Tezy
Przeprowadzenie przez sąd administracyjny, z urzędu lub na wniosek strony, dowodu uzupełniającego z dokumentu, na podstawie art. 106 par. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./, pozostaje w związku z art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "b" tej ustawy.
Ocena przeprowadzonego dowodu uzupełniającego z dokumentu, który nie był znany organowi może prowadzić do wniosku, iż zachodzi podstawa do uchylenia zaskarżonej decyzji na podstawie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "b" powołanej ustawy w związku z art. 145 par. 1 pkt 5 Kpa.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na rozprawie w Wydziale II Izby Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Mnatsakana M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 maja 2005 r. V SA/Wa 222/05 w sprawie ze skargi Mnatsakana M. na decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców z dnia 30 września 2004 r. (...) w przedmiocie odmowy udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony - uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Warszawie, (...).
Uzasadnienie
W dniu 18.12.2003 r. obywatel Armenii Mnatsakan M. złożył wniosek o udzielenie mu zezwolenia na zamieszkanie na terenie Polski na czas oznaczony na podstawie przepisu art. 154 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach /Dz.U. nr 128 poz. 1175 ze zm./. Przepis ten stanowi, że cudzoziemcowi, którego pobyt na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w dniu wejścia we życie ustawy /1.09.2003 r./ jest nielegalny i przebywającemu na tym terytorium nieprzerwanie co najmniej od 1.01.1997 r., który złoży do 31.12.2003 r. wniosek o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca udzieli mu tego zezwolenia, na okres 1 roku, jeżeli nie spowoduje to zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa Państwa, albo bezpieczeństwa i porządku publicznego, albo obciążenia dla budżetu Państwa oraz nie naruszy interesu Rzeczypospolitej Polskiej, pod warunkiem, że cudzoziemiec:
1/ wskaże lokal mieszkalny, w którym zamierza przebywać i przedstawi tytuł prawny do jego zajmowania oraz
2/ posiada przyrzeczenie wydania zezwolenia na pracę na terytorium Polski albo pisemne oświadczenie pracodawcy o zamiarze zatrudnienia go lub powierzenia mu wykonywania innej pracy zarobkowej, lub
3/ posiada dochody lub mienie wystarczające na pokrycie kosztów utrzymania i leczenia swojego i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu, bez potrzeby korzystania ze wsparcia materialnego ze środków pomocy społecznej przez okres 1 roku.
Po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego Wojewoda Ł., decyzją z dnia 9.04.2004 r., odmówił stronie udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium Polski i jednocześnie określił termin opuszczenia tego terytorium w ciągu 7 dni od otrzymania decyzji. W motywach tej decyzji organ podał, iż wnioskodawca nie udokumentował nieprzerwanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie wskazanym wyżej wymienionym przepisem. Przybył on do Polski w dniu 8.12.1996 r. przez przejście graniczne w M. i w następnych latach kilkakrotnie przekraczał granicę posługując się dwoma różnymi paszportami oraz paszportem blankietowym wydanym przez Ambasadę Armenii w W. w dniu 4.09.2002 r. Na podstawie analizy treści tych dokumentów organ ustalił, iż wnioskodawca nie przebywał na terytorium Polski w okresie od 17.06.1999 r. do 24.10.2000 r., kiedy to nielegalnie przekroczył granicę z Czech. Następna przerwa w pobycie na terytorium Polski trwała od września 2002 r. do 17 listopada 2002 r.
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach w art. 64 ust. 6 definiuje nieprzerwany pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Pobyt taki uważa się za nieprzerwany, jeżeli żadna z przerw w nim nie była dłuższa niż 2 miesiące, chyba że przyczyną przerwy była któraś z sytuacji wymienionych w punktach 1-4 tego przepisu. Pobyt M. M. na terytorium Polski nie był więc - zdaniem organu - nieprzerwany. Nadto organ wziął pod uwagę, że wnioskodawca figuruje w wykazie osób niepożądanych na terytorium RP, gdyż została wydana względem niego decyzja z dnia 24.06.2003 r. wydalenia w Polski a w toku postępowania usiłował wprowadzić w błąd organ prowadzący postępowanie i składał zeznania o rozbieżnej treści.
Na skutek odwołania się przez stronę od tej decyzji sprawę rozpoznał Prezes Urzędu do Spraw Repatriantów i Cudzoziemców, który decyzją z dnia 30.09.2004 r. utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Uzasadniając własną decyzję organ odwoławczy stwierdził, iż zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony na podstawie przepisu art. 154 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach można udzielić tylko takiej osobie, która spełniła wszystkie przesłanki określone tym przepisem. Przeprowadzone przez organ I instancji postępowanie wykazało, że wnioskodawca nie spełnił tych przesłanek. Wątpliwości budzi jego sytuacja mieszkaniowa, gdyż przedstawionego pisemnego oświadczenia Teresy K. o udostępnieniu odwołującemu się lokalu mieszkalnego nie można traktować jako tytułu prawnego do zajmowania tego lokalu. Nadto nie udokumentował on nieprzerwanego pobytu na terytorium Polski w okresie wymaganym przepisem art. 154 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach. Z załączonych przez niego dokumentów podróży, przede wszystkim pieczęci placówek granicznych w
paszportach, wynika, że wyjechał on z Polski 17.06.1999 r. udając się do Turcji, a ponowny, udokumentowany wjazd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nastąpił dopiero w dniu 17.11.2002 r. Brak spełnienia wszystkich przesłanek z art. 154 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach nie pozwalał organom na uwzględnienie wniosku o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie.
Wymienioną ostatnio decyzję organu odwoławczego M. M. zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zarzucił jej naruszenie przepisów art. 64 ust. 6 i art. 154 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach a także art. 75 Kpa przez bezzasadne przyjęcie, iż nie wykazał tytułu prawnego do zajmowanego lokalu mieszkalnego oraz faktu nieprzerwanego pobytu na terytorium Polski w okresie od dnia 1.01.1997 r. do 1.09.2003 r. w rozumieniu powołanego przepisu. Skarga zarzuciła też naruszenie przepisów o postępowaniu dowodowym przez uznanie, że wyłącznym dowodem przekroczenia granicy są stemple w paszporcie i faktu tego nie można udowadniać innymi środkami dowodowymi. W związku z tym skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonej decyzji a także poprzedzającej ją decyzji organu I instancji. Na rozprawie w Sądzie skarżący złożył nowy dowód w postaci zaświadczenia notariusza stwierdzającego dokonanie w dniu 1.09.2000 r. dwóch czynności notarialnych z udziałem skarżącego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 23 maja 2005 r. oddalił skargę. Za uzasadniony Sąd uznał zarzut ze skargi dotyczący błędnego uznania, że pisemne oświadczenie Teresy K. o zapewnieniu skarżącemu lokalu mieszkalnego nie wykazało tytułu prawnego do zajmowania lokalu. Sąd wskazał, że oświadczenie to, a także pisemna umowa załączona do skargi stanowią dowód zawarcia umowy użyczenia lokalu mieszkalnego, co jest równoznaczne z wykazaniem tytułu prawnego do jego zajmowania. Pozostałe zarzuty ze skargi Sąd uznał za nieuzasadnione. W szczególności Sąd uznał, iż organ administracji w sposób wyczerpujący zebrał i rozpatrzył materiał dowodowy dotyczący przerw skarżącego w pobycie na terenie Polski w latach 1997-2003, a ocena dowodów dotyczących tej kwestii nie naruszyła przepisów art. 75 par. 1 i art. 80 Kpa. Odnośnie do złożonego na rozprawie dowodu w postaci zaświadczenia notariusza Elżbiety W., Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, iż dokument ten został złożony dopiero na rozprawie
sądowej, nie był znany organom w toku postępowania administracyjnego, nie podlegał ich ocenie i "tym samym nie mógł zostać odrzucony przez te organ administracji.
Od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie M. M. reprezentowany przez adwokata wniósł skargę kasacyjną. Wyrokowi temu zarzucił naruszenie przepisów art. 3 par. 1, art. 106 par. 3 i art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ przez niedokonanie należytej kontroli zaskarżonej decyzji administracyjnej, zaakceptowanie przez Sąd wadliwej oceny dowodów oraz nieprzeprowadzenie dowodu uzupełniającego z dokumentu sporządzonego przez notariusza Elżbietę W., mimo wniosku strony i mimo, że było to konieczne dla wyjaśnienia istotnych wątpliwości w sprawie. Mając to na względzie skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zarzuty skargi należy uznać za uzasadnione. Dokonując kontroli działalności organu administracyjnego w tej sprawie przez sądową kontrolę wydanej decyzji administracyjnej /por. art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych - Dz.U. nr 153 poz. 1269 i art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ Sąd I instancji miał obowiązek ocenić, czy organy administracyjne dokładnie wyjaśniły istotne okoliczności faktyczne sprawy, prawidłowo ustaliły jej stan faktyczny i prawidłowo zastosowały do niego właściwe przepisy prawa materialnego.
W sprawie zaistniał zasadniczy dla jej wyniku spór co do faktu nieprzerwanego - w rozumieniu art. 64 ust. 6 ustawy o cudzoziemcach - pobytu skarżącego na terytorium Polski w latach 1997-2003. Wbrew wyjaśnieniom skarżącego organ odwoławczy ustalił na podstawie danych paszportowych, iż przebywał on poza granicami Polski w okresie od 17.06.1999 r. do 17.11.2002 r. Dla wykazania, że ustalenie to nie odpowiada rzeczywistości skarżący zgłosił na rozprawie dowód z zaświadczenia notariusza Elżbietę W. stwierdzającego fakt dokonania w dniu 1.09.2000 r. z jego udziałem czynności notarialnych w Skierniewicach. Dopuszczenie tego dowodu byłoby całkowicie zgodne z przepisem art. 106 par. 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi i stanowiłoby podstawę do oceny, czy organy administracyjne prawidłowo ustaliły stan faktyczny sprawy. Dowód ten zaprzecza bowiem, podstawowemu dla wyniku sprawy ustaleniu organów, iż skarżący od czerwca 1999 r. do listopada 2002 r. przebywał poza granicami Polski.
Należy przy tym zauważyć, że uzyskanie nowych dowodów, nieznanych organowi w dacie orzekania, stanowi podstawę wznowienia postępowania administracyjnego /art. 145 par. 1 pkt 5 Kpa/. Naruszenie zaś prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego stanowi - zgodnie z przepisem art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "b" ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - podstawę do uchylenia zaskarżonej decyzji.
Przeprowadzenie przez sąd administracyjny, z urzędu lub na wniosku strony, dowodu uzupełniającego z dokumentu, na podstawie art. 106 par. 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, pozostaje więc w związku z art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "b" tego Prawa. Pozwala bowiem ocenić czy dowód z dokumentu jest nowym dowodem istniejącym w dniu wydania decyzji, nieznanym organowi, który wydał decyzję, mogącym stanowić podstawę do przyjęcia, iż spełnione są warunki do wznowienia postępowania administracyjnego na podstawie art. 145 par. 1 pkt 5 Kpa. Ocena sądu zaś przeprowadzonego dowodu uzupełniającego z dokumentu, który nie był znany organowi, może prowadzić do wniosku, iż zachodzi podstawa do uchylenia zaskarżonej decyzji na podstawie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "b" Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Tak więc nie jest zrozumiałe i prawidłowe stanowisko Sądu pierwszej instancji, który ograniczył się do stwierdzenia, że dokument sporządzony przez notariusza Elżbietę W. potwierdzający dokonanie
skarżącemu czynności ustawowej w dniu 1 września 2000 r. został złożony dopiero na rozprawie, nie był przedstawiony wcześniej organom w toku postępowania administracyjnego, nie podlegał ocenie organów administracji i tym samym nie mógł zostać odrzucony przez organy. Odmowa dopuszczenia dowodu w tych okolicznościach stanowiła naruszenie art. 106 par. 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, które mogło mieć istotne wpływ na wynik sprawy.
Zasadny jest też zarzut, iż Sąd nie dokonał należycie kontroli zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, a w szczególności prawidłowości zastosowania przez organ przepisów proceduralnych. Sąd I instancji stwierdził wprawdzie, że organ wyjaśnił okoliczności faktyczne sprawy i ocenił dowody, lecz stwierdzenie to nie jest przekonujące, ponieważ nie opiera się na analizie materiału sprawy oraz budzi istotne zastrzeżenia. Nie zauważono bowiem, iż organ bezpodstawnie żąda udokumentowania nieprzerwanego pobytu skarżącego na terytorium Polski, mimo iż z przepisu art. 154 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach nie wynika taki obowiązek a zasadą z art. 75 par. 1 Kpa jest równa moc wszelkich środków dowodowych. Nie odniósł się też Sąd, do tego czy stwierdzenie organu, że pisemne oświadczenia świadków potwierdzające wyjaśnienia skarżącego są niewiarygodne, ponieważ sporządzono je na potrzeby prowadzonego postępowania, nie przekracza zasady swobodnej oceny dowodów przez organ administracji /art. 80 Kpa/. Pominięta została też
zasadnicza kwestia oceny tego, jakie znaczenie, z punktu widzenia rozpoznawanej sprawy i przesłanek zawartych w art. 154 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, organy nadały ustaleniom dotyczącym nierzetelnego postępowania skarżącego w toku wyjaśniania sprawy oraz wydania w stosunku do niego decyzji o wydaleniu z Polski. Trafny jest więc zarzut skargi kasacyjnej, że Sąd I instancji nie dokonał pełnej kontroli legalności decyzji. Również to uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Dlatego na mocy art. 185 par. 1 i art. 203 pkt 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz art. 205 par. 2 tej ustawy w zw. z par. 18 ust. 1 pkt 2 lit. "c" rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (...) /Dz.U. nr 163 poz. 1348 ze zm./ orzeczono jak w sentencji.