II GSK 630/09 - Wyrok NSA z 2010-06-16

Tezy

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest organem właściwym do wydania decyzji w trybie ponownego rozpatrzenia sprawy w sprawie o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (art. 83 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - t.j. Dz. U. z 2007 r., Nr 11, poz 74 ze zm.). Decyzję taką podpisuje Prezes Zakładu, jako osoba kierująca działalnością Zakładu i reprezentująca go na zewnątrz lub z jego upoważnienia inna osoba.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Stanisław Gronowski (spr.) Sędziowie NSA Magdalena Bosakirska Joanna Kabat-Rembelska Protokolant Michał Sikora po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2010 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w P. z dnia 29 kwietnia 2009 r. sygn. akt III SA/Po 49/09 w sprawie ze skargi R. T. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] grudnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w P.; 2. odstępuje od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości.

Uzasadnienie

Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w P. z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt III SA/Po 49/09, wydanym w sprawie ze skargi R. T. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] grudnia Nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu nieopła-conych składek, stwierdzono nieważność zaskarżonej decyzji oraz stwierdzono, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana.

Wyrok zapadł na tle następującego stanu faktycznego sprawy:

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., zwanym dalej "Zakładem", z dnia [...] kwietnia 2008 r.Nr [...] odmówiono R. T.umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w łącznej kwocie 4.026,10 zł.

Decyzja została wydana na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 oraz art. 28 ust. 1-4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.), zwana dalej "u.s.u.s.", art. 17 ustawy z dnia 18 grud-nia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074 ze zm.) i § 3 rozporządzenia Mini-stra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szcze-gółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365).

Zgodnie z art. 83 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy Zakład wydaje decyzje w za-kresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru skła-dek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

W myśl art. 28 ust. 1 tej ustawy należności z tytułu składek mogą być umarza-ne w całości lub w części przez Zakład, z uwzględnieniem ust. 2-4. Zgodnie z ust. 2 Należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniem ust. 3a. W świetle ust. 3 całkowita nieściągalność, o której mowa w ust. 2, zachodzi, gdy: 1) dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego ma-jątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łącz-na wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagro-dzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości prze-niesienia odpowiedzialności na osoby trzecie; 2) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze; 3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia
działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumie-niu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa; 4) nie na-stąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym; 4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postę-powaniu egzekucyjnym; 5) naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję; 6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egze-kucyjne. Stosownie do ust. 3a należności z tytułu składek na ubezpieczenia społecz-ne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Zgodnie z ust. 3b minister właściwy do spraw zabezpieczenia spo-łecznego określi, w drodze rozporządzenia,
szczegółowe zasady umarzania, o któ-rym mowa w ust. 3a, z uwzględnieniem przesłanek uzasadniających umorzenie, bio-rąc pod uwagę ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia należności z tytułu składek oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. W myśl ust. 4 umorzenie skła-dek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty.

Zgodnie z art. 17 powołanej ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. Zakład może umarzać należności z tytułu składek: 1) na ubezpieczenie społeczne, na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należnych do dnia 31 grudnia 1998 r., 2) na ubezpieczenie rentowe w części finansowanej przez płatni-ka składek i na ubezpieczenie wypadkowe oraz na Fundusz Pracy i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należnych za okres od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r. - pomimo braku ich całkowitej nieściągalności w przypadku, gdy zobowiązana do ich opłacania jest osoba fizyczna niepodlegająca przepisom ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publiczno-prawnych od przedsiębiorców (Dz. U. Nr 155, poz. 1287), jeżeli przemawia za tym ważny interes tej osoby.

Stosownie do § 3 ust. 1 powołanego rozporządzenia z dnia 31 lipca 2003 r. Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należ-ności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodzi-ny, w szczególności w przypadku: 1) gdy opłacenie należności z tytułu składek po-zbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych po-trzeb życiowych; 2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia dzia-łalności; 3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności. Zgodnie z ust. 2 Za rodzinę, o której mowa w ust. 1 pkt 1, uważa się wspólnie
zamieszkujące i gospoda-rujące z zobowiązanym osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające z zo-bowiązanym w faktycznym związku. W myśl ust. 3 Za działalność, o której mowa w ust. 1 pkt 2, uważa się pozarolniczą działalność w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Jak ustalił Zakład w sprawie nie zachodzi żadna z przesłanek umorzenia na-leżności określonych w art. 28 ust. 2 i 3 u.s.u.s., a zatem nie można stwierdzić cał-kowitej nieściągalności składek. W szczególności, jak podkreślił organ, prowadzone postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do stwierdzenia braku majątku, z które-go można prowadzić egzekucję. Samo zaprzestanie prowadzenia działalności go-spodarczej przez wnioskodawcę nie uzasadnia również umorzenia należności.

Zakład rozważył także możliwość umorzenia należności na podstawie art. 28 ust. 3a ustawy i przeanalizował w tym zakresie, czy nie zachodzą przypadki wymie-nione w § 3 ust. 1 cytowanego rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. W ocenie organu strona nie przedstawiła wszyst-kich informacji niezbędnych do rzetelnej oceny jej sytuacji materialnej. Wzięto także pod uwagę możliwość podjęcia przez wnioskodawcę zatrudnienia, co wskazywałoby na istnienie wysokiego prawdopodobieństwa spłacenia zadłużenia w dłuższym okre-sie.

Ponadto, jak wyjaśnił organ, umorzenie należności z tytułu składek na pod-stawie powołanych przepisów ma charakter uznania administracyjnego, co pozwala organowi po wszechstronnym wyjaśnieniu sprawy odmówić umorzenia nawet w przypadku spełnienia ustawowych przesłanek przez zobowiązanego. Okoliczności, na które wskazywał wnioskodawca uzasadniają odmowę uwzględnienia jego wnio-sku.

Zakład odniósł się także do art. 17 ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r., jednakże ważny interes innych ubezpieczonych i stan finansów Funduszu Ubezpieczeń Spo-łecznych nie pozwolił na uwzględnienie wniosku.

Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył do Prezesa Zakładu wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Decyzją Nr [...] z dnia [...] grudnia 2008 r., której pierwsza strona została sporządzona na blankiecie z nagłówkiem "Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecz-nych", podpisaną z upoważnienia tego organu, utrzymano w mocy wcześniejszą de-cyzję Zakładu z dnia [...] kwietnia 2008 r., podzielając zajęte tam stanowisko.

Rozpoznając skargę na powyższą decyzję Wojewódzki Sąd Administracyjny w P., jak to wskazano na wstępie, wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt III SA/Po 49/09 stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji oraz że zaskarżona decyzja nie może być wykonana.

Sąd pierwszej instancji powołał przepis art. 83 ust. 4. u.s.u.s. w myśl którego od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadczenia, a także od decyzji w sprawach o umorzenie należ-ności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, odwołanie, o którym mowa w ust. 2, nie przysługuje. Stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Za-kładu o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy do-tyczące odwołań od decyzji, określone w Kodeksie postępowania administracyjnego.

W utrwalonym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak wska-zał Sąd pierwszej instancji, wyrażony został pogląd, który podzielił skład orzekający w niniejszej sprawie, że organem wydającym decyzję w trybie przewidzianym w art. 83 ust. 4 powołanej ustawy jest Zakład, nie zaś Prezes Zakładu (por. wyrok NSA z 28 stycznia 2009 r., II GSK 691/08 i powołany tam wyrok NSA z 29 maja 2007 r., II GSK 340/06 ). Zwrot "stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakła-du o ponowne rozpatrzenie sprawy" zawiera jedynie wskazanie podmiotu, do którego należy zaadresować wniosek, a nie organu właściwego do wydania rozstrzygnięcia w sprawie tego wniosku. Ponowne rozpatrzenie sprawy powinno być dokonane przez ten sam organ, który wcześniej wydał decyzję, a zatem Zakład, nie zaś przez Preze-sa tego organu.

Prezes Zakładu podpisuje wydane przez ten organ administracji publicznej decyzje, bowiem zgodnie z art. 73 ust. 1 powołanej ustawy reprezentuje Zakład na zewnątrz. Prezes Zakładu może przekazać swoje uprawnienie do reprezentowania Zakładu pracownikom i innym osobom na podstawie § 2 ust. 2 Statutu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lutego 2008 r. w sprawie nadania statutu Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-nych; Dz. U. Nr 28, poz. 164 ).

W zaskarżonej decyzji z dnia [...] grudnia 2008 r., jako organ wydający decyzję wskazano Prezesa Zakładu (odmiennie niż w decyzji z dnia [...] kwietnia 2008 r., gdzie organem tym był Zakład), co wynika zarówno z nagłówka decyzji, jak i z jej uzasadnienia. Również w odpowiedzi na skargę wskazano Prezesa Zakładu jako organ wydający decyzję. Oznacza to, zdaniem Sądu pierwszej instancji, że decyzję wydał niewłaściwy organ, co stanowi wadę wymienioną w art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a., uzasadniającą stwierdzenie przez nieważności decyzji, na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami admini-stracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej "p.p.s.a." W myśl tego przepisu Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie stwierdza nieważ-ność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepi-sach.

W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Admini-stracyjnemu w P., Prezes Zakładu zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego (art. 174 pkt 1 p.p.s.a.), to jest art. 83 ust. 4 u.s.u.s. poprzez błędną wykładnię tego przepisu, w wyniku czego Sąd pierwszej instancji bezzasadnie uznał, że zaskarżoną decyzję wydał nie-uprawniony organ w sytuacji, gdy zaskarżoną decyzję wydał organ uprawnio-ny i właściwy, wskazany jako taki w powyższym przepisie, co miało istotny wpływ na wynik sprawy,

1. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.), to jest art. 145 § 2 p.p.s.a. w związku z art. 83 ust. 4 u.s.u.s. poprzez stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w sytuacji, gdy

decyzję wydał uprawniony i właściwy organ, wobec tego skarga powinna być roz-poznana merytorycznie.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej kwestionuje się stanowisko Sądu pierwszej instancji o utrwalonym orzecznictwie w kwestii właściwości Zakładu do rozpatrzenia sprawy w trybie art. 83 ust. 4 u.s.u.s. Kasator wskazał przykłady orzeczeń na popar-cie swego stanowiska. Jednakże, jak przyznano, uzasadnienia orzeczeń nie odnosiły się bezpośrednio do tego problemu, nie mniej przedmiotem postępowania w tych sprawach była decyzja wydana przez Prezesa Zakładu i z tego powodu nie stwier-dzono nieważności decyzji.

Jak wskazuje skarga kasacyjna, zgadzając się z poglądami prezentowanymi w orzecznictwie, w świetle przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, regulujących ustrój, zadania i kompetencje Zakładu (art. 66-79a), jest to jednostka organizacyjna (osoba prawna), która jako całość jest organem administracji publicz-nej (art. 66 ust. 4). W roli samodzielnych organów administracyjnych nie występują więc jej wewnętrzne organy, ani terenowe jednostki organizacyjne, mające kompe-tencje do działania w jej imieniu. Zakład wykonuje swoje podstawowe zadania z za-kresu ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem terenowych jednostek organiza-cyjnych. W ramach prowadzonej działalności posługuje się środkami prawnymi wła-ściwymi organom administracji publicznej, a więc przede wszystkim wydaje decyzje administracyjne (art. 66 ust. 4). W tym kontekście Prezes Zakładu na pewno nie jest organem administracji, a tylko organem osoby prawnej, czyli Zakładu.

Jednakże, jak podnosi skarga kasacyjna, z woli ustawodawcy na mocy szcze-gólnych przepisów prawa, te zasadniczo organy wewnętrzne osoby prawnej mogą być w konkretnych sprawach wyposażone w kompetencje organu administracji. Ta-kim przykładem może być np. art. 19 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity z 2005 r.; Dz. U. Nr 229, poz. 1954 ze zm.), zgodnie z którym, taki organ wewnętrzny osoby prawnej, jak dyrektor oddziału ZUS, jest z mocy tego przepisu organem egzekucyjnym pierwszej instancji ze wszelkim tego konse-kwencjami, w tym może wydawać decyzje w postępowaniu egzekucyjnym, jako or-gan administracji i to jako dyrektor oddziału Zakładu, a nie jako Zakład. Podobnie jest w rozpoznawanej sprawie, że Prezes Zakładu, jako organ wewnętrzny osoby praw-nej, jednocześnie z mocy art. 83 ust 4 u.s.u.s. został wyposażony w kompetencje quasi organu drugiej instancji w konkretnie wyznaczonych sprawach, tj. w sprawach rozpoznania wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy o umorzenie
należności z tytu-łu składek na ubezpieczenia społeczne. -

Interpretacja przepisu art. 83 ust. 4 u.s.u.s. zaprezentowana w zaskarżonym wyroku, w myśl którego Prezes Zakładu jest tylko adresatem wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, nie jest przekonywująca. Jeśli bowiem ustawodawca chciałby, aby wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy był rozpoznawany przez ten sam organ, tj. Zakład, mógł w tym przepisie w ogóle pominąć osobę Prezesa. Wówczas przepis ten mógłby brzmieć "Stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, określone w Kodeksie postępowania administracyjnego". Wskazywanie Pre-zesa Zakładu tylko jako adresata nie ma żadnego sensu, albowiem poza wyjątkiem art. 83 ust. 4 u.s.u.s. i art. 83 ust 1 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Fun-duszu Ubezpieczeń Społecznych decyzje wydaje organ w postaci Zakładu, w którego imieniu może działać tylko Prezes, jako jedyny do tego
uprawniony organ wewnętrz-ny osoby prawnej (art. 73 u.s.u.s.), a inne osoby w imieniu Zakładu mogą wydawać decyzje tylko i wyłącznie z upoważnienia Prezesa Zakładu. W tej sytuacji czynienie Prezesa Zakładu tylko adresatem wniosku, bez kompetencji organu drugiej instancji, mija się z celem, albowiem w takiej sytuacji zawsze będzie działał Zakład, a Prezes jako jedyny organ wewnętrzny zarządzający i mogący reprezentować Zakład i wpły-wać na każdą decyzję Zakładu. Zależy to tylko od wewnętrznej organizacji organu administracji, jakim jest Zakład.

Skarga kasacyjna poddaje pod rozwagę przedstawienie powyższego zagad-nienia prawnego do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów, zgodnie z art. 187 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna, choć nie do końca Naczelny Sąd Administracyjny podziela jej uzasadnienie, oparta jest na usprawiedliwionej podstawie naruszenia przez Sąd pierwszej instancji wskazanego w skardze kasacyjnej przepisu art. 83 ust 4 u.s.u.s.

Na wstępie niniejszych rozważań podkreślić należy, że zgodnie z treścią art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naru-szeniu prawa materialnego przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowa-nie; 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, bowiem stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a, rozpoznając sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze pod rozwagę z urzędu jedynie nieważ-ność postępowania, która zachodzi w przypadkach przewidzianych w § 2 tego arty-kułu. W niniejszej sprawie nie występują jednak żadne z wad wymienionych we wspomnianym przepisie, które powodowałyby nieważność postępowania prowadzo-nego przez Sąd I instancji.

Istota sprawy sprowadza się do rozstrzygnięcia zagadnienia, przed jakim or-ganem administracji publicznej toczy się sprawa w trybie ponownego rozpatrzenia sprawy od decyzji wydanej przez Zakład, a mianowicie czy nadal przed Zakładem, czy też Prezesem Zakładu. Wynikająca stąd wątpliwość jest w dużej mierze spowo-dowana nie dość precyzyjnym sformułowaniem art. 83 ust. 4 u.s.u.s., który na wstę-pie wskazuje, iż wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy kieruje się do Prezesa Za-kładu, co na pierwszy rzut oka mogłoby sugerować, iż Prezes Zakładu jest organem uprawnionym do rozpatrzenia takiego wniosku.

W świetle utrwalonego orzecznictwa (por. m.in. wyrok Naczelnego Sądu Ad-ministracyjnego z dnia 29 maja 2007 r., II GSK 340/06; niepublikowany) organem, przed którym toczy się postępowanie wywołane wnioskiem strony złożonym w trybie art. 83 ust. 4 u.s.u.s., jest nadal Zakład, nie zaś Prezes Zakładu. Przyjęcie powyż-szego stanowiska, które podziela skład orzekający Naczelnego Sądu Administracyj-nego w niniejszej sprawie, znajduje uzasadnienie nie tylko w wykładni językowej, ale także wykładni systemowej. I tak, norma art. 83 ust. 4 u.s.u.s. powinna być interpre-towana w zgodności z konstytucyjną zasadą dwuinstancyjności postępowania. Zgod-nie z art. 78 Konstytucji RP każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i de-cyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa. Z tego względu wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, o którym mowa w art. 83 ust. 3 u.s.u.s., należałoby traktować, jako spełniający podobne funk-cje co odwołanie. Odwołanie zaś, na co wskazuje
treść art. 83 ust. 6 i 7 u.s.u.s., roz-poznaje Zakład, nie zaś Prezes. Stosownie bowiem do art. 83 ust. 6 u.s.u.s., jeżeli Zakład uzna odwołanie za słuszne, zmienia lub uchyla decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. W tym wypadku odwoła-niu nie nadaje się dalszego biegu.

Kierując się względami systemowej wykładni art. 83 ust. 4 u.s.u.s., przemawia-jącymi za właściwością Zakładu, nie zaś Prezesa Zakładu, do rozpatrzenia omawia-nej sprawy, wskazać należy na dalsze brzmienie powyższego przepisu, w myśl któ-rego ponowne rozpatrzenie sprawy odbywa się na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Zważywszy zaś na zdanie ostatnie art. 83 ust. 4 u.s.u.s., w świetle którego do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy do-tyczące odwołań od decyzji, określone w Kodeksie postępowania administracyjnego, wykładnia art. 83 ust. 4 u.s.u.s. powinna być zgodna z treścią art. 127 § 3 k.p.a., któ-ry normuje problematykę decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Zgod-nie z art. 127 § 3 k.p.a. od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezado-wolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpa-trzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się
odpowiednio przepisy dotyczące odwo-łań od decyzji. Istotną cechą wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy jest jego nie-dewolutywność. Wniesienie tego środka nie powoduje skutku w postaci przesunięcia kompetencji do rozpoznania lub rozstrzygnięcia sprawy na organ wyższego stopnia, lecz powierza ją ponownie temu samemu organowi (G. Łaszczyca, Komentarz do art. 127 Kodeksu postępowania administracyjnego, [w:] G. Łaszczyca, A. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Tom II., LEX, 2007, wyd. II). Przyjmując wykładnię przepisu art. 83 ust. 4 u.s.u.s., będącą w zgodności z treścią art. 127 § 3 k.p.a., do rozpoznania sprawy w trybie ponownego rozpatrzenia sprawy od decyzji wydanej przez Zakład właściwy jest ponownie ten sam organ, nie zaś Prezes Zakładu. Ponadto, za takim stanowiskiem przemawia także przepis art. 73 ust. 3 pkt 6 u.s.u.s., zgodnie z którym do zakresu działania Prezesa Zakładu nale-ży przyznawanie świadczeń w drodze wyjątku, o których jest także mowa w przepisie art. 83
ust. 4 u.s.u.s. W tym przypadku Prezes ZUS występuje jako organ administra-cji publicznej, na co dodatkowo wskazuje przepis § 2 ust. 1 Statutu Zakładu, stano-wiącego załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lutego 2008 r. w sprawie nadania statutu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Uzasadnieniem takiej regulacji jest odmienność źródeł finansowania tych świadczeń, jakim jest bu-dżet państwa (art. 84 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-pieczeń Społecznych), nie zaś wspomniany wyżej Fundusz, którego dysponentem jest Zakład (art. 51 ust. 2 u.s.u.s.). Jednakże, co wymaga podkreślenia, przepis art. 73 ust. 3 pkt 6 u.s.u.s., jak i żaden inny przepis tej ustawy, nie zawiera regulacji, aby Prezes Zakładu był organem właściwym także do rozpatrywania spraw w trybie po-nownego rozpatrzenia sprawy od decyzji wydanej przez Zakład. Przyjęcie odmienne-go stanowiska czyniłoby zresztą przepis art. 83 ust. 4 u.s.u.s. niespójnym z przepi-sem art. 73 ust. 3 pkt 6 u.s.u.s.

Z powyższych względów sformułowanie zawarte w art. 83 ust. 4 p.p.s.a., doty-czące adresata wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jakim jest Prezes Zakładu, ma charakter przepisu technicznego, regulującego czysto organizacyjną kwestię na czyje ręce kierowany jest taki wniosek, nie zaś przepisu normującego właściwość tego organu do rozpoznania tego środka procesowego, gdyż takim organem jest Za-kład.

Wyłania się także kwestia w jakim charakterze występuje Prezes Zakładu, podpisując decyzję wydaną w trybie art. 83 ust. 4 p.p.s.a., względnie inna osoba podpisująca taką decyzję z powołaniem się na upoważnienie Prezesa Zakładu, jak to miało miejsce w okolicznościach niniejszej sprawy. W tym przypadku Prezes Zakładu nie występuje w samodzielnej roli organu administracji publicznej, jak to ma miejsce w przypadku wydania decyzji w przedmiocie przyznania świadczenia w drodze wyjąt-ku, gdyż, podpisując decyzję wydaną w trybie art. 83 ust. 4 p.p.s.a., czyni to zawsze w imieniu organu administracji publicznej, jakim w tych sprawach jest Zakład. Kom-petencja Prezesa ZUS do podpisywania takich decyzji wynika z art. 73 ust. 1 u.s.u.s., stosownie do którego działalnością Zakładu kieruje Prezes Zakładu, który reprezen-tuje Zakład na zewnątrz. W ramach swoich kompetencji w zakresie kierowania Za-kładem, na mocy § 2 ust. 2 Statutu Zakładu, Prezes Zakładu może upoważnić pra-cowników Zakładu i inne osoby do reprezentowania
Zakładu w określonym przez niego zakresie, z prawem udzielenia dalszych pełnomocnictw.

Oceniając zaskarżoną decyzję pod kątem jej zgodności z prawem, a w szcze-gólności z punktu widzenia wydania jej przez właściwy organ, co zakwestionował Sąd pierwszej instancji w wyroku zaskarżanym kasacją, należy dojść do wniosku, że wydana w sprawie decyzja, oparta na przepisie art. 83 ust. 4 u.s.u.s., należała do właściwości Zakładu i mogła być podpisana w imieniu Prezesa ZUS przez osobę upoważnioną przez ten organ Zakładu, co w sprawie miało miejsce. Nie ma więc uzasadnionych podstaw, wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji, dla postawienia usprawiedliwionego zarzutu wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem przepisów o właściwości, to jest z naruszeniem art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a., co mogłoby uzasadniać stwierdzenie przez sąd nieważności decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a.

Jak można sądzić zasadniczym powodem uznania przez Sąd pierwszej in-stancji, iż w sprawie doszło do wydania decyzji przez Prezesa Zakładu, a nie przez Zakład reprezentowany przez Prezesa lub osobę działającą w jego imieniu, było po-służenie się przy wydaniu zaskarżonej decyzji blankietem z nagłówkiem "Prezes Za-kładu Ubezpieczeń", do czego Sąd pierwszej instancji najwyraźniej przywiązał nad-mierne znaczenie. Jednakże o tym, czy w sprawie doszło do wydania decyzji z naru-szeniem przepisów o właściwości, w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a., nie może decydować blankiet, czy nagłówek decyzji, lecz kryteria obiektywne, a w szczególno-ści, czy sprawa podlegała właściwości organu, którym w niniejszej sprawie był Za-kład, oraz czy osoba podpisująca decyzję była uprawnioną do reprezentowania da-nego organu. Można nawet powiedzieć więcej, że w omawianej kwestii nie ma żad-nego znaczenia subiektywne przeświadczenie Prezesa Zakładu bądź osoby w jego imieniu podpisującej decyzję wydaną w trybie art. 83 ust. 4
p.p.s.a., czy czyni to w imieniu własnym, a więc jako samodzielny organ (tak jak to ma miejsce w przypadku decyzji w przedmiocie przyznania świadczenia w drodze wyjątku), czy też w imieniu Zakładu, jako jego organ uprawniony do reprezentowania Zakładu na zewnątrz (art. 73 ust. 1 u.s.u.s.). Decyduje bowiem tutaj obiektywny stan rzeczy. Patrząc na za-skarżoną decyzję z tego punktu widzenia to, jak to wyżej wskazano, a wbrew stano-wisku Sądu pierwszej instancji, nie jest ona dotknięta wadą, o której mowa w art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a., gdyż po pierwsze, omawiana sprawa należy do właściwości Zakładu, po drugie zaś, Prezes Zakładu (osoba podpisująca w jego imieniu decyzję) jest uprawniony do reprezentowania Zakładu na zewnątrz.

Z powyższych względów zasadny jest podniesiony w skardze kasacyjnej za-rzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 83 ust. 4 u.s.u.s.

Reasumując, Zakład jest organem właściwym do wydania decyzji w trybie po-nownego rozpatrzenia sprawy w sprawie o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (art. 83 ust. 4 u.s.u.s.). Decyzję taką podpisuje Prezes Za-kładu, jako osoba kierująca działalnością Zakładu i reprezentująca go na zewnątrz lub z jego upoważnienia inna osoba.

W tym stanie sprawy, uwzględniając skargę kasacyjną, Naczelny Sąd Admini-stracyjny, stosownie do art. 185 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd pierwszej instancji skontroluje skargę pod względem merytorycznym.

Na podstawie art. 207 § 2 p.p.s.a. odstąpiono od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości.