Tezy
Rozstrzygnięcie o dopuszczeniu (odmowie dopuszczenia) do udziału w postępowaniu osoby, która złożyła wniosek na podstawie art. 33 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), następuje na posiedzeniu jawnym.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Joanna Kabat-Rembelska po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2009 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia Huty "Ł." S.A. w Ł. G. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 21 listopada 2008 r. sygn. akt VI SA/Wa 1841/07 w zakresie dopuszczenia do udziału w charakterze uczestnika postępowania w sprawie ze skargi "G. Z. E." S.A. w G. na postanowienie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia [...] sierpnia 2007 r. nr [...] w przedmiocie wyrażenia stanowiska wobec zarzutów zgłoszonych w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. postanowieniem z dnia 21 listopada 2008 r., sygn. akt VI SA/Wa 1841/07, wydanym na posiedzeniu niejawnym, odmówił H. "Ł." S.A. z siedzibą w Ł. dopuszczenia do udziału w charakterze uczestnika postępowania w sprawie ze skargi "G." S.A. w G. na postanowienie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia [...] sierpnia 2007 r., nr [...] w przedmiocie wyrażenia stanowiska wobec zarzutów zgłoszonych w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd podał między innymi, że "G." S.A. z siedzibą w G. wniósł skargę na postanowienie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE) z dnia [...] sierpnia 2007 r. W zaskarżonym postanowieniu Prezes URE wyraził, jako wierzyciel, stanowisko wobec zarzutów skarżącego, będącego zobowiązanym, zgłoszonych przez niego, w toku prowadzonego przez Wojewodę Śląskiego postępowania egzekucyjnego obowiązków o charakterze niepieniężnym. Wojewoda Ś., na wniosek Prezesa URE, egzekwował obowiązek określony w postanowieniu Prezesa URE z dnia [...] października 2001 r., nr [...]. Wspomniany obowiązek polegał na podjęciu i kontynuowaniu przez "G." S.A. dostaw energii elektrycznej dla H. "Ł." S.A. w Ł. na warunkach określonych w umowie sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług przesyłowych Nr [...], zawartej w dniu [...] lipca 2001 r.
W toku postępowania sądowoadministracyjnego H. "Ł." S.A. na podstawie art. 33 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej: p.p.s.a.) złożyła wniosek o dopuszczenie jej do udziału w postępowaniu.
Zdaniem WSA, kwestią kluczową, decydującą o możliwości dopuszczenia konkretnej osoby do postępowania sądowego jest ustalenie, czy po jej stronie istnieje interes prawny, na który mogłoby oddziaływać orzeczenie zapadłe w zawisłej przed sądem administracyjnym sprawie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zauważył, że pojęcie interesu prawnego w postępowaniu sądowoadministracyjnym nie zostało ustawowo zdefiniowane. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, iż istotą interesu prawnego jest jego związek z konkretną normą prawa materialnego, którą można wskazać jako jego podstawę, i z której podmiot legitymujący się tym interesem może wywodzić swoje uprawnienia. Nie chodzi tu więc o interes faktyczny, dający się nawet racjonalnie uzasadnić, lecz o interes prawny, który wynika z określonego przepisu prawnego odnoszącego się wprost do sytuacji danego podmiotu.
Zaskarżone przez "G." S.A. postanowienie Prezesa URE zostało wydane w toku postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez Wojewodę Ś. w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2005 Nr 229, poz. 1954 ze zm.). Sąd zaznaczył, iż określony w powołanej ustawie krąg podmiotów, którym przysługuje przymiot strony jest ograniczony. Stronami tego postępowania są: zobowiązany, na którym ciąży wykonanie obowiązku wynikającego z ostatecznej decyzji, stanowiącej podstawę prawną prowadzonej egzekucji oraz wierzyciel, jako podmiot uprawniony do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązku wynikającego z decyzji organu administracji publicznej. Brak jest natomiast podstaw do udziału w tym postępowaniu osób zainteresowanych wykonaniem nałożonego na zobowiązanego obowiązku. W postępowaniu egzekucyjnym inne osoby, poza zobowiązanym i wierzycielem, mogą brać udział jedynie wówczas gdy wyraźny przepis ustawy o postępowaniu egzekucyjnym to
dopuszcza.
Wnioskodawca wywodził interes prawny z przymiotu strony w postępowaniu orzekającym, poprzedzającym postępowanie egzekucyjne oraz spodziewanym wpływie rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie na orzeczenie sądu cywilnego w sprawie o odszkodowanie.
Zdaniem WSA, krąg stron postępowania egzekucyjnego nie jest taki sam jak w poprzedzającym je postępowaniu orzekającym. Sąd nie podzielił również argumentu wnioskodawcy, że za dopuszczeniem do udziału w postępowaniu w charakterze uczestnika przemawia żądanie w postępowaniu cywilnym, solidarnie od skarżącego i Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezesa URE odszkodowania. W ocenie Sądu I instancji, świadczy to jedynie o istnieniu interesu faktycznego (finansowego), który może być chroniony w postępowaniu cywilnym, prowadzonym przed sądem właściwym do rozstrzygania tego rodzaju sporów.
W ocenie Sądu I instancji, skoro H. "Ł." S.A. nie wykazała, że wynik sprawy dotyczy jej interesu prawnego, brak było podstaw do uwzględnienia jej wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu sądowym w charakterze uczestnika.
H. "Ł." S.A. wniosła zażalenie na powyższe postanowienie domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W.
Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:
I. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:
- art. 33 § 2 p.p.s.a. przez błędne przyjęcie, że postępowanie w przedmiocie zarzutów zgłoszonych przez "G." S.A. w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie dotyczy interesu prawnego H. "Ł." S.A.;
- art. 90 § 1 w związku z art. 160 p.p.s.a. poprzez odmowę dopuszczenia w charakterze uczestnika do udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym na posiedzeniu niejawnym, pomimo braku przepisu dopuszczającego rozpoznanie sprawy w tym trybie.
W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że wbrew twierdzeniom Sądu wykazała w sposób wyczerpujący, istnienie po jej stronie interesu prawnego, uzasadniającego udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Wskazała, że pojęcie interesu prawnego użyte w art. 33 § 2 p.p.s.a. jest szersze od pojęcia interesu prawnego w rozumieniu art. 28 k.p.a. Według skarżącej nie ma podstaw, aby w postępowaniu egzekucyjnym chronić interesy prawne węższego kręgu podmiotów, niż ma to miejsce w postępowaniu orzekającym.
Zdaniem H. "Ł." S.A., ustawodawca nie przewidział możliwości rozpoznania wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu sądowym w charakterze uczestnika na posiedzeniu niejawnym. Według wnioskodawcy pomimo, iż rozstrzygnięcie tej kwestii następuje w postaci postanowienia to wymaga przeprowadzenia posiedzenia jawnego.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 33 § 2 p.p.s.a. udział w postępowaniu sądowym w charakterze uczestnika może zgłosić osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego.
Dopuszczenie do udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym w charakterze uczestnika, jak i odmowa dopuszczenia do udziału w tym postępowaniu wymaga formy postanowienia. Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w sprawie przysługuje zażalenie (art. 33 § 2 p.p.s.a. in fine).
W związku z zarzutem zażalenia dotyczącym naruszenia art. 90 § 1 p.p.s.a. w pierwszej kolejności należało rozważyć, czy postanowienie rozstrzygające wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu sądowym mogło zostać wydane, tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie, na posiedzeniu niejawnym, a w konsekwencji czy skład sądu był zgodny z przepisami prawa.
Stosownie do art. 90 § 1 p.p.s.a. "Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie." W literaturze podnosi się, że termin "posiedzenie sądowe" jest określeniem o najszerszym znaczeniu, obejmującym zarówno rozprawę, posiedzenie jawne, jak i posiedzenie niejawne ( H. Knysiak - Molczyk [w:] T. Woś, H. Knysiak - Molczyk, M. Romańska, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie 2, str. 388). Z powołanego ostatnio przepisu wynika, że posiedzenia sądowe są co do zasady jawne. Przytoczona regulacja stanowi konkretyzację konstytucyjnej zasady jawności postępowania sądowego, wyrażonej w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. W związku z tym podkreślenia wymaga, że odbycie w sprawie posiedzenia niejawnego stanowi wyjątek, który musi mieć podstawę w przepisach ustawy. Należy także zauważyć, że w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wyraźnie określono przypadki, w
których możliwe jest skierowanie sprawy na posiedzenie niejawne.
W wypadku wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym w charakterze uczestnika, ustawodawca nie przewidział możliwości orzekania w tym przedmiocie na posiedzeniu niejawnym. W związku z tym należało przyjąć, że rozstrzygnięcie o dopuszczeniu (odmowie dopuszczenia) do udziału w postępowaniu osoby, która złożyła wniosek na podstawie art. 33 § 2 p.p.s.a., następuje na posiedzeniu jawnym.
W rozpoznawanej sprawie zaskarżone postanowienie zapadło na posiedzeniu niejawnym, w składzie jednego sędziego. W świetle przedstawionych uwag stwierdzić należy, że postanowienie to powinno być wydane na posiedzeniu jawnym, w składzie trzyosobowym, o jakim mowa w art. 16 § 1 p.p.s.a. Uwzględnienie powyższego prowadzi do wniosku, że postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 21 listopada 2008 r., zostało podjęte w składzie sprzecznym z przepisami prawa.
Okoliczność ta stanowi przesłankę nieważności postępowania, o jakiej mowa w art. 183 § 2 pkt 4 p.p.s.a., którą Sąd jest zobowiązany uwzględnić z urzędu (art. 183 § 1 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a.).
Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. uchylił zaskarżone postanowienie.