Tezy
kryterium stanowiącym podstawę do ubiegania się przez studenta o przyznanie pomocy materialnej w formie stypendium socjalnego jest jego sytuacja finansowa, która musi być trudna a pod pojęciem trudnej sytuacji finansowej należy rozumieć sytuację, gdy osiągany przez niego dochód netto mieści się w przedziale dochodu netto przyjętego przez rektora uczelni uprawniającego do ubiegania się o przyznanie tego stypendium.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska, Sędziowie sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.), sędzia NSA Danuta Tryniszewska-Bytys, Protokolant Sylwia Tokajuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 03 sierpnia 2006 r. sprawy ze skargi B.D. na decyzję Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu w B. z dnia [...] grudnia 2005 r. bez numeru w przedmiocie odmowy przyznania stypendium socjalnego na rok akademicki 2005/2006 1. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą jej wydanie decyzję Wydziałowej Komisji Stypendialnej Wydziału Historyczno-Socjologicznego Uniwersytetu w B. z dnia [...] listopada 2005 r. bez numeru; 2. stwierdza, że zaskarżone decyzje nie mogą być wykonana w całości do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku; 3. przyznaje adwokatowi M.R. od Skarbu Państwa (Kasa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku) kwotę 292,80 (dwieście dziewięćdziesiąt dwa 80/100) złotych tytułem wynagrodzenia za zastępstwo
prawne skarżącej wykonane na zasadzie prawa pomocy.-
Uzasadnienie
B.D. w dniu [...] października 2005 r. złożyła w Wydziałowej Komisji Stypendialnej Wydziału Historyczno- Socjologicznego Uniwersytetu w B. wniosek o przyznanie stypendium socjalnego na rok akademicki 2005/2006. We wniosku wskazała, że jest mężatką, ma dwoje dzieci, które uczą się w gimnazjum. Jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku. Mąż jest zatrudniony od 1 marca 2005r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca w Biurze Podróży "O." w B. z wynagrodzeniem brutto za trzy miesiące - 2.547,00 zł. Wcześniej, w okresie od 1 kwietnia 2003r. - 28 lutego 2005r., pracował w Biurze Usług Turystycznych "S." w E. B.D. do wniosku dołączyła zaświadczenia z Urzędu Skarbowego w E. o dochodach za rok 2004r. oraz zaświadczenie z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w K., z którego wynika, że w sierpniu 2005r. pobrała zasiłek rodzinny.
Wydziałowa Komisja Stypendialna Wydziału Historyczno-Socjologicznego decyzją z dnia [...] listopada 2005 r. nie przyznała wnioskodawczyni stypendium socjalnego na rok akademicki 2005/2006. W uzasadnieniu podano, że warunkiem otrzymania stypendium socjalnego, jest między innymi spełnienie warunków samodzielności finansowej studenta, o których mowa w §14 pkt 5 Zarządzenia nr 10 Rektora Uniwersytetu w B. z dnia [...] listopada 2005r.
Od tej decyzji B.D. złożyła odwołanie do Odwoławczej Komisji Stypendialnej Uniwersytetu w B. i podniosła, że jej rodzina spełnia warunki samodzielności finansowej. Wskazała, że jej mąż w ostatnim roku podatkowym (2004) posiadał stałe źródło dochodów, jego miesięczny dochód nie jest mniejszy od minimalnego wynagrodzenia za pracę (minimalne wynagrodzenie za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w 2004r. wynosiło 824,00 zł) oraz, że w 2005 roku posiada stałe źródło dochodu w wysokości 849,00 złotych miesięcznie.
Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu w B. decyzją z dnia [...] grudnia 2005 r. utrzymała w mocy decyzję Wydziałowej Komisji Stypendialnej Wydziału Historyczno-Socjologicznego. W uzasadnieniu decyzji Komisja podniosła, że wskazany przez wnioskodawczynię dochód jej męża w roku 2004 i 2005 w rzeczywistości jest przychodem, który w celu obliczenia dochodu powinien być pomniejszony o koszty jego uzyskania. Odwoławcza Komisja Stypendialna ustaliła, że wyliczony w/w sposób dochód męża B.D. jest niższy od wymaganego przepisem art. 179 ust. 6 ustawy o szkolnictwie wyższym, przez co wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki samodzielności finansowej.
Od powyższej decyzji B.D. wywiodła skargę do sądu administracyjnego i zarzuciła, że "obie instancje uczelniane błędnie określiły okoliczności faktyczne i rzeczywiste znaczenia przepisu prawnego, co poskutkowało wydaniem decyzji dla niej niekorzystnej". Skarżąca podniosła, że w obu instancjach nie uwzględniono podstawowych definicji prawnych i prawdziwego znaczenia przepisów prawa stanowiących podstawę przyznania stypendium socjalnego i wskazała, że zgodnie z §15 Regulaminu przyznawania pomocy materialnej studentom i doktorantom Uniwersytetu w B. stypendia socjalne, może otrzymać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. Skarżąca podniosła, że z okoliczności faktycznych sprawy bezspornie wynika, że jest ona w trudnej sytuacji materialnej.
W odpowiedzi na skargę Odwoławcza Komisja Stypendialna Uniwersytetu w B. wniosła o jej oddalenie i podała, że zgodnie z art. 179 ust. 6 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku prawo o szkolnictwie wyższym student jest samodzielny finansowo, jeżeli on lub jego małżonek spełnia łącznie następujące warunki:
1) posiadał stałe źródło dochodów w ostatnim roku podatkowym;
2) posiada stałe źródło dochodów w roku bieżącym;
3) jego miesięczny dochód w okresach, o których mowa w pkt 1 i 2, nie jest mniejszy od minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników ogłaszanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w ostatnim miesiącu ostatniego roku podatkowego w przypadku dochodu studenta z ostatniego roku podatkowego i obowiązującego w miesiącu złożenia wniosku o przyznanie stypendium;
4) nie złożył oświadczenia o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego z rodzicami
bądź jednym z nich.
Przepis art. 179 ust. 5 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym stanowi, że miesięczną wysokość dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającego do ubiegania się o stypendium socjalne ustala się na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych - definicja dochodu została określona w art. 3 pkt. 1 Skarżąca przedstawiła zaświadczenie o dochodach swoich i męża za 2004 rok oraz zaświadczenie z pracy męża z Firmy "O." o wynagrodzeniu -z którego wynika, iż wynagrodzenie brutto za miesiące "XIII;IX;X" wynosi 2.547,00, co w rozbiciu na 3 miesiące daje kwotę 849,00 zł brutto (minimalne wynagrodzenie w 2005 roku). I dlatego też wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki samodzielności finansowej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. zważył, co następuje:
Skargę należało uwzględnić bowiem zaskarżona decyzja zapadła z naruszeniem zarówno prawa materialnego jak i procesowego, które to naruszenia miały wpływ na wynik sprawy ( art. 145 §1 ust. 1 lit. "a" i "c" ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r.- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).
Odnośnie naruszenia prawa materialnego podnieść należy, iż organy administracyjne błędnie uznały, że aby uzyskać stypendium socjalne student musi spełnić warunek samodzielności finansowej określony w art. 179 ust. 6 ustawy z dnia 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym i przez to dopuściły się obrazy prawa materialnego, a mianowicie ust. 1 w zw. z ust. 2 art. 179 w/w ustawy, w których ustawodawca zawarł kryterium przyznania stypendium socjalnego. Z regulacji tej wynika, że kryterium stanowiącym podstawę do ubiegania się przez studenta o przyznanie pomocy materialnej w formie stypendium socjalnego jest jego sytuacja finansowa, która musi być trudna a pod pojęciem trudnej sytuacji finansowej należy rozumieć sytuację, gdy osiągany przez niego dochód netto mieści się w przedziale dochodu netto przyjętego przez rektora uczelni uprawniającego do ubiegania się o przyznanie tego stypendium. Przy czym jak wynika z ust. 3 art. 179 ustawy o szkolnictwie wyższym wysokość dochodu uprawniającego do uzyskania
stypendium nie może być niższa niż kwota o której mowa w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej - 316 zł oraz wyższa niż suma kwot określonych w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych- 569 zł. Nadmienić przy tym należy, że na stronie internetowej Uniwersytetu w B. znajduje się informacja, z której wynika że wysokość stypendium socjalnego uzależniona jest od wysokości dochodu netto studenta oraz tabelka zawierająca kwoty stypendium socjalnego w zależności od wysokości uzyskiwanego dochodu.
Stanowisko organów administracyjnych zgodnie z którym za kryterium ubiegania się o przyznanie stypendium socjalnego przyjęły spełnienie przez studenta warunku dotyczącego jego samodzielności finansowej godzi w istotę charakteru tego
stypendium, które przyznawane jest studentom ubogim, którzy z uwagi na niski miesięczny dochód w rodzinie nie są w stanie samodzielnie się utrzymać. W tym miejscu można zaryzykować stwierdzenie, że gdyby rodzina skarżącej uzyskiwała dochód powyżej minimalnego wynagrodzenia to nie ubiegałaby się ona o przyznanie stypendium socjalnego.
Odnośnie pojęcia samodzielności finansowej wyjaśnić należy, że zostało ono użyte przez ustawodawcę w celu określenia tylko i wyłącznie sposobu wyliczenia wysokości dochodu osiąganego przez studenta i bynajmniej co już wykazano powyżej nie stanowi ono kryterium ubiegania się o stypendium socjalne. Jeżeli student nie jest samodzielny finansowo, wówczas przy ustalaniu miesięcznej wysokości dochodu na osobę w jego rodzinie, uwzględnia się dochody osiągane przez jego, np. małżonka, rodziców, opiekuna prawnego lub faktycznego - art. 179 ust. 4 i 5 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.
Błędna interpretacja przez organy administracyjne prawa materialnego skutkowała naruszeniem również prawa procesowego.
Przede wszystkim przyjęcie błędnego kryterium uzasadniającego ubieganie się przez studenta o stypendium socjalne spowodowało, że organy administracyjne nie ustaliły okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy przez co naruszyły przepis art. 7 kpa ustanawiający ogólną zasadę postępowania administracyjnego - zasadę prawdy obiektywnej, z której to zasady wynika obowiązek organów administracyjnych podejmowania wszelkich środków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. W przedmiotowej sprawie organy administracyjne nie ustaliły okoliczności od których uzależniona została możliwość ubiegania się o przyznanie stypendium socjalnego. A mianowicie nie ustaliły jaki dochód netto posiadała skarżąca, organ odwoławczy ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że podany przez nią dochód jej męża w istocie jest przychodem bo nie został pomniejszony o koszty jego uzyskania, a nadto organy nie ustaliły jaki dochód na osobę w rodzinie studenta został przyjęty przez rektora
studenta jako uprawniający do ubiegania się o przyznanie stypendium socjalnego.
Nadto organy administracyjne wydały decyzje z naruszeniem przepisu art. 107 kpa albowiem ich uzasadnienia zostały napisane w sposób lakoniczny. Właściwie są to jednozdaniowe wypowiedzi ograniczone do wskazania jedynie podstawy prawnej. Natomiast uzasadnienie faktyczne i prawne jako, że stanowi istotny element składowy decyzji, którego celem jest wyjaśnienie rozstrzygnięcia powinno zawierać pewne stałe elementy takie jak: ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz wyjaśnienie podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów. Pominięcie któregokolwiek z elementów uzasadnienia decyzji stwarza przesłankę do uznania naruszenia przez
organ przepisów o postępowaniu administracyjnym w stopniu wywierającym istotny wpływ na wynik sprawy. Znaczenie procesowe prawidłowego uzasadnienia przejawia się w tym, że umożliwia organowi wyższej instancji a następnie sądowi administracyjnemu ocenę, czy przesłanki na których oparł się organ wydający zaskarżoną decyzję są trafne czyli pozwala prześledzić tok myślenia organu a nadto uzasadnienie takie daje rękojmię, iż organ dołożył należytej staranności przy podejmowaniu rozstrzygnięcia. Uzasadnienia organów administracyjnych w przedmiotowej sprawie jak już wskazano powyżej zostały napisane w sposób uniemożliwiający przeprowadzenie jakiejkolwiek oceny ich toku rozumowania.
Końcowo Sąd chciałby zwrócić uwagę na fakt, że zarówno decyzja organu I instancji jak i decyzja organu odwoławczego nie zawierają oznaczenia numerowego.
Co prawda oznaczenie numerowe nie stanowi istotnego elementu treści decyzji a co za tym idzie ich brak nie stanowi istotnego naruszenia formalnego ( identyfikacja decyzji może bowiem nastąpić również w inny sposób chociażby na podstawie przedmiotu postępowania), niemniej jednak w ocenie Sądu decyzje powinny zawierać takie oznaczenia. Bez wątpienia obowiązek taki wynika z zasad biurowości obowiązujących
w organach administracyjnych orzekających w przedmiotowej sprawie.
Sąd uznając, iż zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca jej wydanie decyzja organu I instancji naruszyły przepisy art. 7, 107 kpa i art. 179 ust. 1 w zw. z ust. 2
ustawy z dnia 27 lipca 2005r. o szkolnictwie wyższym - na podstawie art.145 §1 pkt 1
lit. "a" i "c" w zw. z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz.1270 ze zm.) orzekł o ich uchyleniu.
Konsekwencją uwzględnienia skargi było stwierdzenie, że zaskarżone decyzje nie mogą być wykonane w całości do czasu uprawomocnienia się wyroku, a także orzeczenie o przyznaniu ustanowionemu z urzędu pełnomocnikowi skarżącej wynagrodzenia za zastępstwo prawne skarżącej wykonane na zasadzie prawa pomocy (art. 250 w zw. z art. 210§1 ustawy- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).