Tezy
Spółka utworzona do zarządu gruntami tworzonymi wspólnotę gruntową oraz jej reprezentowania, nie jest posiadaczem gospodarstwa, a więc i producentem rolnym w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko, Sędziowie sędzia NSA Stanisław Prutis (spr.), sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk, Protokolant Elżbieta Stasiewicz, po rozpoznaniu w dniu 28 października 2004 r. sprawy ze skargi Spółka "[...]" w N. na decyzję Dyrektora P. Oddziału Regionalnego w Ł. Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dnia [...] lipca 2004 r. Nr [...] w przedmiocie odmowy wpisu do ewidencji producentów i nadania numeru identyfikacyjnego. oddala skargę
Uzasadnienie
UZASADNIENIE:
Zaskarżoną decyzją Nr [...], wydaną w dniu [...].07.2004 roku, na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 kpa po rozpatrzeniu odwołania A. S. - reprezentującego Spółkę "[...]" we wsi N. pow. K. od decyzji Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w K., nr [...] z dnia [...].05.2004 roku w sprawie odmowy wpisu do ewidencji producentów i nadania numeru identyfikacyjnego Spółce "[...]"; Dyrektor P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł., utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w K. w sprawie odmowy wpisu do ewidencji producentów i nadania numeru identyfikacyjnego Spółce "[...]", nr [...] z dnia [...].05.2004 roku.
W uzasadnieniu organ odwoławczy przedstawił następujący stan sprawy:
Spółka "[...]", utworzona do zarządu nad wspólnotą gruntową, położoną w miejscowości N., pow. K., reprezentowana przez A. S.-Przewodniczącego Zarządu, złożyła dnia 13 maja 2004 roku w Biurze Powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w K. wniosek o wpis do ewidencji producentów. Po rozpatrzeniu wyżej wymienionego wniosku Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w K. decyzją nr [...] z dnia [...] maja 2004 roku, doręczoną w dniu 28.05.2004 r., odmówił wpisu do ewidencji producentów i nadania numeru identyfikacyjnego spółce "[...]". W uzasadnieniu wskazał, iż osoby uprawnione do korzystania ze wspólnoty gruntowej w przypadku składania wniosku o płatności bezpośrednie do gruntów rolnych, winny dopisywać do posiadanych już gruntów również powierzchnie wynikające z udziału we wspólnocie. Stanowisko swoje oparł o Rozporządzenie 2419/01 z 11 grudnia 2001 r. w sprawie zasad stosowania Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli (IACS) dotyczących wybranych systemów pomocy wspólnotowej, ustanowionych
Rozporządzeniem Rady EWG Nr 3508/92. Od powyższej decyzji, dnia 2 czerwca 2004 roku, wnioskodawca złożył odwołanie do Dyrektora P. Oddziału Regionalnego ARiMR w Ł. W uzasadnieniu odwołujący powołuje się na przepisy ustawy z dnia 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych. Podnosi argument, iż do właściwego zagospodarowania gruntów wchodzących w skład tej wspólnoty gruntowej obligatoryjnie powołuje się spółkę. "Jest to - jak pisze odwołujący się - zakaz indywidualnych sposobów zarządzania i zagospodarowania gruntów wspólnoty przez poszczególnych udziałowców". Oprócz tego zauważa, iż w przedmiotowej sprawie chodzi o wniosek o wpis do ewidencji producentów, nie zaś o wniosek dotyczący płatności bezpośrednich, na które powołuje się Kierownik Biura Powiatowego ARiMR. Zdaniem odwołującego się Spółka "[...]" spełnia wszystkie wymogi formalne będące podstawą wpisu do ewidencji.
Dyrektor P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł. po rozpatrzeniu odwołania zważył, co następuje:
Stosownie do art. 13.1 ustawy z dnia 18.12.2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r., nr 10, poz. 76) kierownik biura powiatowego ARiMR odmawia wpisu do ewidencji producentów, jeżeli wnioskodawca nie jest producentem. Definicję tego terminu określa art.3 pkt.2) oraz pkt. 3) powołanej wyżej ustawy. Z powyższego wynika, że rejestracji w ewidencji producentów podlegają podmioty będące osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej, które są posiadaczami gospodarstw rolnych.
W ocenie organu II instancji, odwołujący się - Spółka "[...]" - nie jest producentem rolnym w rozumieniu powołanej ustawy, gdyż nie jest posiadaczem gospodarstwa rolnego. Spółka "[...]" została utworzona na podstawie art. 14. l ustawy z dnia 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych, w celu "sprawowania zarządu nad wspólnotą i do właściwego zagospodarowania gruntów wchodzących w skład tej wspólnoty". Grunty wchodzące w skład tej wspólnoty nie są w posiadaniu spółki "[...]", ale jej członków, którzy z tytułu udziału we wspólnocie, uprawnieni są do korzystania ze wspólnoty i pobierania z niej pożytków.
Zdaniem organu, wyżej zaprezentowane stanowisko jest zgodne z art.5 ust. l lit. b Rozporządzenia Komisji (WE) nr 2419/2001 z dnia 11 grudnia 2001 roku ustanawiającym szczegółowe przepisy w zakresie stosowania zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli dla niektórych schematów pomocowych Wspólnoty ustanowionego na mocy rozporządzenia Rady (EWG) nr 3508/92.
Stanowi on, że: cyt. "w przypadku, gdy powierzchnia paszowa jest wykorzystywana wspólnie, właściwe władze powinny hipotetycznie rozdzielić taką powierzchnię pomiędzy poszczególnych rolników, proporcjonalnie do zakresu korzystania z takiej powierzchni lub prawa do korzystania z niej ".
Organ odwoławczy podkreśla, że, takie stanowisko poparte jest ponadto stanowiskiem Departamentu Gospodarki Ziemią Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zawartym w piśmie nr GZg e.630-38/2004 z dnia 25.03.2004 r., oraz w piśmie nr GZge.630-58/2004 z dnia 18.05.2004 r. W odpowiedzi na zapytanie Departamentu Ewidencji Gospodarstw Rolnych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w przedmiocie dopuszczalności rejestracji wspólnot gruntowych w ewidencji producentów, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazało, że cyt.:"zgodnie z art. 6 ust. l w/w ustawy (z dnia 29 czerwca 1963 r., o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych) uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej, a więc do pobierania pożytków są osoby fizyczne lub prawne posiadające gospodarstwa rolne, które w ciągu ostatniego roku przed dniem wejścia w życie ustawy faktycznie korzystały z tej wspólnoty"(...) Oznacza to tym samym, że w przypadku wspólnot gruntowych osoby uprawnione do korzystania z nich, a więc posiadacze gospodarstw rolnych, w
przypadku składania wniosków o płatność winni dopisywać do posiadanych gruntów również powierzchnie wynikające z ich udziału ułamkowego w takich wspólnotach w części dotyczącej użytków rolnych będących w dobrej kulturze."
W skardze na powyższą decyzję, wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w B. - Spółka "[...]"- domaga się uchylenia decyzji organów obu instancji i zobowiązanie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do wpisania jej do ewidencji producentów i nadania numeru identyfikacyjnego. W uzasadnieniu skarżąca powołuje się na argumenty "już przytaczane" w trakcie postępowania obu instancji. Domaga się też "wnikliwego rozpoznania sprawy".
W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wnosi o jej oddalenie. Odnosząc się do zarzutów podniesionych w skardze Dyrektor P. Oddziału Regionalnego ARiMR stwierdza, że są one niezasadne.
Dyrektor P. Oddziału Regionalnego ARiMR podkreśla, iż skarżący wywodzi uzasadnienie skargi odwołując się do już podniesionych w odwołaniu argumentów, które organ II instancji wyczerpująco i wnikliwie przeanalizował, w wyniku, czego wydał zaskarżoną decyzję w oparciu m.in. o stanowisko urzędowe Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wobec faktu, iż skarżący nie podniósł w skardze żadnej nowej argumentacji, nie przedstawił też nowych dowodów na ich poparcie - organ II instancji podtrzymuje swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji, że spółka "[...]" nie jest producentem rolnym w rozumieniu art. 13.1 ustawy z dnia 18.12.2003 roku o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2004 r., Nr 10, poz.76). Wynika z tego jednoznacznie, że nie może być wpisana do ewidencji producentów.
Mając na uwadze powyższe Dyrektor P. Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Ł. uważa, że zaskarżona decyzja jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, dlatego też wnosi o oddalenie skargi.
WOJEWÓDZKI SĄD ADMINISTRACYJNY W B. ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:
Zarzuty i argumenty skargi nie podważają legalności zaskarżonej decyzji, dlatego też skarga podlega oddaleniu.
W pierwszej kolejności wskazać należy, co słusznie zauważyły już organy obu instancji, iż zgodnie z art. 11 i 12 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 roku o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności(Dz. U. z dnia 23 stycznia 2004 r. Nr. 10 poz. 76), wpisowi do ewidencji producentów z jednoczesnym nadaniem się numeru identyfikacyjnego podlega "producent" w ścisłym i sprecyzowanym rozumieniu tejże ustawy.
Co więcej art.13 ust. 1 w/w aktu prawnego wręcz nakazuje kierownikowi biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa odmówić, w drodze decyzji administracyjnej, wpisu do ewidencji producentów, jeżeli wnioskodawca nie jest producentem.
Skonstruowany przez ustawodawcę, na potrzeby niniejszej ustawy słowniczek(art.3), jednoznacznie wskazuje, iż producentem rolnym jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadającą osobowości prawnej, będącą posiadaczem gospodarstwa rolnego lub posiadaczem zwierzęcia. Natomiast za gospodarstwo rolne ustawa uważa wszystkie nieruchomości rolne będące w posiadaniu tego samego podmiotu.
W świetle powyższej ustawy organy obu instancji prawidłowo ustaliły, że spółka "[...]", utworzona do zarządu gruntami tworzącymi wspólnotę gruntową oraz jej reprezentowania, nie jest posiadaczem gospodarstwa, a więc także i producentem rolnym.
Wskazać wypada, że ustawa z dnia 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych (Dz. U. Nr 28, poz. 169 z późn. zm.) w art. 1 określa, jakie nieruchomości rolne, leśne oraz obszary wodne są wspólnotami gruntowymi. Byt wspólnoty gruntowej nadaje im wymieniona ustawa.
Z istoty ustawy wynika, że jej grunty służyć mają zaspokojeniu wspólnych potrzeb uprawnionych do udziału w tych wspólnotach (art. 6). Stąd też ustawa, jak to wynika zresztą z jej nazwy, kładzie decydujący nacisk na zagospodarowanie tych wspólnot i sformalizowanie sposobu zarządu nad nimi.
Dla realizacji tych celów ustawodawca wkłada na osoby uprawnione do udziału we wspólnocie gruntowej obowiązek utworzenia "spółki do sprawowania zarządu nad wspólnotą i do właściwego zagospodarowania gruntów wchodzących w skład tej wspólnoty" (art. 14 ust. 1 ustawy). Stosownie do art. 25 ustawy - jeżeli uczestnicy w określonym w tym przepisie terminie nie przedstawią do zatwierdzenia organowi władzy administracji rolnej statutu, to organ ten powinien utworzyć spółkę przymusową. Ponadto jeżeli osoby wybrane lub wyznaczone do organów spółki odmówią uczestniczenia w tych organach lub w razie nieprawidłowej działalności tych organów, ustawa przewiduje na ten wypadek możliwość powołania przez organ administracji, organów spółki spośród osób nie będących członkami spółki (art. 25 ust. 2).
Powołana spółka ma charakter osoby prawnej, działa na podstawie statutu, który m.in. powinien określać prawa i obowiązki członków spółki oraz organy spółki, sposób ich powoływania i zakres działania (art. 15 i 16). Istotny jest również przepis art. 19 ustawy, w myśl którego przy podejmowaniu uchwały na zebraniach członków każdy członek ma prawo tylko do jednego głosu bez względu na wielkość jego udziału w tej wspólnocie.
Przepisy te wskazują na to, że powołanymi do zarządu, reprezentowania wspólnoty na zewnątrz, a więc również występowania w sprawach dotyczących nieruchomości wchodzących w skład wspólnoty, są wyłącznie przewidziane w statucie organy wspólnoty. Poszczególny uczestnik wspólnoty może działać w omawianym zakresie jedynie za pośrednictwem organów statutowych, a nie własnym swoim prawem. Uprawnienia jego nie sięgają bowiem dalej niż przewiduje to statut oraz przepisy ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych. Przepisy przewidują jedynie prawo uczestnika wspólnoty do zbycia w warunkach ściśle przewidzianych w ustawie swego udziału (art. 26 i 27). Z przepisów ustawy wynika nadto, że wspólnota gruntowa może działać tylko w ramach utworzonej przez uczestników spółki bądź też - gdy jej nie powołano - spółki przymusowej, utworzonej przez organ administracji(wójta, burmistrza, prezydenta miasta).
Z istoty i charakteru wspólnoty gruntowej oraz omówionych wyżej przepisów ustawy wynika, że aczkolwiek wspólnota gruntowa zbliża się do współwłasności, to jednak jest to współwłasność szczególna, rządząca się własnymi przepisami. Jest ona niejako współwłasnością przymusową. Z racji wielości podmiotów posiadających grunty we wspólnocie, i dla usprawnienia zarządu współwłasnością, ustawodawca uznał za zasadne stworzenie specyficznego sposobu zarządzania wspólnotami gruntowymi i reprezentowania ich na zewnątrz. Dla takich właśnie zadań stworzone zostały Spółki.
Utworzona Spółka ma za zadanie usprawnienie wykonywania współwładztwa nad gruntami wspólnoty przez osoby będące posiadaczami gospodarstwa rolnego, i jednocześnie mające określony udział w posiadaniu wspólnoty gruntowej i jej gruntów i z nich korzystających. Spółka utworzona w trybie ustawy nie jest oderwanym bytem prawnym od członków wspólnoty gruntowej, lecz pełni rolę służebną wobec nich, dla dobra wszystkich udziałowców.
Innymi jeszcze słowy, żaden z przepisów ustawy nie pozbawia uprawnionych do udziału we wspólnocie, prawa do posiadania gruntów wspólnoty. Ustawa, a w szczególności utworzona w oparciu o nią Spółka przymusowa ma jedynie za zadanie zapewnienie racjonalnego, jak najmniej konfliktowego sposobu korzystania z tego specyficznego rodzaju współwłasności przez współudziałowców.
Powyższy tok rozumowania znajduje też jednoznaczne potwierdzenie w art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r., Nr 78 poz. 483): Zgodnie z jego treścią: własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.
W kontekście tej regulacji, należy zauważyć, okoliczność ze wszech miar oczywistą, iż w ustawie z dnia 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych (Dz. U. Nr 28, poz. 169 z późn. zm.) brak jest przepisu, który by stanowił, iż grunty wspólnot są własnością, lub znajdują się w posiadaniu Spółki jako takiej.
Godzi się też wskazać, że pojęcie posiadania na gruncie prawa polskiego określa przepis art. 336 kodeksu cywilnego, obejmując przy tym jego istotę i elementy. Równocześnie wskazuje rodzaje posiadania. Według ustawowej formuły "posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny)".
Według panującego poglądu doktryny posiadanie występuje przy równoczesnym istnieniu fizycznego elementu władania rzeczą, określanego jako corpus possessionis, oraz psychicznego elementu animus rem sibi habendi, rozumianego jako zamiar władania rzeczą dla siebie.
Jeżeli o chodzi element "władania rzeczą" to należy go wiązać z dostrzegalnym faktem fizycznego władztwa nad rzeczą, "zatrzymania" rzeczy, jej "używania", "korzystania".
W realiach rozpatrywanej sprawy, powyższe atrybuty skupione są w rękach udziałowców wspólnotowych. Prawidłowość tę potwierdza choćby sama terminologia ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych (art.8 i 9), która to właśnie udziałowców wspólnotowych określa jako uprawnionych do korzystania ze wspólnoty gruntowej. Żaden przepis nie mówi, iż takie uprawnienia przysługują samodzielnie Spółce jako takiej, w oderwaniu od praw przysługującym udziałowcom.
Spółka "[...]" jako oddzielny podmiot prawa nie jest też ujęta w wypisie z rejestru gruntów (k.1 akt administracyjnych). Jako współwłaściciele ujęci są tam jedynie udziałowcy wspólnotowi, co zresztą pozostaje w zgodzie z art. 18 ust. 2 ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych
Drugim współwystępującym, niezbędnym elementem cywilistycznej konstrukcji posiadania, jest psychiczny czynnik zamiaru władania ("zawładnięcia") rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). W takim kontekście nie jest posiadaczem rzeczy, a jedynie "dzierżycielem" osoba, która faktycznie włada rzeczą "za kogo innego" (art. 338 kc).
Zatem zamiar władania rzeczą "dla siebie" rozstrzyga o posiadaniu w rozumieniu art. 336 kc. Teoretycznie decyduje tutaj wewnętrzna, subiektywna wola posiadania. W praktyce należy też dążyć w najwyższej mierze do jej uszanowania. Wobec trudności dowodowych można i trzeba kierować się według zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą. Przejawia się ona przecież w postępowaniu posiadacza wobec otoczenia.
Tymczasem już w samej ustawowej konstrukcji i zakresie zadań poruczonych Spółce trudno doszukać się w/w elementów wolicjonalnych posiadania.
Brak jest przepisu, który odrywałby lub uniezależniał uprawnienia Spółki od praw współudziałowców wspólnotowych. Trudno też jest się doszukać zamiaru władania ("zawładnięcia") rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi), skoro Spółka jest stworzona do sprawowania zarządu nad wspólnotą i do właściwego zagospodarowania gruntów wchodzących w skład tej wspólnoty(art. 14 ustawy) i we wspólnym interesie członków Spółki.
Mówiąc inaczej, i w pewnym koniecznym uproszczeniu, Spółka, jest ustawowo sformalizowanym sposobem zarządu rzeczą wspólną przez generalnie udziałowców we wspólnocie, i w żadnej mierze nie może być traktowana jako odrębny od nich podmiot wyposażony w niezależny przymiot władztwa nad gruntami wchodzącymi w skład wspólnoty.
Wobec stwierdzenia bezzasadności zarzutów skargi podlega ona oddaleniu - zgodnie z art. 151 ustawy z 30.VIII.2002 roku - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270).