Tezy
- Zdaniem Sądu przepis art. 12 ust.. 4 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz.U. z 2004 r., Nr 10, poz. 76 ze zm.) należy odczytywać w ten sposób, iż w przypadku "małżonków będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego" oraz " podmiotów będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego" nadaje się jeden numer identyfikacyjny. Celem tej regulacji jest bowiem zapobieżenie sytuacjom, w których w odniesieniu do tego samego gospodarstwa rolnego będącego we współposiadaniu małżonków lub innych podmiotów nadano by numer identyfikacyjny więcej niż jednej osobie.
- Cytowany przepis nie może stanowić podstawy do odmowy nadania numeru identyfikacyjnego osobie pozostającej w związku małżeńskim, w sytuacji, gdy jest ona jedynym właścicielem gospodarstwa rolnego, a jej współmałżonek nie jest współposiadaczem tego gospodarstwa rolnego.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Alicja Stępień, Sędziowie Sędzia NSA Sławomir Kozik, Sędzia WSA Danuta Oleś (spr.), Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Agnieszka Zalewska, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 13 października 2009 r. sprawy ze skargi B. B. na decyzję Dyrektora Pomorskiego Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dnia 30 kwietnia 2009 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wpisu do ewidencji producentów i nadania numeru identyfikacyjnego 1. uchyla zaskarżoną decyzję; 2. określa, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana; 3. zasądza od Dyrektora Pomorskiego Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na rzecz skarżącej kwotę 457 (czterysta pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Uzasadnienie
Przedmiotem skargi wniesionej przez B. B. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego jest decyzja Dyrektora Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dnia 30 kwietnia 2009 r., na mocy której organ odmówił jej wpisu do ewidencji producentów
i nadania indywidualnego numeru identyfikacyjnego.
Zaskarżona decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym:
W dniu 29 września 2006 r. T. i B. B. kupili położone w wsi Ł. gmina M. gospodarstwo rolne o powierzchni 15,85 ha, stając się jego współwłaścicielami na zasadach małżeńskiej wspólności majątkowej.
W roku 2006 organ pozytywnie rozpatrzył wniosek T. B. o wpis do ewidencji producentów, nadając mu na podstawie ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz.U. z 2004 r., Nr 10, poz. 76 ze zm. - dalej jako "ustawa o systemie ewidencji") indywidualny numer identyfikacyjny. W wyniku złożonego przez T. B. na rok 2007 wniosku wraz z planem zalesienia, wchodzące w skład gospodarstwa grunty zostały objęte pomocą na zalesianie gruntów rolnych (wydana wobec T. B. decyzja o przyznaniu płatności z dnia 5 czerwca 2008 r. nr [...]).
Na mocy zawartej pomiędzy małżonkami w dniu 28 października 2008 r. umowy darowizny (akt noratalny rep A nr[...]) B. B. stała się wyłącznym właścicielem gospodarstwa rolnego we wsi Ł.
Wnioskiem z dnia 29 października 2008 r. B. B. wystąpiła do Powiatowego Biura ARiMR o wpis do ewidencji producentów i nadanie numeru identyfikacyjnego. W złożonym wniosku zawarto pisemna zgodę T. B. na wpis żony do ewidencji. Na wezwanie organu z dnia 5 listopada 2008 r. B. B. w tym samym dniu wyjaśniła, że stara się o nadanie numeru producenta, ponieważ mąż z uwagi na obowiązki związane z pracą wykonywaną obok działalności rolniczej, nie może dłużej zajmować się gospodarstwem. Strona wskazała jednocześnie, że nie widzi możliwości dalszego, wspólnego prowadzenia gospodarstwa z mężem, także z uwagi na narastające konflikty, brak zaufania oraz istniejącą między małżonkami faktyczną separację, wobec czego podjęła kroki w celu przepisania jej całości gospodarstwa i zniesienia wspólności majątkowej.
Aktem notarialnym z dnia 5 listopada 2008 r. (rep A nr[...]) B. i T. B. ustanowili w ich związku ustrój rozdzielności majątkowej.
Decyzją z dnia 9 grudnia 2008 r. Kierownik Powiatowego Biura ARiMR odmówił B. B. wpisania do ewidencji producentów i nadania jej numeru identyfikacyjnego.
W uzasadnieniu wskazano, że zgodnie z art. 12 ust. 4 ustawy o systemie ewidencji, w przypadku małżonków oraz podmiotów będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego nadaje się jeden numer identyfikacyjny, przy czym numer nadaje się temu z małżonków lub współposiadaczy, co do którego małżonek lub współposiadacz wyrazili pisemną zgodę. Do organu w pierwszej kolejności wpłynął zaś wniosek T. B., który za pisemną zgodą żony został już wpisany do ewidencji producentów pod indywidualnym numerem [...].
B. B. nie zgodziła się aby treść art. 12 ust. 4 ustawy o systemie ewidencji, stała na przeszkodzie nadania jej indywidualnego numeru producenta. W złożonym odwołaniu wskazała, że za dopuszczalnością wpisania jej do ewidencji przemawia spełnienie warunków takich jak: otrzymanie od męża darowizny gospodarstwa rolnego z przeznaczeniem do jej majątku osobistego, zniesienie ustroju wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami oraz fakt zgody męża na wpis. Odwołująca się wskazała ponadto, że wnioskiem z dnia 25 listopada 2008 r. wystapiła
o przyznanie pomocy na zalesienie na kolejny rok. We wniosku tym wyraźnie wskazała, że jest żoną rolnika, który złożył wniosek o przyznanie pomocy na zalesianie w 2007 r., obejmujący grunty stanowiące od roku 2008 jej wyłączną własność i że będzie kontynuowała zobowiązania męża dotyczące zalesiania gruntów wynikające z decyzji z dnia 5 czerwca 2008 r. Zatem w jej ocenie złożony wniosek potwierdził, że T. B. nie zamierzał uniknąć kontynuowania zobowiązań dotyczących zalesiania gruntów, jak też nie wiedział o ewentualnej konieczności złożenia wniosku o wykreślenie z ewidencji producentów.
Przekazując odwołanie Dyrektorowi Oddziału Regionalnego ARiMR organ pierwszej instancji ustosunkował się do zawartych w odwołaniu zarzutów wskazując m.in., że złożenie przez B. B. wniosku o zalesianie gruntów rolnych budzi podejrzenia. W praktyce zdarzały się już bowiem przypadki świadomego występowania przez małżonków o nadanie dwóch numerów w celu otrzymania większych płatności bądź też, gdy warunki do przyznania pomocy spełniał tylko ten małżonek, który nie posiadał numeru. Organ pierwszej instancji wskazał także na istniejące w orzecznictwo sądów administracyjnych rozbieżności w interpretacji art. 12 ust. 4 ustawy o systemie ewidencji, a także, iż wskazana ustawa nie daje podstaw do wykreślania producentów z ewidencji.
Decyzją z dnia 30 kwietnia 2009 r. Dyrektor Oddziału Regionalnego ARiMR nie uwzględnił odwołania strony i utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji.
Po szczegółowym opisaniu przebiegu postępowania w sprawie, organ wskazał, że czynność materialno - techniczna, jaką jest nadanie numeru indentyfikacyjnego, może być dokonana dopiero po ustaleniu, że wnioskodawca spełnia warunki określone w ustawie o systemie ewidencji, w tym w art. 12 ust. 4 tej ustawy. Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie, organ odwoławczy stwierdził, że skoro brzmienie wskazanego przepisu jest jednoznaczne i nie wymaga wykładni, to ocenia on decyzję organu pierwszej instancji jako prawidłową oraz nie znajduje podstaw do uwzględnienia zawartych w odwołaniu żądań.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego B. B. zakwestionowała wydaną decyzję, podtrzymując stanowisko, że spełniła wszystkie warunki do nadania jej numeru identyfikacyjnego, ponieważ od chwili dokonania darowizny gospodarstwo stanowi jej wyłączny majątek osobisty, mąż wyraził zgodę na wpisanie skarżącej do ewidencji oraz zgłosił gotowość wykreślenia się
z ewidencji, między małżonkami nie istnieje wspólność ustawowa, a skarżąca posiada własne konto bankowe oraz samodzielnie opłaca podatki związane z gospodarstwem. Skarżąca wskazała, że prezentowane przez nią stanowisko znajduje potwierdzenie w treści art. 12 ust. 4 ustawy o systemie ewidencji oraz w orzecznictwie, w tym m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 31 maja 2007 r., sygn. akt II SA/Rz 1012/06, którego kserokopię dołączyła do skargi.
Organ odwoławczy w odpowiedzi na skargę, wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.
Odnosząc się zarzutów skargi organ uznał, że w powołanym przez skarżącą wyroku sąd w nieuprawniony sposób odszedł od literalnego brzmienia art. 12 ust. 4 ustawy o systemie ewidencji i dopuścił możliwość nadania małżonkom dwóch odrębnych numerów identyfikacyjnych pod warunkiem istnienia między mężem i żoną rozdzielności majątkowej i równoległym prowadzeniem przez nich dwóch, odrębnych pod względem ekonomicznym i technicznym, gospodarstw rolnych. W ocenie organu rozpoznanie przedmiotowej sprawy nawet przy zachowaniu takiego kierunku interpretacji art. 12 ust. 4 cyt. ustawy, nie może jednak skutkować nadaniem numeru producenta B. B. Organ potwierdził, że pomiędzy małżonkami nie istnieje wspólność majątkowa, a B. B. stała się wyłącznym właścicielem gospodarstwa, jednak z całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, wynika, że małżonkowie B. nie pozostają w konflikcie i współdziałają we wszystkich związanych z prowadzeniem gospodarstwa celem uzyskania, sprzecznego
z ustawą o systemie ewidencji nadania B. B. numeru producenta,
a w efekcie uzyskanie unijnych środków z pomocy na zalesianie, w sytuacji gdy oficjalnie stwierdzono, że pomoc ta nie powinna być wcześniej przyznana T. B.
Odwołując się do okoliczności znanych z urzędu Dyrektor Oddziału Regionalnego ARiMR wskazał, że stwierdził nieważność wydanej przez Kierownika Biura Powiatowego ARiMR decyzji z dnia 5 czerwca 2008 r. przyznającej T. B. pomoc na zalesianie za 2007 r. Powodem wydania decyzji stwierdzającej nieważność (nieprawomocnej na dzień sporządzenia odpowiedzi na skargę), było nienależne przyznanie T. B. premii zalesieniowej. Oceniając warunki przyznania premii za 2007 r. organ pierwszej instancji winien był bowiem uwzględnić uzyskiwane przez wnioskodawcę dochody z działalności pozarolniczej dotyczące 2006 roku, a nie jak to miało miejsce roku 2007 r. W tym zakresie Dyrektor ARiMR podkreślił, że z porównania dat rozpoczęcia pierwszych kontroli skutkujących wykryciem wskazanych nieprawidłowości, wynika, że dopiero po tej dacie T. B. dokonał darowizny na rzecz żony, a B. B. wystapiła o nadanie numeru producenta. W ocenie organu stwierdzone nieprawidłowości niewątpliwie były więc impulsem dla wspólnie podejmowanych przez
małżonków działań, nakierowanych na uzyskanie środków unijnych.
Na rozprawie w dniu 13 października 2009 r. pełnomocnik skarżącej przedłożył do akt sprawy kserokopię umowy rachunku bankowego z dnia 28.10.2008 r., odpis z księgi wieczystej z dnia 13.10.2009 r., odpis decyzji Urzędu Miejskiego z dnia 5.03.2009 r. w sprawie wymiaru podatku rolnego oraz kserokopię zeznań PIT-37 za rok 2008 złożonych odrębnie przez B. B. i T. B.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem.
Z kolei przepis art. 3 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.
- zwanej w dalszej części "P.p.s.a"), stanowi, że kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne.
W wyniku takiej kontroli decyzja może zostać uchylona w razie stwierdzenia, że naruszono przepisy prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy lub doszło do takiego naruszenia przepisów prawa procesowego, które mogłoby w istotny sposób wpłynąć na wynik sprawy, ewentualnie w razie wystąpienia okoliczności mogących być podstawą wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a), b) i c) P.p.s.a.).
Z przepisu art. 134 § 1 P.p.s.a. wynika z kolei, że Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.
Dokonując oceny zaskarżonej decyzji z punktu widzenia wskazanych powyżej kryteriów Sąd doszedł do przekonania, iż narusza ona prawo w stopniu powodującym konieczność wyeliminowania jej z obrotu prawnego. Pomimo braku bezpośredniego zarzutu skargi w tym zakresie Sąd dostrzegł naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 12 ust. 4 ustawy o systemie ewidencji.
Dlatego dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy decydujące znaczenie ma treść przepisów ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz.U. z 2004 r., Nr 10, poz. 76 ze zm.).
Przepis art. 11 ust. 1 cytowanej ustawy producent podlega wpisowi do ewidencji producentów na podstawie wniosku złożonego do kierownika biura powiatowego Agencji właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę wnioskodawcy. W myśl art. 11 ust. tej ustawy wniosek o wpis do ewidencji producentów zawiera dane, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 i 3-6. tj. imię i nazwisko albo nazwę producenta, określenie jego miejsca zamieszkania i adres albo określenie siedziby i adres, a w przypadku osoby fizycznej również numer PESEL; numer identyfikacyjny REGON, jeżeli numer taki został nadany; numer identyfikacji podatkowej NIP, jeżeli numer taki został nadany; imię i nazwisko oraz określenie miejsca zamieszkania i adres pełnomocnika, jeżeli został ustanowiony, albo osoby uprawnionej do reprezentacji (...); numer rachunku bankowego producenta lub pełnomocnika.
Z kolei art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ewidencji przewiduje, iż jednocześnie
z wpisem do ewidencji producentów nadaje się numer identyfikacyjny. Numer identyfikacyjny, o którym mowa w ust. 1, jest niepowtarzalny i nie przechodzi na następcę prawnego (art. 12 ust. 2). Wnioskodawcy podlegającemu wpisowi do ewidencji producentów na podstawie kilku tytułów nadaje się jeden numer identyfikacyjny (art. 12 ust. 3). W przypadku małżonków oraz podmiotów będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego nadaje się jeden numer identyfikacyjny; numer identyfikacyjny nadaje się temu z małżonków lub współposiadaczy, co do którego współmałżonek lub współposiadacz wyrazili pisemną zgodę (art. 12 ust. 4).
Zdaniem Sądu przepis art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz.U. z 2004 r., Nr 10, poz. 76 ze zm.) należy odczytywać w ten sposób, iż w przypadku "małżonków będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego" oraz "podmiotów będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego" nadaje się jeden numer identyfikacyjny. Celem tej regulacji jest bowiem zapobieżenie sytuacjom, w których w odniesieniu do tego samego gospodarstwa rolnego będącego we współposiadaniu małżonków lub innych podmiotów nadano by numer identyfikacyjny więcej niż jednej osobie.
Cytowany przepis nie może stanowić podstawy do odmowy nadania numeru identyfikacyjnego osobie pozostającej w związku małżeńskim, w sytuacji, gdy jest ona jedynym właścicielem gospodarstwa rolnego, a jej współmałżonek nie jest współposiadaczem tego gospodarstwa rolnego.
Podkreślić należy, iż w przepisie tym ustawodawca posługuje się pojęciem "współposiadania", a nie pojęciem "własności" czy "współwłasności" gospodarstwa rolnego. Ponieważ ustawa o systemie ewidencji nie definiuje pojęcia posiadania (współposiadania) pomocniczo należy odwołać się do przepisów Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 336 Kodeksu cywilnego posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Natomiast z art. 206 Kodeksu cywilnego wynika, że każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.
Z akt sprawy wynika, iż w wyniku powołanych przez skarżącą czynności prawnych tj. darowizny nieruchomości rolnej położonej we wsi Ł. oraz umowy ustanawiającej pomiędzy skarżącą a jej mężem T. B. ustrój rozdzielności majątkowej, wyłącznym właścicielem gospodarstwa rolnego stała się skarżąca. Z akt nie wynika natomiast, czy T. B. jest współposiadaczem wskazanego powyżej gospodarstwa, gdyż organ nie poczynił ustaleń w tym zakresie. Przy czym jest oczywiste, iż jego współposiadanie nie wynika z cytowanego powyżej art. 206 Kodeksu cywilnego.
Tym samym w ocenie Sądu skarżąca miała prawo, aby wystąpić do właściwego organu z wnioskiem o wpis do ewidencji producentów i nadanie jej numeru identyfikacyjnego.
Tymczasem organy obu instancji nie wzięły pod uwagę wskazanych powyżej zmian własnościowych, skupiając się wyłącznie na fakcie wcześniejszego nadania numeru identyfikacyjnego T. B. oraz decyzji z dnia 5 czerwca
2008 r. o przyznaniu płatności. Z tego względu organ nie dokonał ustaleń dotyczących tego w czyim posiadaniu jest gospodarstwo rolne.
Nadto w ocenie Sądu podnoszona przez organ odwoławczy okoliczność, iż
w dniu 2 marca 2009 r. małżonkowie B. wspólnie stawili się w siedzibie organu celem zapoznania się z aktami sprawy oraz że skarżąca upoważniła męża do występowania w jej imieniu w toku postępowania, nie uzasadnia twierdzenia organu, że małżonkowie B. nie pozostają w konflikcie i współdziałają we wszystkich sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa celem uzyskania, sprzecznego z ustawą o systemie ewidencji nadania B. B. numeru producenta, a w efekcie uzyskanie unijnych środków z pomocy na zalesianie.
Przy ponownym rozpatrzeniu sprawy organ winien wziąć pod uwagę przedstawione powyżej rozważania oraz stanowisko Sądu dotyczące interpretacji art. 12 ust. 4 ustawy o systemie ewidencji. Oznacza to, iż organ w sposób nie budzący wątpliwości winien ustalić czy skarżąca jest wyłącznym posiadaczem gospodarstwa rolnego, którego dotyczy złożony przez nią wniosek o wpis do ewidencji producentów, czy też jej mąż T. B. pomimo podnoszonych przez stronę zmian własnościowych jest współposiadaczem tego gospodarstwa.
Tylko jednoznaczne wykazanie, iż T. B. - pomimo zawarcia umowy znoszącej ustrój wspólności małżeńskiej i dokonania darowizny na rzecz B. B. - nadal jest współposiadaczem gospodarstwa rolnego objętego wnioskiem strony skarżącej, uprawniałoby organ do negatywnego rozpatrzenia wniosku o wpis do ewidencji producentów rolnych i nadaniu numeru identyfikacyjnego B. B., w oparciu o przepis art. 12 ust. 4 ustawy o systemie ewidencji.
Z tych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny na podstawie art. 145 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy P.p.s.a. orzekł jak w sentencji wyroku. W związku
z uwzględnieniem skargi, Sąd na zasadzie art. 152 ww. ustawy, określił, że zaskarżona decyzja nie może być ona wykonana, natomiast orzeczenie o kosztach wydano w oparciu o art. 209 w związku z art. 200 P.p.s.a.