Tezy
Jedynie osoba korzystająca ze statusu poborowego może domagać się zmiany ostatecznego orzeczenia o zdolności do czynnej służby wojskowej na podstawie art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej. Prawo to nie przysługuje osobie, która wskutek przeniesienia do rezerwy uzyskała status żołnierza rezerwy i w związku z tym przestała być poborowym.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Stanisław Prutis, Sędziowie asesor WSA Jacek Pruszyński (spr.), asesor WSA Małgorzata Roleder, Protokolant Elżbieta Stasiewicz, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 06 grudnia 2007 r. sprawy ze skargi M. W. na decyzję Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w B. z dnia [...] czerwca 2007 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego w sprawie ponownego poddania badaniom lekarskim i ustalenia nowej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej oddala skargę
Uzasadnienie
We wniosku z dnia 24.04.2007 r. M. W. zwrócił się do Powiatowej Komisji Lekarskiej Nr [...] w H. o ponowne poddanie badaniom lekarskim
i ustalenie nowej kategorii zdolności do służby wojskowej. Wnioskodawca stwierdził, że jego dolegliwości zdrowotne zostały wyleczone, a swoją przyszłość chciałby związać ze służbami mundurowymi.
Powiatowa Komisja Lekarska Nr [...] w H. orzeczeniem z dnia [...].05.2007 r. nr [...] umorzyła postępowanie w sprawie ponownego poddania badaniom lekarskim i ustalenia nowej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej. W uzasadnieniu stwierdzono, iż w efekcie uznania M. W. za niezdolnego do służby wojskowej w czasie pokoju został on przeniesiony do rezerwy. Tym samym utracił on status poborowego i nie przysługuje mu uprawnienie do złożenia wniosku w trybie art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
W odwołaniu od powyższej decyzji M. W. podtrzymał wniosek
o zmianę kategorii zdrowia z "D" na "A".
Wojewódzka Komisja Lekarska w B. decyzją z dnia [...].06.2007 r.
nr [...] utrzymała w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu stwierdzono, że zgodnie z ustawą o powszechnym obowiązku obrony RP, do właściwości wojskowych komisji lekarskich należy orzekanie o zdolności do czynnej służby wojskowej poborowych w okresie, kiedy nie urzęduje powiatowa komisja lekarska, żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową i żołnierzy rezerwy (art. 29 ust. 1 ustawy). Zgodnie zaś z art. 26 ust. 1 ustawy, do powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich należy określanie zdolności poborowych do czynnej służby wojskowej. Zdaniem organu M. W. utracił status poborowego, gdyż orzeczeniem z dnia [...].03.2003 r. został uznany za niezdolnego do służby wojskowej w czasie pokoju i przeniesiony do rezerwy. Tym samym stał się żołnierzem rezerwy
i regulacje dotyczące poborowych zawarte w ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP, przestały się do niego odnosić. W efekcie stwierdzono, że sprawa nie podlega rozstrzygnięciu co do jej istoty przez powiatową komisję lekarską, co skutkowało umorzeniem postępowania, ze względu na jego bezprzedmiotowość.
W skardze do sądu administracyjnego M. W. zarzucił naruszenie prawa materialnego, mające wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej poprzez błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż z uwagi na przeniesienie do rezerwy skarżący nie zachował przymiotu strony postępowania administracyjnego jako poborowy, wobec czego nie przysługuje mu prawo do wystąpienia z wnioskiem o ponowne poddanie badaniom lekarskim i ustalenie nowej kategorii zdolności do służby wojskowej w związku ze zmianą stanu zdrowia. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej
w B. i poprzedzającej ją decyzji Powiatowej Komisji Lekarskiej w H. w całości. Stwierdził, iż zgodnie z definicją zawartą w art. 32 ust. 1 ustawy
o powszechnym obowiązku obrony RP, poborowym jest mężczyzna, który w danym roku kalendarzowym kończy dziewiętnaście lat, z osiągnięciem tego wieku ustawodawca nakłada na ten podmiot obowiązek stawienia się do poboru
w określonym terminie i miejscu. Skoro zatem skarżący, na skutek spełnienia powyższych przesłanek stał się poborowym, to nie traci tego statusu wyłącznie
z powodu zakwalifikowania go do określonej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej. Uznać należy, iż wszystkie przepisy w/w ustawy odwołujące się do określenia "poborowy", adresowane są do tych osób, które uczestniczyły w procesie poboru i zostały zakwalifikowane do określonej kategorii służby wojskowej, niezależnie od następczych skutków tego procesu. Odmienna interpretacja definicji poborowego bezpodstawnie wyłącza uprawnienia i obowiązki określone w ustawie wobec całego szeregu podmiotów. Skarżący powołał się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28.02.2007 r. (sygn. akt II OSK 1530/06). Wskazał też, że w jego stanie zdrowia nastąpiły istotne zmiany mające wpływ na zakwalifikowanie do danej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej. Przed wystąpieniem do powiatowej komisji lekarskiej skarżący złożył analogiczny wniosek do Wojskowej Komendy Uzupełnień w B. P. uzyskując decyzję odmowną, która została utrzymana przez Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w B. Biorąc zatem pod uwagę
krąg podmiotów uprawnionych do zainicjowania postępowania w sprawie ponownego skierowania na badania lekarskie w celu zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej, określony przez art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, bezpodstawna odmowa legitymacji uniemożliwia skarżącemu doprowadzenie do zmiany takiej kategorii.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Stwierdził m.in., że przyjęcie, iż 19-letni mężczyzna, który w określonym terminie i miejscu stawił się do poboru, automatycznie staje się "poborowym" i nie przestaje nim być, mimo zakwalifikowania do określonej kategorii zdrowotnej, jest przykładem niedopuszczalnej wykładni rozszerzającej. Przeniesienie do rezerwy skutkuje utratą statusu poborowego i nabyciem uprawnień żołnierza rezerwy, tak jak np. rozpoczęcie służby wojskowej niesie za sobą skutek w postaci utraty statusu poborowego
i nabycie wszelkich uprawnień przypisanych żołnierzom odbywającym zasadniczą służbę wojskową. Ponadto organ zauważył, że orzeczenie wydane przez powiatową komisję lekarską określa zdolność wnioskodawcy do odbycia czynnej służby wojskowej i nie rzutuje w żadnym stopniu na ocenę psychofizycznych zdolności wnioskodawcy do podjęcia pracy lub służby w innych instytucjach lub formacjach, które działają w oparciu o odrębne przepisy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Innymi słowy, wchodzi tutaj w grę kontrola aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dokonywana pod względem ich zgodności
z prawem materialnym i przepisami procesowymi, nie zaś według kryteriów odnoszących się do słuszności rozstrzygnięcia.
W sprawie bezspornym jest, iż M. W. orzeczeniem Powiatowej Komisji Lekarskiej w H. z dnia [...].03.2003 r. został uznany za niezdolnego do służby wojskowej w czasie pokoju i otrzymał kategorię "D". W następstwie tego orzeczenia skarżący został przeniesiony do rezerwy.
Szczególny tryb wzruszenia ostatecznej decyzji administracyjnej, jaką jest orzeczenie o zdolności do czynnej służby wojskowej przewidziano w art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.), w związku
z tym należy przyjąć, że przepis ten stanowi lex specialis w stosunku do regulacji zawartych w art. 154 K.p.a. i 155 K.p.a. Zgodnie tym przepisem, ostateczne orzeczenie o zdolności do czynnej służby wojskowej może być w każdym czasie zmienione przez powiatową komisję lekarską z urzędu albo na wniosek poborowego lub wojskowego komendanta uzupełnień, jeżeli w stanie zdrowia poborowego nastąpiły istotne zmiany. Zatem postępowanie w tym zakresie może być wszczęte przez powiatową komisję lekarską z urzędu, na wniosek poborowego lub na wniosek wojskowego komendanta uzupełnień. Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy, kwestią zasadniczą jest ustalenie, czy M. W. w dacie wszczęcia postępowania był poborowym, ustalenie tej przesłanki przesądza bowiem
o dopuszczalności jego wniosku o zmianę ostatecznego orzeczenia rozstrzygającego o zdolności do czynnej służby wojskowej w trybie art. 28 ust. 4 ustawy
o powszechnym obowiązku obrony RP.
W ocenie Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę organy ustaliły prawidłowo, iż skarżący składając przedmiotowy wniosek nie posiadał statusu poborowego. Z treści art. 32 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP wynika, iż za poborowych należy uznać mężczyzn, którzy w danym roku kalendarzowym kończą dziewiętnaście lat życia, i w związku z tym są obowiązani stawić się do poboru w określonym terminie i miejscu. Niewątpliwie uzyskanie takiego statusu wiąże się z przeprowadzaniem poboru, na który składają się czynności wyszczególnione w art. 32 ust. 4b tej ustawy. Poborowy, w przypadkach określonych w ustawie traci ten status, co może wynikać z uzyskania nowego statusu lub wyłączenia spod obowiązku służby wojskowej. Jednym z przypadków, w którym dana osoba przestaje być poborowym, jest przeniesienie do rezerwy. Zgodnie
z art. 99 ustawy osoba przeniesiona do rezerwy po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej, w tym z zawodowej służby wojskowej lub ze służby wojskowej kandydatów na żołnierzy zawodowych, albo bez odbycia tej służby, jeżeli w dalszym ciągu podlega obowiązkowi służby wojskowej oraz w przypadkach, o których mowa w art. 58 ust. 3 jest żołnierzem rezerwy. W takiej sytuacji znajduje się skarżący - został przeniesiony do rezerwy bez odbycia czynnej służby wojskowej i w dalszym ciągu podlega obowiązkowi służby wojskowej, zatem niewątpliwie jest on żołnierzem rezerwy. Równocześnie skarżący przestał być poborowym, podobnie jak
np. przestaje być żołnierzem w czynnej służbie wojskowej osoba przeniesiona do rezerwy (która również staje się żołnierzem rezerwy). Analogicznie utrata statusu poborowego następuje m.in. wskutek powołania do odbycia czynnej służby wojskowej (art. 59) oraz uznania danej osoby za trwale niezdolną do tej służby ze względu na stan zdrowia (art. 58 ust. 2).
Przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP wyraźnie rozróżniają sytuację prawną poborowych i żołnierzy rezerwy. Jednym z przykładów takiego rozróżnienia jest sposób rozgraniczenia właściwości powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich oraz wojskowych komisji lekarskich. Stosownie do treści art. 26 ust. 1 do powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich należy określenie zdolności poborowych do czynnej służby wojskowej, z zastrzeżeniem art. 29 ust. 1. Natomiast wojskowe komisje lekarskie, zgodnie z art. 29 ust. 1, są właściwe do orzekania
o zdolności do czynnej służby wojskowej poborowych w okresie, kiedy nie urzęduje powiatowa komisja lekarska, żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową
i żołnierzy rezerwy. Zatem zasadniczo o zdolności do czynnej służby wojskowej poborowych orzekają powiatowe komisje lekarskie (chyba, że nie urzędują), zaś żołnierzy rezerwy wyłącznie wojskowe komisje lekarskie. Przyjęcie, że dana osoba jest poborowym, pomimo, że została przeniesiona do rezerwy powodowałoby, że powyższe rozróżnienie byłoby zbędne. Taka interpretacja wywoływałaby również poważne trudności w odczytaniu regulacji zawartych w pozostałych przepisach ustawy odnoszących się do poborowych lub żołnierzy rezerwy. Jednoznaczna treść art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP nie daje też podstaw, aby wyłącznie na gruncie tego przepisu stosować inną interpretację pojęcia poborowego zakładającą, że status ten jest uzyskiwany "na stałe" i dana osoba pozostaje poborowym będąc już np. żołnierzem rezerwy, a na gruncie pozostałych przepisów traktować ją jako żołnierza rezerwy. Skoro skarżący jest żołnierzem rezerwy, przepis ten nie znajduje do niego zastosowania. Jedyną możliwością zmiany
kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej żołnierza rezerwy, jaką przewidują obowiązujące przepisy jest skierowanie przez Wojskowego Komendanta Uzupełnień do wojskowej komisji lekarskiej. Jednak, stosownie do treści art. 29 ust. 5 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, skierowanie takie może nastąpić wyłącznie w przypadku istnienia uzupełnieniowych potrzeb Sił Zbrojnych. Ograniczenie to zostało wprowadzone do tego przepisu ustawą z dnia 29 lipca
2005 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o służbie zastępczej (Dz. U. Nr 180, poz.1496)
z dniem 21.10.2005 r. Według poprzedniego brzmienia tego przepisu żołnierze rezerwy (oraz poborowi w okresie, kiedy nie urzęduje powiatowa komisja lekarska) byli kierowani na ich wniosek do wojskowej komisji lekarskiej, z zastrzeżeniem,
że ponosili koszty związane z przeprowadzeniem badań lekarskich. Aktualnie znacząco ograniczono możliwość kierowania tych osób do komisji lekarskich, jednak wprowadzone ograniczenie nie może stanowić podstawy do stosowania wykładni rozszerzającej przepisów odnoszących się do poborowych.
Ze względu na przedstawione powyżej argumenty, Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela poglądu wyrażonego w wyroku NSA
z dnia 28.02.2007 r. sygn. akt II OSK 1530/06 (nie publ.), iż każda osoba, która jako poborowy stawała przed komisją lekarską może ubiegać się o zmianą kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej na skutek zmiany stanu zdrowia w trybie
art. 28 ust. 4 ustawy. Orzeczenie to odnosiło się do sytuacji osoby, która miała orzeczoną kategorię "E", a zatem trwale i całkowicie niezdolnej do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny
i w efekcie nie podlegającej obowiązkowi służby wojskowej. Należy też dodać,
że odmienne stanowisko w tym zakresie zostało wyrażone w wyroku NSA z dnia 16.10.2007 r. sygn. akt II OSK 314/07 (nie publ.), w którym Sąd stwierdził, że jedynie osoba korzystająca ze statusu poborowego może domagać się zmiany orzeczenia
o zdolności do służby wojskowej (na podstawie art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP), prawo to nie przysługuje osobie, która utraciła ten status, na skutek zaliczenia do kategorii "E" (podobnie - wyrok NSA z dnia 09.06.2006 r.
sygn. akt II OSK 901/05, LEX nr 265891).
Podkreślenia wymaga, że orzeczenie o zdolności do czynnej służby wojskowej ma na celu jedynie określenie zdolności do pełnienia tej służby (vide: wyrok WSA
w Gliwicach z dnia 31.07.2007 r. sygn. akt IV SA/Gl 1467/06, nie publ.). Jest ono wydawane na potrzeby nałożenia na obywateli w zakresie, jaki wynika z tego orzeczenia, obowiązku czynnej służby wojskowej. W związku z tym, przepisy w tym zakresie zostały tak ukształtowane, aby cel ten realizować. Mając na uwadze motywy działania skarżącego (dążenia do zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej) tj. chęć podjęcia pracy w służbach mundurowych jedynie na marginesie trzeba zauważyć, że przepisy regulujące zasady działania służb mundurowych wskazują, że służby te dokonując naboru opierają się na orzeczeniach własnych komisji lekarskich, natomiast kierowanie się przez pracodawców kategorią zdolności do służby wojskowej przy zatrudnianiu pracowników stanowi kryterium pozaprawne
i może być zwalczane właściwymi środkami prawnymi (vide: wyrok WSA w Gliwicach z dnia 19.06.2007 r. sygn. akt IV SA/Gl 1369/06, nie publ.).
Wobec powyższego, skoro komisje lekarskie nie mogły ze względu na brak podstaw prawnych rozstrzygnąć o zmianie ostatecznego orzeczenia o zdolności do czynnej służby wojskowej w postępowaniu wszczętym na wniosek skarżącego, zasadnie umorzono postępowanie jako bezprzedmiotowe.
W tym stanie rzeczy, skoro podniesione w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest zarzutów, które z urzędu należało wziąć pod rozwagę, skargę należało oddalić na podstawie art. 151 ustawy z dnia
30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
(Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).