Tezy
Przekazanie sprawy przez sąd powszechny sądowi administracyjnemu wymaga, dla swojej skuteczności, uprzedniego odrzucenia pozwu, czy też - jak w niniejszej sprawie - odrzucenia odwołania. Przy braku postanowienia o odrzuceniu pozwu (lub odwołania) z powodu niedopuszczalności drogi sądowej mamy, w dalszym ciągu, do czynienia ze stanem zawisłości sprawy przed sądem powszechnym, a zatem samo postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi administracyjnemu nie może być uznane za skuteczne, co oznacza, że nie spełniona została dyspozycja przepisu art. 58 § 4 p.s.a. wyłączająca możliwość odrzucenia skargi przez sąd administracyjny, z powodu wcześniejszego uznania się przez sąd powszechny za niewłaściwy.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Stanisław Prutis (spr), Sędziowie sędzia NSA Jerzy Bujko, asesor WSA Wojciech Stachurski, Protokolant Elżbieta Stasiewicz, po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2005 r. na rozprawie sprawy ze skargi (odwołania) E. M. P. na decyzję Dyrektora P. Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w B. z dnia [...] października 2004 r. Nr [...] w przedmiocie : objęcia skarżącej obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, p o s t a n a w i a: I. odrzucić skargę. II. przekazać sprawę do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. celem jej dalszego prowadzenia. III. zwrócić skarżącej E. P. ze Skarbu Państwa (kasa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku) kwotę 200 (dwieście) złotych uiszczonego w sprawie wpisu sądowego.
Uzasadnienie
Dyrektor P. Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia decyzją z dnia [...].10.2004 r. nr [...], wydaną na podstawie art. 42 ust. 5 i 6 pkt 2, art. 9 ust. 1 lit. "c" ustawy z dnia 23.01.2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. nr 45, poz. 391 ze zm.), w związku z art. 8 pkt 1 lit. "c" ustawy z dnia 06.02.1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. nr 28, poz. 153 ze zm.), obowiązującej do 31.03.2003 r. oraz w związku z art. 246 ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210, poz. 2135), postanowił stwierdzić, iż pani E. M. P. zam. w B. objęta została obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 01.01.1999 r. do nadal. W uzasadnieniu, oprócz argumentów merytorycznych, organ zawarł pouczenie, iż od powyższej decyzji przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego Sądu Pracy V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. w terminie
jednego miesiąca od doręczenia decyzji.
Zgodnie z pouczeniem skarżąca wniosła odwołanie do wskazanego w pouczeniu sądu. Postanowieniem z dnia [...] stycznia 2005 r. sygn. akt [...] Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych V Wydział Pracy postanowił uznać się niewłaściwym i sprawę przekazać Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu jako właściwemu rzeczowo. Postanowienie to nie posiada pisemnego uzasadnienia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w B., po rozpoznaniu sprawy na rozprawie zważył, co następuje:
Rozpoznanie sprawy wymaga oceny dwóch podstawowych aspektów: merytorycznego oraz formalnego (proceduralnego). Aspekt merytoryczny dotyczy rozstrzygnięcia, do kognicji jakich sądów należą sprawy z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego. Aspekt formalny obejmuje ocenę skuteczności, dokonanego przez sąd powszechny, przekazania sprawy sądowi administracyjnemu.
Co się tyczy aspektu merytorycznego stwierdzić należy, iż w świetle obowiązującej regulacji prawnej, sprawy dotyczące odwołań od decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego nie należą do kognicji sądów administracyjnych.
Stosownie do art. 246 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210, poz. 2135 ze zm.), postępowanie w indywidualnych sprawach z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie tejże ustawy toczą się przed Prezesem Funduszu na dotychczasowych zasadach. Zgodnie zaś z art. 148 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (dot. postępowania w indywidualnych sprawach z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego), do kompetencji Prezesa Funduszu należy rozpatrywanie indywidualnych spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego. Do indywidualnych spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego zalicza się w szczególności sprawy dotyczące objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym i ustalenia prawa do świadczeń. Do w/w spraw nie należą sprawy z zakresu wymierzenia i pobierania składek należące do właściwości organów ubezpieczenia społecznego. Od decyzji Prezesa Funduszu w indywidualnych
sprawach z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminach i na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Z tejże regulacji wynika jednoznacznie, w sposób jasny i nie budzący wątpliwości, że do rozpoznania niniejszej sprawy właściwy jest sąd powszechny, a przekazanie jej sądowi administracyjnemu jest pozbawienie podstaw prawnych.
Stanowisko, że decyzji Prezesa NFZ w żadnej mierze nie można utożsamiać z decyzjami administracyjnymi sensu stricto, a przepisy kpa nie mają zastosowania do decyzji w sprawach z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego, prezentuje także doktryna i orzecznictwo sądowe. Stwierdza się mianowicie: "Rozpoznawanie spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego należy do postępowania odrębnego uwzględniającego społeczną doniosłość i odrębność tychże stosunków prawnych. W postępowaniu rozpoznawczym w pierwszej kolejności będą stosowane przepisy art. 459-476 i 4778-47714a kpc, a następnie przepisy ogólne o procesie, w zakresie w jakim nie kolidują z tymi przepisami" (M. Żamojda, A. Płatkowska-Kułaj, M. Kowalski: Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia - Komentarz, W-wa 2003, s. 328; por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 września 1999 r., sygn. akt II AUz 90/99, OSA 2000 nr 6, poz. 27).
W świetle przedstawionej argumentacji nie ulega wątpliwości, iż przekazanie sprawy sądowi administracyjnemu było bezzasadne, albowiem rozpoznanie sprawy leży w zakresie kognicji sądu powszechnego.
Powstaje zatem problem oceny skuteczności takiego przekazania, mając na względzie normę przepisu art. 58 § 4 ustawy z 30.08.2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem, sąd nie może odrzucić skargi z powodu tego, że sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego, jeżeli w tej sprawi sąd powszechny uznał się za niewłaściwy. Związanie sądu administracyjnego przekazaniem sprawy ma miejsce wówczas, gdy uznanie się sądu powszechnego za niewłaściwy jest zgodne z wymaganiami obowiązującej procedury.
Powstaje zatem problem, jak należy rozumieć wymóg "uznania się za niewłaściwy" przez sąd w sytuacji, gdy "niewłaściwość" polega na braku drogi postępowania przed sądem powszechnym, czy też przed sądem administracyjnym. Nie ulega wątpliwości, że stwierdzenie swojej niewłaściwości jest przesłanką przekazania sprawy sądowi lub organowi działającemu w tej samej strukturze ustrojowej co sąd, czy organ wydający postanowienie o przekazaniu. Jeżeli jednak "niewłaściwość sądu" polega na braku drogi postępowania przed tym sądem (powszechnym lub administracyjnym) stwierdzenie swojej niewłaściwości nie może polegać na samym przekazaniu sprawy. Jak słusznie stwierdzono w doktrynie: "Brak drogi postępowania przed sądem powszechnym skutkuje rozstrzygnięciem o odrzuceniu pozwu lub wniosku (art. 199 § 1 pkt 1 kpc), brak drogi postępowania administracyjnego ma skutkować zwrotem podania, a brak drogi postępowania przed sądem administracyjnym - odrzuceniem skargi (art. 58 § 1 pkt 1 psa). Tak właśnie należy rozumieć "uznanie
swojej niewłaściwowści" przez sąd lub organ administracyjny w rozumieniu cytowanych wyżej przepisów" (T. Woś, H. Knysiak-Molczyk, Marta Romańska: Postępowanie sądowo-administracyjne, W-wa 2004,
s. 138). Podobne zapatrywanie wyraża W. Sanetra w artykule "Spór o spory kompetencyjne" (Przegląd Sądowy nr 19/2003, s. 16 - 18). Jego zdaniem bowiem, które to zdanie Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela: "Przez pojęcie "uznania się przez sąd powszechny za niewłaściwy" należy rozumieć przede wszystkim odrzucenie pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej (art. 199 § 1 pkt 1 kpc) (...) ten sam skutek powinno wywierać odrzucenie pozwu przez Sąd Najwyższy".
W świetle przytoczonych poglądów stwierdzić należy, iż przekazanie sprawy przez sąd powszechny sądowi administracyjnemu wymaga, dla swojej skuteczności, uprzedniego odrzucenia pozwu, czy też - jak w niniejszej sprawie - odrzucenia odwołania. Przy braku postanowienia o odrzuceniu pozwu (lub odwołania) z powodu niedopuszczalności drogi sądowej mamy, w dalszym ciągu, do czynienia ze stanem zawisłości sprawy przed sądem powszechnym, a zatem samo postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi administracyjnemu nie może być uznane za skuteczne, co oznacza, że nie spełniona została dyspozycja przepisu art. 58 § 4 p.s.a wyłączająca możliwość odrzucenia skargi przez sąd administracyjny, z powodu wcześniejszego uznania się przez sąd powszechny za niewłaściwy.
Na marginesie stwierdzić należy, że na przeszkodzie do wydania wymaganego dla skuteczności przekazania sprawy, uprzedniego postanowienia o odrzuceniu pozwu (czy też - jak w niniejszej sprawie - postanowienia o odrzuceniu odwołania), nie stoi unormowanie zawarte w art. 464 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ; w tym wypadku sąd przekaże mu sprawę. Zwrócić wszakże trzeba uwagę, że obowiązująca procedura cywilna wyraźnie odróżnia pojęcie "organu" od pojęcia "sądu administracyjnego". Miarodajny w tej mierze jest art. 1991 kpc. Zgodnie z jego treścią - Sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jego organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się w tej sprawie za niewłaściwe. Z powyższych unormowań wynika więc jednoznacznie, że ustawodawca nie utożsamia tych 2 pojęć, a wyraźnie nadaje im oddzielne znaczenie i byt. W konsekwencji
należy uznać, że skoro art. 464 § 1 k.p.c. nie wymienia sądu administracyjnego, jako takiego, któremu sprawa może być przekazana, to sąd powszechny nie ma w tym względzie uprawnień do jej przekazania i takowe przekazanie nie odnosi względem sądu administracyjnego żadnego skutku; bez uprzedniego wcześniejszego odrzucenia pozwu lub odwołania.
W konkluzji niniejszych rozważań stwierdzić należy, iż przekazana sądowi administracyjnemu sprawa rozpoznania odwołania, wobec bezskuteczności tego przekazania, winna być rozpoznana według ogólnych reguł prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przy czym "odwołanie" traktowane być powinno jako "skarga" w rozumieniu tego prawa. Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wpłynęła sprawa odwołania od decyzji w sprawie objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, która nie należy do właściwości (kognicji) sądu administracyjnego i która, ponadto, jest sprawą zawisłą przed sądem powszechnym.
W konsekwencji Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. postanowił skargę (odwołanie) odrzucić na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 oraz art. 58 § 1 pkt 4 ustawy z 30.08.2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Wobec zawisłości sprawy przed sądem powszechnym Sąd postanowił przekazać sprawę Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. celem jej dalszego prowadzenia.
O zwrocie wpisu orzeczono w oparciu o art. 222 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, mając też na względzie zasadę zwolnienia od kosztów sądowych osoby dochodzącej swych roszczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych.