Tezy
Po wydaniu postanowienia o odrzuceniu skargi ze względu na jej niedopuszczalność /art. 58 par. 1 pkt 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ sąd pierwszej instancji nie może na podstawie art. 247 tej ustawy odmówić przyznania prawa pomocy, powołując się na oczywistą bezzasadność skargi będącą skutkiem jej niedopuszczalności.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność zażalenia Piotra K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 stycznia 2006 r. o odmowie przyznania skarżącemu prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi Piotra K. na postanowienie Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 31 maja 2005 r. w przedmiocie odmowy wstrzymania wykonania decyzji i na podstawie art. 185 par. 1 w związku z art. 197 par. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę WSA w Warszawie do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 19 stycznia 2006 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił na podstawie art. 247 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ przyznania Piotrowi K. prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata. Uzasadniając orzeczenie, Sąd pierwszej instancji wskazał, że postanowieniem z dnia 16 grudnia 2005 r. (...) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odrzucił na podstawie art. 58 par. 1 pkt 6 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi skargę Piotra K. na postanowienie Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 31 maja 2005 r. w przedmiocie odmowy wstrzymania wykonania decyzji, uznając, iż zaskarżone postanowienie nie mieści się w katalogu postanowień, na które przysługuje skarga do sądu administracyjnego, wymienionych w art. 3 par. 2 pkt 2 i 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
W dniu 6 stycznia 2006 r. skarżący złożył w Sądzie wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata.
Sąd pierwszej instancji, odmawiając Piotrowi K. przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym, powołał się na bezzasadność wniesionej skargi. Po przytoczeniu treści art. 247 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Sąd podał, że skarga jest oczywiście bezzasadna wtedy, gdy bez potrzeby głębszej analizy prawnej nie ulega najmniejszej wątpliwości, że nie może być ona uwzględniona. Chodzi więc o sytuację, w której obowiązujące prawo jasno i jednoznacznie wyklucza możliwość uwzględnienia żądania skarżącego. W rozpatrywanej sprawie skarga dotyczy postanowienia Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 31 maja 2005 r., odmawiającego wstrzymania wykonania decyzji (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 28 stycznia 2005 r. Postanowienie to nie mieści się w katalogu postanowień wymienionych w art. 3 par. 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, na które przysługuje skarga do sądu administracyjnego. To zaś, zdaniem Sądu pierwszej instancji, oznacza bezzasadność skargi.
W zażaleniu na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 stycznia 2006 r. Piotr K. wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, a ponadto o wydłużenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 grudnia 2005 r. do czasu rozpatrzenia przez Naczelny Sąd Administracyjny niniejszego zażalenia. Podał, że następstwem zaskarżonego postanowienia będzie pozbawienie go - ze względu na sytuację majątkową rodziny - możliwości dochodzenia praw przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Sytuacja materialna rodziny jest bezpośrednio związana z błędnymi decyzjami urzędów, na które składa skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Decyzje te doprowadziły do "uszkodzenia własności" skarżącego i spowodowały, że dochody rodziny zmalały do niecałych 300 zł brutto na osobę. Skarżący wskazał, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 22 listopada 2005 r.
przyznał mu prawo pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, a jego sytuacja od tego czasu nie uległa zmianie.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne.
Prawo pomocy jest szczególną instytucją postępowania przed sądami administracyjnymi, mającą na celu zagwarantowanie konstytucyjnego prawa do sądu osobom, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów postępowania sądowego. Przyznanie prawa pomocy ustawodawca uzależnił od spełnienia dwóch przesłanek. Pierwszą z nich reguluje art. 246 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który uzależnia przyznanie prawa pomocy od wykazania przez stronę, że nie ma ona środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania /przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym/ lub nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny /przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym/. Druga z przesłanek została określona w art. 247 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi i ma charakter negatywny. Oznacza to, że jej wystąpienie wyłącza możliwość przyznania prawa pomocy, choćby spełniona została przesłanka przyznania prawa pomocy
przewidziana w art. 246 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Jak trafnie zauważył Sąd pierwszej instancji, o oczywistej bezzasadności skargi można mówić wtedy, gdy bez potrzeby głębszej analizy prawnej nie ulega najmniejszej wątpliwości, że nie może ona zostać uwzględniona. Chodzi więc o sytuację, w której obowiązujące prawo jasno i jednoznacznie wyklucza możliwość uwzględnienia żądania skarżącego /J. P. Tarno: Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2004 str. 321, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1984 r. II CZ 112/84 - Lex nr 8631; z dnia 18 stycznia 1966 r. I CZ 124/65 - Lex nr 5925; z dnia 1 stycznia 1971 r. I CZ 7/71 - Lex nr 6849/. Taka konstatacja jednak nie oznacza zasadności rozstrzygnięcia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w przedmiocie prawa pomocy.
Stosownie do art. 247 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ prawo pomocy nie przysługuje stronie w razie oczywistej bezzasadności jej skargi. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, bezzasadność skargi Piotra K. wyraża się w tym, że zaskarżone postanowienie nie mieści się w katalogu postanowień wymienionych w art. 3 par. 2 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Ta okoliczność stanowiła przesłankę uznania skargi za niedopuszczalną w rozumieniu art. 58 par. 1 pkt 6 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi i jej odrzucenia postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 grudnia 2005 r.
W tej sytuacji ponowne powoływanie się przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na bezzasadność skargi rozumianą jako jej niedopuszczalność, tym razem przy rozpoznawaniu wniosku skarżącego o przyznanie prawa pomocy w celu wniesienia skargi kasacyjnej na powyższe postanowienie o odrzuceniu skargi, oznacza faktycznie badanie przez Sąd pierwszej instancji zasadności tego postanowienia. Takie zaś działanie Sądu pierwszej instancji jest niedopuszczalne ze względu na przysługujące stronie prawo wniesienia skargi kasacyjnej od postanowienia odrzucającego skargę /art. 173 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi/ i wyłączną kompetencję Naczelnego Sądu Administracyjnego do oceny jej zasadności. Sąd pierwszej instancji nie jest właściwy do oceny zasadności środka odwoławczego, jak również do oddalenia wniosku o przyznanie prawa pomocy z powołaniem się na oczywistą bezzasadność środka odwoławczego bądź też oczywistą bezzasadność skargi /postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 29 kwietnia 1982 r. II CZ
44/82 - OSNC 1982 nr 11-12 poz. 177; z dnia 12 września 1990 r. I CZ 202/90 - OSNC 1991 nr 10-11 poz. 127; z dnia 6 marca 1973 r. II CZ 22/73 - OSNC 1974 nr 1 poz. 16/.
Na bezzasadność skargi Sąd może powoływać się, rozstrzygając wniosek o przyznanie prawa pomocy w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Natomiast po wydaniu postanowienia o odrzuceniu skargi z powodu jej niedopuszczalności /art. 58 par. 1 pkt 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ Sąd pierwszej instancji nie może na podstawie art. 247 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi odmówić przyznania prawa pomocy z powołaniem się na oczywistą bezzasadność skargi rozumianą jako niedopuszczalność skargi.
W rozpoznawanej sprawie oddalenie wniosku skarżącego o przyznanie prawa pomocy nastąpiło z tej samej przyczyny co odrzucenie skargi. W tej sytuacji należy uznać, że w wyniku takiego rozstrzygnięcia przez Sąd pierwszej instancji skarżący mógłby zostać pozbawiony możliwości poddania kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 grudnia 2005 r. o odrzuceniu skargi.
A zatem w niniejszej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie powinien ocenić wniosek strony w świetle przesłanek, o jakich mowa w art. 246 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, albowiem oddalenie wniosku może w tym stanie rzeczy nastąpić tylko w razie braku tych przesłanek.
Odnosząc się do zawartego w zażaleniu wniosku o przedłużenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, Naczelny Sąd Administracyjny pragnie zauważyć, że trzydziestodniowy termin do wniesienia skargi kasacyjnej, o którym jest mowa w art. 177 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, jest terminem ustawowym i nie może być przedłużony przez Sąd. Powyższego terminu nie przerywa także wniosek strony, złożony w terminie otwartym do wniesienia skargi kasacyjnej, o przyznanie prawa pomocy, w tym także ustanowienie adwokata lub radcy prawnego. Strona natomiast może ubiegać się o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej na podstawie art. 86 par. 1 w związku z art. 193 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepis art. 86 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi pozwala na przywrócenie terminu stronie, która nie dokonała w terminie czynności bez swojej winy.
Mając powyższe na względzie, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 par. 1 w związku z art. 197 par. 2 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.