Tezy
Pogląd, że brak możliwości wniesienia wpisu sądowego jest barierą uniemożliwiającą dochodzenie swoich praw, rozumianej jako ograniczenie prawa do sądu można uznać za trafny ale tylko w przypadku gdyby odmowa zwolnienia od wpisu była oczywiście niezasadna.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Wandy i Zbigniewa Sz. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 grudnia 2004 r. VII SA/Wa 1221/04 w zakresie oddalenia wniosku o częściowe przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Wandy i Zbigniewa Sz. na postanowienie Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 6 lipca 2004 r. (...) w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności odwołania postanawia: oddalić zażalenie.
Uzasadnienie
Pismem z dnia 1 grudnia 2004 r. Wanda i Zbigniew Sz. wnieśli sprzeciw od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 listopada 2004 r. oddalającego wniosek o całkowite przyznanie prawa pomocy. Tym samym ww. postanowienie traci moc a wniosek z dnia 1 grudnia br. podlega rozpatrzeniu.
W dniu 26 października 2004 r. wpłynął do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wniosek o przyznanie prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata. W sprzeciwie skarżący uściślili, iż na obecnym etapie postępowania wnoszą jedynie o zwolnienie z kosztów sądowych.
Zgodnie z art. 246 par. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym, następuje gdy osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Ogólną zasadą postępowania przed sądami administracyjnymi jest ponoszenie przez strony kosztów sądowych. Jest to obowiązek strony. Zwalnianie od uiszczenia kosztów jest instytucją wyjątkową, której stosowanie jest uzależnione od spełnienia ww. przesłanki.
We wniosku skarżący podają, że w skład ich gospodarstwa domowego wchodzą dwie osoby. Łączny dochód w rodzinie wynosi 3.971,56 zł. Na dochód ten składają się kwoty emerytur skarżących. Posiadają mieszkanie o pow. 108 m2 oraz działkę rekreacyjną. Skarżący podają ponadto, że ich dochody są obciążone ratami na spłatę kredytu, ratami na rzecz Wydziału Ksiąg Wieczystych oraz koniecznością ponoszenia wydatków z tytułu kosztów leczenia. W sprzeciwie skarżący podnoszą, że Sąd nie uwzględnił trudnej sytuacji materialnej w jakiej się znajdują. Dodają, że po odliczeniu wydatków pozostaje skarżącym 968 zł na żywność, ogrzewanie, gaz, elektryczność, podatki i inne wydatki.
Sąd zważył, że strona posiada wystarczające środki do opłacenia kosztów sądowych i wydatek ten nie spowoduje pogorszenia sytuacji materialnej skarżących w utrzymaniu koniecznym. Tylko uszczerbek w niezbędnych wydatkach związanych z utrzymaniem koniecznym, co jest zasadniczą przesłanką, może spowodować przyznanie prawa pomocy. Zdaniem Sądu dochody skarżących są wystarczające by niezbędne środki utrzymania sobie zapewnić pomimo opłacenia wpisu sądowego.
Z powyższych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił wniosek o zwolnienie skarżących od kosztów sądowych.
W zażaleniu na to postanowienie Wanda i Zbigniew Sz. podkreślili, iż wykazany przez nich dochód 1.924,76 zł brutto + 2,046,80 zł brutto obciążony jest:
- Podatkiem od wynagrodzeń stanowiącym 19 procent, a wynoszącym 755 zł miesięcznie.
- Spłatą kredytu zaciągniętego na materiały budowlane konieczne do remontu mieszkania /instalacje c.o., instalację wodociągową, likwidacja zacieków z wód opadowych poprzez wymianę pokrycia dachu, uszczelnienie balkonu obejmujące odtworzenie izolacji wodnej, oraz wymiana blacharki i posadzki/. Spłata tego kredytu wynosi ca 650zł miesięcznie.
- Ratami po 800 zł miesięcznie na rzecz Wydziału Ks. Wiecz. Sądu Rejonowego w W..
- Wydatkami na leczenie, lekarstwa, zabiegi i dojazdy na zabiegi łącznie około 600 zł miesięcznie dla Wandy Sz. /orzeczone przez ZUS inwalidztwo I grupy/.
- Wydatkami na leki dla Zbigniewa Sz., który też jest w podeszłym wieku /74 lata/ około 200 zł miesięcznie.
W sumie obciążenia wynoszą:
755 + 800 + 650 + 600 + 200 = 3005 zł miesięcznie.
Na utrzymanie, opłacenie gazu, elektryczności, wody, odprowadzenia ścieków i podatku od budynku pozostaje 966 zł na dwie osoby.
Posiadanie przez skarżących mieszkania własnościowego w starym budynku jednorodzinnym nie daje dochodów, tylko obciąża kosztami.
Właścicielami mieszkania zostali przeszło 35 lat temu, w czasie największej aktywności zawodowej. Aktualnie przeprowadzają remont kapitalny. Materiały budowlane na ten remont kupili na kredyt, który spłacają po około 650 zł miesięcznie.
Materiały magazynują w mieszkaniu, roboty wykonują sukcesywnie własnymi siłami, gdyż nie stać ich na zatrudnienie robotników.
Proszą też o wzięcie pod uwagę, że sprawa VII SA/Wa 1221/04 dotyczy remontu istniejącego budynku gospodarczego stanowiącego wiatę na drabiny i narzędzia ogrodnicze. Remont wykonany został w 2003 r. własnymi siłami i koszt tego remontu nie przekroczył sumy 2.000 zł. Prace remontowe wykonywali na podstawie prawomocnego zgłoszenia remontu w Starostwie.
Skarżący są ludźmi w podeszłym wieku /po 74 lata/, stale nękanymi przez sąsiadów z działki nr ew. 13, ul. M. 12, mających wsparcie prawników /powiązania rodzinne/.
Pozytywna decyzja (...) Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w sprawie przedmiotowego remontu, na skutek odwołań tych sąsiadów została uchylona przez organ II instancji bez prowadzenia postępowania, a więc z naruszeniem art. 61 par. 4 Kpa.
Odmawia się im prawa do odwołania od zmienionej na ich niekorzyść decyzji (...) wydanej przez M. Inspektorat Nadzoru Budowlanego.
Decyzja ta nie ogranicza się do przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia, ale stanowi merytorycznie zmienioną decyzję, jest więc w istocie swej decyzją pierwszej instancji /podstawa prawna uchwała SN z dnia 15 grudnia 1984 r., III AZP 8/83/.
Wobec tego domagali się rozpatrzenia ich odwołania w II instancji jaką stanowi Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.
Niesłuszne pozbawienie możliwości odwołania w trybie administracyjnym spowodowało konieczność złożenia skargi w WSA, co pociąga za sobą ponoszenie kosztów.
Niestety, jak podali wyżej, pozostająca kwota 966 zł na utrzymanie dwóch osób na żywność, ogrzewanie, gaz, elektryczność, podatki i inne, nie pozwala bez uszczerbku dla utrzymania ponieść kosztów sądowych.
Brak możliwości wniesienia wpisu sądowego nie powinien być barierą uniemożliwiającą dochodzenie swoich praw.
W tej sytuacji wnoszą o uwzględnienie zażalenia i zwolnienie od kosztów sądowych.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest zasadne.
Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje, zgodnie z art. 246 par. 1 pkt 2 cytowanego Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Prawidłowo też Sąd ten stwierdza, że tylko uszczerbek w niezbędnych wydatkach związanych z utrzymaniem koniecznym może spowodować zwolnienie od kosztów sądowych. W pełni więc zgodzić się należy z przedstawioną w zaskarżonym postanowieniu oceną, iż dochody skarżących są wystarczające by zapewnić sobie potrzebne środki utrzymania nawet po opłaceniu wpisu sądowego.
Z przedstawionych bowiem Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu akt sprawy wynika, że skarżący zostali wezwani do uiszczenia wpisu sądowego od skargi wynoszącego 100 zł. Nawet więc przy uwzględnieniu, że po poniesieniu wyliczonych przez nich wydatków skarżącym pozostaje na utrzymanie określona kwota, z której opłacany jest nadto gaz, elektryczność, woda, odprowadzenie ścieków i podatek od nieruchomości - wielkości tych skarżący nie określili, trudno przyjąć, iż wpis w powyższej kwocie nie może być przez skarżących uiszczony z narażeniem się na uszczerbek w utrzymaniu.
W doktrynie postępowania sądowoadministracyjnego przyjmuje się, iż wykładnia systemowa art. 246 par. 1 pkt 1 i 2 cytowanego Prawa prowadzi do wniosku, że sytuacja, w której poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania spowoduje uszczerbek utrzymania koniecznego dla strony i jej rodziny nie uzasadnia jeszcze przyznania jej prawa pomocy w zakresie całkowitym. Mówiąc inaczej strona będąca osobą fizyczną powinna partycypować w kosztach postępowania, jeżeli ma jakiekolwiek środki majątkowe, nawet gdyby miało to nastąpić z uszczerbkiem utrzymania koniecznego dla niej i jej rodziny /Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz J. P. Tarno. Wydawnictwa Prawnicze. LexisNexis, W-wa 2004, str. 320/.
Poza jakąkolwiek oceną Sąd natomiast pozostawia kwestie dotyczące zasadności decyzji określonych w zażaleniu - w tym stadium postępowania nie mogą być one przedmiotem jego kontroli. Odnośnie zaś uwagi, że brak możliwości wniesienia wpisu sądowego nie powinien być barierą uniemożliwiającą dochodzenie swoich praw, rozumianej jako ograniczenie prawa do Sądu trzeba uznać jej trafność ale tylko w przypadku gdyby odmowa zwolnienia od wpisu była oczywiście niezasadna. W tym przypadku Naczelny Sąd Administracyjny takiego uchybienia w zaskarżonym postanowieniu nie znalazł.
Zażalenie zatem jako nie mające usprawiedliwionych podstaw podlegało oddaleniu na podstawie art. 197 par. 2 w zw. z art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.