępowania w sprawie przyznania rent strukturalnych.
Mając powyższe na uwadze Sąd nie znalazł podstaw do postawienia organowi zarzutu niezgodnego z prawem działania przy wydawaniu zaskarżonej decyzji i dlatego skargę jako bezzasadną oddalił (art. 152 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.).