Tezy
Jedynie osoba korzystająca ze statusu poborowego może domagać się zmiany ostatecznego orzeczenia o zdolności do czynnej służby wojskowej na podstawie art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej. Prawo to nie przysługuje osobie, która wskutek przeniesienia do rezerwy uzyskała status żołnierza rezerwy i w związku z tym przestała być poborowym.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk (spr.), Sędziowie sędzia NSA Stanisław Prutis,, asesor WSA Małgorzata Roleder, Protokolant Marta Marczuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 27 listopada 2008 r. sprawy ze skargi J. Z. na postanowienie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w B. z dnia [...] lipca 2008 r., nr [...] w przedmiocie przekazania według właściwości wniosku o zmianę kategorii zdolności do służby wojskowej oddala skargę
Uzasadnienie
Stan faktyczny i prawny sprawy przedstawia się następująco:
We wniosku z dnia [...]06.2008 r. J. Z. zwrócił się do Powiatowej Komisji Lekarskiej nr [...] w Z. o ponowne poddanie badaniom lekarskim
i ustalenie nowej kategorii zdolności do służby wojskowej. Wnioskodawca stwierdził, że jego dolegliwości zdrowotne zostały wyleczone i jest zdolny do służby wojskowej.
Powiatowa Komisja Lekarska Nr [...] w Z. postanowieniem z dnia [...].07.2008 r. nr [...] przekazała w/w wniosek J. Z. w sprawie ponownego poddania badaniom lekarskim i ustalenia nowej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej Komendantowi Wojskowej Komendy Uzupełnień w Z. W uzasadnieniu stwierdzono, iż w efekcie uznania J. Z. za niezdolnego do służby wojskowej w czasie pokoju został on przeniesiony do rezerwy. Tym samym utracił on status poborowego, a organem właściwym do rozpoznania jego wniosku zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej stała się wojskowa komisja lekarska.
W zażaleniu na powyższe postanowienie J. Z. podtrzymał wniosek o zmianę kategorii wojskowej.
Wojewódzka Komisja Lekarska w B. postanowieniem z dnia [...]07.2008 r. nr [...] utrzymała w mocy postanowienie organu I instancji. W uzasadnieniu stwierdzono, że zgodnie z ustawą o powszechnym obowiązku obrony RP, do właściwości wojskowych komisji lekarskich należy orzekanie o zdolności do czynnej służby wojskowej poborowych w okresie, kiedy nie urzęduje powiatowa komisja lekarska, żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową i żołnierzy rezerwy (art. 29 ust. 1 ustawy). Zgodnie zaś z art. 26 ust. 1 ustawy, do powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich należy określanie zdolności poborowych do czynnej służby wojskowej. Zdaniem organu J. Z. utracił status poborowego, gdyż orzeczeniem z dnia [...]03.1996 r. został uznany za niezdolnego do służby wojskowej w czasie pokoju i przeniesiony do rezerwy. Tym samym stał się żołnierzem rezerwy i regulacje dotyczące poborowych zawarte w ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP, przestały się do niego odnosić. W efekcie stwierdzono, że sprawa nie podlega
rozstrzygnięciu co do jej istoty przez powiatową komisję lekarską, co skutkowało przekazaniem wniosku skarżącego do według właściwości.
W skardze do sądu administracyjnego J. Z. zarzucił zaskarżonemu postanowieniu naruszenie prawa materialnego, mające wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej poprzez błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż z uwagi na przeniesienie do rezerwy skarżący nie zachował przymiotu strony postępowania administracyjnego jako poborowy, wobec czego nie przysługuje mu prawo do wystąpienia z wnioskiem o ponowne poddanie badaniom lekarskim i ustalenie nowej kategorii zdolności do służby wojskowej, w związku ze zmianą stanu zdrowia. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej w B. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania. Stwierdził, iż w/w przepis ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, dotyczy każdej osoby, która jako poborowy stawała przed komisją lekarską, była jako strona adresatem decyzji tej komisji, a więc także osoby,
która z uwagi na zmianę okoliczności (np. zmiana stanu zdrowia) ubiega się o ponowne badanie w celu uzyskania prawa do odbywania służby wojskowej. Skarżący podkreślił, iż wykładnia przepisów tej ustawy przedstawiona przez Wojewódzką Komisję Lekarską w B. jest niezgodna z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Nadto powołał się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. akt II OSK 1530/06). Końcowo wskazał również, że w jego stanie zdrowia nastąpiły istotne zmiany mające wpływ na zakwalifikowanie do danej kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu. Stwierdził m.in., że przeniesienie do rezerwy skutkuje utratą statusu poborowego i nabyciem uprawnień żołnierza rezerwy. Ponadto organ zauważył, że utrata przez skarżącego statusu poborowego nie ogranicza jednak w żadnym stopniu jego praw jako strony postępowania, a jedynie określa inny tryb dochodzenia roszczeń. Na podstawie bowiem art. 29 ust. 2 w zw. z art. 29 ust. 1 pkt 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej skarżący jako żołnierz rezerwy powinien zwrócić się do Wojskowego Komendanta Uzupełnień w Z. z prośbą o skierowanie do wojskowej komisji lekarskiej, celem wydania orzeczenia w przedmiocie zdolności do czynnej służby wojskowej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Innymi słowy, wchodzi tutaj w grę kontrola aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dokonywana pod względem ich zgodności
z prawem materialnym i przepisami procesowymi, nie zaś według kryteriów odnoszących się do słuszności rozstrzygnięcia.
W sprawie bezspornym jest, iż J. Z. orzeczeniem Rejonowej Komisji Poborowej i Lekarskiej w Z. z dnia [...]03.1996 r. został uznany za niezdolnego do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju i otrzymał kategorię "D". W następstwie tego orzeczenia skarżący od dnia [...] kwietnia 1996 roku został przeniesiony do rezerwy.
Szczególny tryb wzruszenia ostatecznej decyzji administracyjnej, jaką jest orzeczenie o zdolności do czynnej służby wojskowej przewidziano w art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 ze zm.), w związku
z tym należy przyjąć, że przepis ten stanowi lex specialis w stosunku do regulacji zawartych w art. 154 kpa i 155 kpa. Zgodnie tym przepisem, ostateczne orzeczenie o zdolności do czynnej służby wojskowej może być w każdym czasie zmienione przez powiatową komisję lekarską z urzędu albo na wniosek poborowego lub wojskowego komendanta uzupełnień, jeżeli w stanie zdrowia poborowego nastąpiły istotne zmiany. Zatem postępowanie w tym zakresie może być wszczęte przez powiatową komisję lekarską z urzędu, na wniosek poborowego lub na wniosek wojskowego komendanta uzupełnień. Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy, kwestią zasadniczą jest ustalenie, czy J. Z. w dacie wszczęcia postępowania był poborowym. Ustalenie tej przesłanki przesądza bowiem o dopuszczalności jego wniosku o zmianę ostatecznego orzeczenia rozstrzygającego o zdolności do czynnej służby wojskowej w trybie art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP.
W ocenie Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę organy ustaliły prawidłowo, iż skarżący składając przedmiotowy wniosek nie posiadał statusu poborowego. Z treści art. 32 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP wynika, iż za poborowych należy uznać mężczyzn, którzy w danym roku kalendarzowym kończą dziewiętnaście lat życia, i w związku z tym są obowiązani stawić się do poboru w określonym terminie i miejscu. Niewątpliwie uzyskanie takiego statusu wiąże się z przeprowadzaniem poboru, na który składają się czynności wyszczególnione w art. 32 ust. 4b tej ustawy. Poborowy, w przypadkach określonych w ustawie traci ten status, co może wynikać z uzyskania nowego statusu lub wyłączenia spod obowiązku służby wojskowej. Jednym z przypadków, w którym dana osoba przestaje być poborowym, jest przeniesienie do rezerwy. Zgodnie
z art. 99 ustawy osoba przeniesiona do rezerwy po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej, w tym z zawodowej służby wojskowej lub ze służby wojskowej kandydatów na żołnierzy zawodowych, albo bez odbycia tej służby, jeżeli w dalszym ciągu podlega obowiązkowi służby wojskowej oraz w przypadkach, o których mowa w art. 58 ust. 3 jest żołnierzem rezerwy. W takiej sytuacji znajduje się skarżący - został przeniesiony do rezerwy bez odbycia czynnej służby wojskowej i w dalszym ciągu podlega obowiązkowi służby wojskowej, zatem niewątpliwie jest on żołnierzem rezerwy. Równocześnie skarżący przestał być poborowym, podobnie jak
np. przestaje być żołnierzem w czynnej służbie wojskowej osoba przeniesiona do rezerwy (która również staje się żołnierzem rezerwy). Analogicznie utrata statusu poborowego następuje m.in. wskutek powołania do odbycia czynnej służby wojskowej (art. 59) oraz uznania danej osoby za trwale niezdolną do tej służby ze względu na stan zdrowia (art. 58 ust. 2).
Przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP wyraźnie rozróżniają sytuację prawną poborowych i żołnierzy rezerwy. Jednym z przykładów takiego rozróżnienia jest sposób rozgraniczenia właściwości powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich oraz wojskowych komisji lekarskich. Stosownie do treści art. 26 ust. 1 do powiatowych i wojewódzkich komisji lekarskich należy określenie zdolności poborowych do czynnej służby wojskowej, z zastrzeżeniem art. 29 ust. 1. Natomiast wojskowe komisje lekarskie, zgodnie z art. 29 ust. 1, są właściwe do orzekania
o zdolności do czynnej służby wojskowej poborowych w okresie, kiedy nie urzęduje powiatowa komisja lekarska, żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową
i żołnierzy rezerwy. Zatem zasadniczo o zdolności do czynnej służby wojskowej poborowych orzekają powiatowe komisje lekarskie (chyba, że nie urzędują), zaś żołnierzy rezerwy wyłącznie wojskowe komisje lekarskie. Przyjęcie, że dana osoba jest poborowym, pomimo, że została przeniesiona do rezerwy powodowałoby, że powyższe rozróżnienie byłoby zbędne. Taka interpretacja wywoływałaby również poważne trudności w odczytaniu regulacji zawartych w pozostałych przepisach ustawy odnoszących się do poborowych lub żołnierzy rezerwy. Jednoznaczna treść art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP nie daje też podstaw, aby wyłącznie na gruncie tego przepisu stosować inną interpretację pojęcia poborowego zakładającą, że status ten jest uzyskiwany "na stałe" i dana osoba pozostaje poborowym będąc już np. żołnierzem rezerwy, a na gruncie pozostałych przepisów traktować ją jako żołnierza rezerwy. Skoro skarżący jest żołnierzem rezerwy, przepis ten nie znajduje do niego zastosowania. Jedyną możliwością zmiany
kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej żołnierza rezerwy, jaką przewidują obowiązujące przepisy jest skierowanie przez Wojskowego Komendanta Uzupełnień do wojskowej komisji lekarskiej.
Ze względu na przedstawione powyżej argumenty, Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela poglądu wyrażonego w wyroku NSA
z dnia 28.02.2007 r. sygn. akt II OSK 1530/06 (nie publ.), iż każda osoba, która jako poborowy stawała przed komisją lekarską może ubiegać się o zmianą kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej na skutek zmiany stanu zdrowia w trybie
art. 28 ust. 4 ustawy. Orzeczenie to odnosiło się do sytuacji osoby, która miała orzeczoną kategorię "E", a zatem trwale i całkowicie niezdolnej do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny
i w efekcie nie podlegającej obowiązkowi służby wojskowej. Należy też dodać,
że odmienne stanowisko w tym zakresie zostało wyrażone w wyroku NSA z dnia 16.10.2007 r. sygn. akt II OSK 314/07 (nie publ.), w którym Sąd stwierdził, że jedynie osoba korzystająca ze statusu poborowego może domagać się zmiany orzeczenia
o zdolności do służby wojskowej (na podstawie art. 28 ust. 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP), prawo to nie przysługuje osobie, która utraciła ten status, na skutek zaliczenia do kategorii "E" (podobnie - wyrok NSA z dnia 09.06.2006 r.
sygn. akt II OSK 901/05, LEX nr 265891).
Podkreślenia wymaga, że orzeczenie o zdolności do czynnej służby wojskowej ma na celu jedynie określenie zdolności do pełnienia tej służby (vide: wyrok WSA
w Gliwicach z dnia 31.07.2007 r. sygn. akt IV SA/Gl 1467/06, nie publ.). Jest ono wydawane na potrzeby nałożenia na obywateli w zakresie, jaki wynika z tego orzeczenia, obowiązku czynnej służby wojskowej. W związku z tym, przepisy w tym zakresie zostały tak ukształtowane, aby cel ten realizować. Przy czym podkreślenia wymaga, iż przepisy te nie naruszają art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, a wprost przeciwnie są z nią zgodne i nakazują traktować na równi wszystkie osoby znajdujące się w takich samych okolicznościach faktycznych.
Wobec powyższego, skoro komisje lekarskie nie mogły ze względu na brak podstaw prawnych rozstrzygnąć o zmianie ostatecznego orzeczenia o zdolności do czynnej służby wojskowej w postępowaniu wszczętym na wniosek skarżącego, zasadnie przekazano wniosek skarżącego według właściwości Komendantowi Wojskowej Komendy Uzupełnień w Z.
W tym stanie rzeczy, skoro podniesione w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest zarzutów, które z urzędu należało wziąć pod rozwagę, skargę należało oddalić na podstawie art. 151 ustawy z dnia
30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
(Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).