Tezy
Przepis art. 83a ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych odnosi się do uprawnień organu (zakładu) i odmiennie niż czyni to przepis art. 157 § 2 k.p.a. określa uprawnienia tego podmiotu do podejmowania inicjatywy w zakresie wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej. W tym znaczeniu przepis ten stanowi lex specialis w stosunku do normy art. 157 § 2 k.p.a.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Korycińska Sędzia NSA Cezary Pryca (spr.) Sędzia NSA Krystyna Anna Stec Protokolant Anna Fyda-Kawula po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2008 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Z. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 31 sierpnia 2007 r. sygn. akt IV SA/Wa 1143/07 w sprawie ze skargi Z. G. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] maja 2006 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji w przedmiocie stwierdzenia ustania ubezpieczenia społecznego rolników 1) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W.; 2) zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz Z. G. kwotę 220 (dwieście dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Zaskarżonym skargą kasacyjną wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 1143/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. oddalił skargę Z. G. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] maja 2006 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji dotyczącej stwierdzenia ustania ubezpieczenia społecznego rolników.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podano między innymi, że w wyniku rozpoznania wniosku Z. G. z dnia [...] września 2005 r. o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] czerwca 2005 r. stwierdzającej ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno-rentowego dla Z. G. od dnia 1 kwietnia 1997 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej również: Prezes KRUS) decyzją z dnia [...] marca 2006 r. na podstawie art. 157 w związku z art. 156 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), dalej: k.p.a. oraz art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25) odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności wymienionej decyzji.
Decyzja ta utrzymana została w mocy decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] maja 2006 r. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie organ wyjaśnił, że złożony wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy nie mógł wpłynąć na zmianę wcześniejszej decyzji odmawiającej wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji z dnia [...] czerwca 2005 r., albowiem w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw zarówno do wszczęcia, jak i prowadzenia postępowania nadzwyczajnego zmierzającego do jej weryfikacji w trybie nadzwyczajnym. Przyjęcie takiej oceny, zdaniem Prezesa KRUS, wynikało z faktu, że art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 11 poz. 74 ze zm.), stosowany w sprawach ubezpieczenia rolniczego na mocy art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i stwierdzający, że decyzje ostateczne od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez Zakład uchylone, zmienione lub
unieważnione, na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, nie mógł stanowić podstawy weryfikacji zaskarżonej decyzji stwierdzającej ustanie ubezpieczenia społecznego rolników, skoro skarżący skorzystał z drogi odwoławczej do sądu powszechnego, wnosząc od tej decyzji odwołanie.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia [...] maja 2006 r. Z. G. zarzucił organowi rażące naruszenie art. 180 § 1 k.p.a. poprzez błędną jego wykładnię i w konsekwencji jego niezastosowanie oraz art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, poprzez przyjęcie, że wniesienie odwołania przez skarżącego w trybie przewidzianym w art. 36 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wyklucza możliwość złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji nieostatecznej w trybie art. 156 k.p.a. Zdaniem skarżącego, przepis art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczy wyłącznie decyzji ostatecznych i tylko takich, od których nie wniesiono odwołania, dlatego a contrario, na podstawie art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 180 § 1 k.p.a., wobec decyzji nieostatecznych stosuje się wprost przepisy Kodeksu
postępowania administracyjnego.
Oddalając skargę na powyższą decyzję, Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że trafne jest stanowisko organu wskazujące, iż art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wyłącza możliwość wystąpienia przez skarżącego z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia [...] czerwca 2005 r.
Sąd I instancji wyjaśnił, że zgodnie z art. 180 § 1 k.p.a., w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Za przepis ustalający odmienne, wobec przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, zasady postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej należy w tym przypadku, zdaniem Sądu, uznać art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, mający zastosowanie z mocy art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jak wynika z powołanej regulacji, postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, wydanej w zakresie ubezpieczeń społecznych, może być prowadzone tylko wobec decyzji ostatecznej, względem której nie zostało złożone odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Z akt sprawy wynika natomiast, że wobec wnioskowanej przez skarżącego do stwierdzenia nieważności decyzji Prezesa KRUS z dnia [...] czerwca 2005 r. skarżący
złożył odwołanie do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O., który je oddalił wyrokiem z dnia 25 października 2005 r.
Zdaniem Sądu, decyzja Prezesa KRUS z dnia [...] czerwca 2005 r., wbrew twierdzeniom skarżącego, stała się decyzją ostateczną w administracyjnym toku instancji, albowiem złożenie od niej odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych nie stoi na przeszkodzie nadaniu jej takiego charakteru (art. 16 § 1 k.p.a.). Za prawidłowe w związku z tym Sąd uznał ustalenie Prezesa KRUS, że wobec decyzji z dnia [...] czerwca 2005 r. nie zostały spełnione przesłanki z powołanego art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, do skutecznego wszczęcia postępowania o stwierdzenie jej nieważności.
Normatywny zakres art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w ocenie Sądu, wyłączał uznanie decyzji za nie będące ostatecznymi, gdy złożono od nich odwołanie do sądu, skoro przepis ten miał służyć dopuszczalności poddawania ocenie prawnej w trybie administracyjnym tych decyzji z zakresu ubezpieczeń społecznych, które nie były przedmiotem oceny sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. W przeciwnym razie, ocena prawna decyzji z zakresu ubezpieczeń społecznych, dokonywana w trybie administracyjnym, konkurowałaby z oceną prawną dokonywaną w postępowaniu odwoławczym przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych.
W tym względzie, w ocenie Sądu, nie miał również zastosowania do rozpoznawanej sprawy pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w przytoczonym przez skarżącego postanowieniu z dnia 28 maja 2002 r., sygn. akt II UKN 356/01, ponieważ dotyczył on odmiennego stanu faktycznego, w którym skarżący nie złożyli do sądu odwołania od decyzji organu rentowego, lecz domagali się, aby sąd rozpatrzył ich żądanie jako wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji. Dotyczyło to zatem decyzji, wobec której nie złożono odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
W skardze kasacyjnej Z. G. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Zaskarżonemu wyrokowi wnoszący skargę kasacyjną zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy:
- art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w związku z art. 16 i art. 180 k.p.a. poprzez przyjęcie, że prowadzenie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest dopuszczalne wyłącznie na podstawie przepisu art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i tylko w odniesieniu do decyzji ostatecznej w rozumieniu przepisu art. 16 k.p.a., względem której nie zostało złożone odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Powyższe naruszenie, zdaniem skarżącego, skutkuje naruszeniem:
- art. 145 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.), zwanej dalej: p.p.s.a. w związku z przepisem art. 151 i art. 135 p.p.s.a. oraz art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. w związku z art. 44 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, poprzez niestwierdzenie w zaskarżonym wyroku nieważności decyzji i oddalenie skargi, a także niestwierdzenie nieważności decyzji Prezesa KRUS z dnia [...] czerwca 2005 r. o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników dla strony ze skutkiem od dnia 1 kwietnia 1997 r.,
- art. 153 w związku z art. 185 § 1 i z art. 193 p.p.s.a., poprzez nieuwzględnienie wskazania Naczelnego Sądu Administracyjnego zawartego w postanowieniu z dnia 12 kwietnia 2007 r., a mianowicie nierozpoznanie sprawy pod kątem zgodności zaskarżonej decyzji z prawem i nieodniesienie się do wszystkich zarzutów skargi,
- art. 190 zd. 1 p.p.s.a. poprzez niezastosowanie się Sądu I instancji do wykładni prawa dokonanej w przedmiotowej sprawie w postanowieniu NSA z dnia 12 kwietnia 2007 r., przyjmującej, że postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności jest samodzielnym postępowaniem administracyjnym niezależnym od postępowania odwoławczego,
- art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269, ze zm.), zwanej dalej: p.u.s.a., oraz art. 3 § 1 i § 2 pkt 1 p.p.s.a. w związku z art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 52 ust. 1 i art. 44 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez ustalenie, że Prezes KRUS nie naruszył ww. przepisów oraz ustalenie, że nierozważenie przez Prezesa KRUS ostateczności decyzji, a w konsekwencji przyjęcie przez ten organ, iż art. 83a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wyłącza dopuszczalność wszczęcia postępowania w przedmiocie stwierdzenie nieważności decyzji tylko dlatego, że złożono odwołanie do sądu, nie stanowi w okolicznościach rozpatrywanej sprawy naruszenia prawa mogącego mieć istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia, tj. nienależytą kontrolę działalności organu administracyjnego,
- art. 141 § 4 p.p.s.a. poprzez nieprzedstawienie oraz brak wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zarzutów podniesionych przez skarżącego w skardze do WSA, w szczególności zarzutu naruszenia art. 44 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Wnoszący skargę kasacyjną zarzucił Sądowi I instancji również naruszenie przepisu prawa materialnego - art. 44 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji nieuwzględnienie faktu ujawnieniu organowi przez skarżącego nowych okoliczności, tj. faktu prowadzenia działalności gospodarczej oraz uzyskiwania przychodów z tej działalności oraz obowiązku Prezesa KRUS ponownego ustalenia z urzędu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący stwierdził, że Sąd I instancji błędnie ograniczył się do zastosowania w rozpoznawanej sprawie wyłącznie art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 52 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a pominął całkowicie w tym przypadku przepis art. 156 w związku z art. 180 k.p.a. Z treści art. 180 k.p.a. wynika, że do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych mają zastosowanie przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania. Oznacza to, według wnoszącego skargę kasacyjną, że zasadą jest stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, zaś wyjątkiem są inne regulacje.
Skarżący zwrócił uwagę, że wykładnia przepisów zaproponowana przez Sąd I instancji prowadziłaby do przyjęcia, że w obrocie prawnym, w zgodzie z prawem, mogłyby funkcjonować decyzje administracyjne zawierające wady określone w przepisie art. 156 k.p.a., których sąd powszechny - w ramach złożonego odwołania w trybie art. 36 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - nie mógłby w zakresie tego odwołania badać. Skarżący zwrócił również uwagę, że decyzje, od których złożone zostało odwołanie do sądu powszechnego, przy przyjęciu wykładni dokonanej przez Sąd w zaskarżonym wyroku, nie mogłyby zostać wyeliminowane przez Prezesa KRUS nawet, jeżeli organ ten stwierdziłby zaistnienie odpowiednich przesłanek określonych w kodeksie postępowania administracyjnego. Zdaniem skarżącego, sytuacja taka stałaby w oczywistej sprzeczności z zasadą racjonalności ustawodawcy oraz z zasadą, że system sprawny jest spójny, logiczny i zupełny, czyli niezawierający luk. Takie rozumienie omawianej regulacji nie dałoby się również
pogodzić z konstytucyjną zasadą prawa do sądu, określoną w przepisie art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, jak i z zasadą równości wobec prawą zawartą w przepisie art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest zasadna i skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W.
W szczególności należy podkreślić, że zgodnie z treścią art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., powoływanej dalej jako p.p.s.a.) skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, bowiem stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a. rozpoznając sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze z urzędu pod uwagę jedynie nieważność postępowania. Związanie NSA podstawami skargi kasacyjnej wymaga prawidłowego ich określenia w samej skardze. Oznacza to konieczność powołania konkretnych przepisów prawa, którym - zdaniem skarżącego - uchybił sąd, uzasadnienia zarzutu ich naruszenia, a w razie zgłoszenia zarzutu naruszenia prawa procesowego - wykazania dodatkowo, że
to wytknięte uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Przystępując do oceny zasadności zarzutów zgłoszonych w skardze kasacyjnej należy na wstępie podkreślić, iż przedmiotem postępowania administracyjnego była sprawa o stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z [...] czerwca 2005 r. stwierdzająca ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego i emerytalno-rentowego dla Z. G., poczynając od dnia 1 kwietnia 1997 r. Była to więc decyzja o jakiej mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.). Natomiast przepis art. 36 ust. 3 wymienionej wyżej ustawy wprowadził szczególny tryb odwoławczy od decyzji określonych w art. 36 ust. 1 pkt. 1-9 ustawy, poprzez przyznanie prawa do składania odwołania od tych decyzji do sądu powszechnego. Jednocześnie ustawodawca wskazał, iż w zakresie dotyczącym terminu i zasad składania odwołań od decyzji do sądu będą miały zastosowanie przepisy
kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że mamy tutaj do czynienia z organami odwoławczymi określonymi przez odrębne przepisy, o których mowa w art. 181 k.p.a. Jednocześnie przepis art. 180 k.p.a. wprowadził zasadę, że przepisy kodeksu stosuje się w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych tylko w takim zakresie, w jakim przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych nie zawierają uregulowań odmiennych. Oczywistym więc jest, że przepisy o ubezpieczeniach społecznych znajdują zastosowanie w pierwszej kolejności przed przepisami kodeksu postępowania administracyjnego jedynie wtedy, gdy zawierają odrębne uregulowania w stosunku do uregulowań zawartych w kodeksie. Podsumowując tę część rozważań należy stwierdzić, że postępowanie przed Prezesem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zakończone wydaniem jednej z decyzji, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt. 1-9 ww. ustawy, prowadzone jest stosownie do treści art. 180 k.p.a. w oparciu
przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, chyba przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Natomiast postępowanie odwoławcze od decyzji wydanych w wyżej opisanym trybie jest prowadzone w oparciu o odrębne zasady, określone w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników i przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Podkreślić jednak należy, że w postępowaniu sądowym wywołanym wniesieniem odwołania, nie podlegają ocenie wady postępowania administracyjnego, a więc przedmiotem oceny sądu nie są naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych obejmuje swym zakresem ustalenie wad wynikających z naruszenia przepisów prawa materialnego. Oznacza to, że w stosunku do decyzji obarczonej jedną z wad kwalifikowanych wymienionych w treści art. 156 § 1 k.p.a. koniecznym jest wszczęcie odrębnego postępowania administracyjnego w celu stwierdzenia nieważności decyzji i wyeliminowania jej z obrotu
prawnego.
Uwzględniając powyższe uwagi, należy stwierdzić, iż na tle rozpoznawanej sprawy powstało zagadnienie prawne dotyczące dopuszczalności złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej, od której zostało wniesione odwołanie do sądu powszechnego.
W rozpatrywanej sprawie Sąd I instancji oddalając skargę Z. G. podzielił stanowisko organu administracji publicznej, iż skoro skarżący złożył odwołanie do sądu, to do oceny dopuszczalności wszczęcia i prowadzenia postępowania o stwierdzenie nieważności, znajduje zastosowanie norma art. 83a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74), w świetle którego takie postępowanie nie może być wszczęte.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zasadny jest zarzut skargi kasacyjnej odnoszący się do naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 151 p.p.s.a. w związku z art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i oddalenie skargi w sytuacji przeprowadzenia przez Sąd I instancji błędnej wykładni normy art. 83a wskazanej wyżej ustawy. Odwołując się do powyższych rozważań przypomnieć należy, że zasadą jest stosowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, za wyjątkiem tych sytuacji, w których przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych zawierają odmienne uregulowania. Stosownie do treści art. 157 § 2 k.p.a. postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Z urzędu postępowanie nadzorcze zostaje wszczęte, gdy organ sam podejmie wiadomość o przyczynie nieważności, gdy wiadomość tę uzyska wskutek wpłynięcia skargi od osoby trzeciej, gdy złoży sprzeciw prokurator, a także gdy żądanie wpłynie od
rzecznika praw obywatelskich lub osoby trzeciej działającej na prawach strony. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego dominuje pogląd, który skład rozpoznający niniejszą skargę kasacyjną w całości aprobuje, iż przedmiotem postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności mogą być zarówno decyzje ostateczne, jak i nieostateczne (vide wyrok NSA z 7.01.1992 r., sygn. III SA 946/91, Wspólnota 1992/37 s. 21; wyrok NSA z 19.05.1989 r., sygn. IV SA 90/89 ONSA 1989/1/49; wyrok NSA z 13.04.2007 r., sygn. II OSK 632/06 niepubl.).
Rozpatrując wniosek Z. G. o stwierdzenie nieważności decyzji wydanej na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazano, iż poprzez art. 52 ust. 1 tejże ustawy znajduje zastosowanie w tej sprawie przepis art. 83a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Powołany wyżej przepis prawa stanowi, że decyzje ostateczne zakładu, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez zakład uchylone, zmienione lub unieważnione, na zasadach określonych w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przytoczony przepis prawa odnosi się do uprawnień zakładu (organu) i odmiennie od tego jak to czyni przepis art. 157 § 2 k.p.a. określa uprawnienia tego podmiotu do podejmowania inicjatywy w zakresie wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej. W tym znaczeniu przepis ten stanowi lex specialis w stosunku do normy art. 157 § 2 k.p.a. w
związku z art. 180 § 1 k.p.a. Przepis art. 83a ust. 2 ograniczył uprawnienia organu do wszczynania postępowania nadzorczego wyłącznie do sytuacji, gdy mamy do czynienia z decyzją ostateczną i strona nie złożyła odwołania do sądu powszechnego. Jednak z treści tej normy prawnej nie sposób wyinterpretować ograniczeń w zakresie inicjowania postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, przyznanych stronie postępowania z mocy art. 157 § 2 k.p.a. w związku z art. 180 k.p.a. Ponadto należy wskazać, że stosownie do treści art. 16 § 1 zd. 1 k.p.a. w związku z art. 180 § 1 k.p.a. decyzja wydana przez organ w trybie art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników była w administracyjnym toku instancji decyzją ostateczną. W takiej sytuacji nie zachodziły ograniczenia w zakresie wyboru trybu "zaskarżenia" tej decyzji, a zwłaszcza brak byłoby podstaw do uznania, że uprawnienia strony do składnia wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji zostały skutecznie wyłączone przez
przepis art. 83a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Uwzględniając powyższe uwagi należy uznać, że pozostałe zarzuty skargi kasacyjnej nie są zasadne. W szczególności nie jest zasadny zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 153 p.p.s.a. w związku z art. 185 § 1 p.p.s.a. oraz art. 190 zd. 1 p.p.s.a. Powoływane przez stronę składającą skargę kasacyjną postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 kwietnia 2007 r. wskazywało na właściwość rzeczową sądu administracyjnego w zakresie skargi na decyzję o odmowie wszczęcia postępowania nadzorczego. W postanowieniu tym (a zwłaszcza w uzasadnieniu) brak jest oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania, które wiązałyby Sąd któremu sprawa została przekazana. Tym samym brak jest podstaw do twierdzenia, iż Sąd I instancji naruszył wskazane wyżej przepisy prawa. Również nie jest zasadny zarzut naruszenia przepisu art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269). Poza sporem pozostaje okoliczność, iż Sąd I instancji dokonał oceny
zgodności z prawem zaskarżonej decyzji. W związku z tym zarzutem pozostaje zarzut dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji przepisu art. 44 ust. 2 ustawy ubezpieczeniu społecznym rolników. Także i ten zarzut należy uznać za bezzasadny. Dokonując oceny legalności decyzji o odmowie wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, Sąd I instancji nie dokonywał tej oceny w zakresie odnoszącym do wystąpienia jednej z wad określonej w art. 156 § 1 k.p.a.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny działając na podstawie art.185 § 1 p.p.s.a. w związku z art. 203 pkt 1 p.p.s.a., orzekł jak sentencji wyroku.