Tezy
Uwłaszczeniu w trybie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 z póź. zm.), a co za tym idzie również w trybie art. 200 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004r. Nr 261, poz. 2602 z póź. zm.)podlegają tylko te grunty leśne, związane z państwowym gospodarstwem leśnym, jeżeli w dniu 5 grudnia 1990r., będąc w zarządzie państwowej osoby prawnej, w planach zagospodarowania przestrzennego nie były przeznaczone wyłącznie na cele gospodarki leśnej.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jolanta Rajewska, Sędziowie NSA Janina Antosiewicz (spr.), Anna Łukaszewska-Macioch, Protokolant Tomasz Zieliński, po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2008 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Przedsiębiorstwa Państwowego "[...]"[...] w L. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 września 2006r. sygn. akt I SA/Wa 770/06 w sprawie ze skargi Nadleśnictwa [...] w L. na decyzję Ministra Transportu i Budownictwa z dnia [...] nr [...] w przedmiocie uwłaszczenia państwowych osób prawnych 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od "[...]" S.A. w L. na rzecz Nadleśnictwa [...] w L. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, wyrokiem z dnia 1 września 2006 r. sygn. akt I SA/Wa 770/06, uwzględniając skargę Nadleśnictwa L., uchylił decyzję Ministra Transportu i Budownictwa z dnia [...] nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję Wojewody L. z [...] uwłaszczającą Fabrykę Samochodów w L. nieruchomością położoną w F.
W uzasadnieniu wyroku Sąd przytoczył ustalenia organów, treść wydanych decyzji oraz ocenę ich legalności stwierdzając, co następuje:
Decyzją z dnia [...] wydaną na podstawie art. 200 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, Wojewoda L. stwierdził nabycie z dniem [...] grudnia 1990 r. przez Fabrykę Samochodów w L. prawa użytkowania wieczystego gruntu Skarbu Państwa, położonego w F., oznaczonego nr działek [...] o pow. 0, 4392 ha, nr [...] o pow. 0,4000 ha, nr [...] o pow. 2,5653 ha, objętego KW nr [...] oraz prawa własności budynków i urządzeń znajdujących się na tym gruncie.
Od decyzji tej odwołanie wniosło Nadleśnictwo L., zarzucając naruszenie przez Wojewodę art. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami oraz art. 74 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach.
Minister Transportu i Budownictwa odwołania nie uwzględnił, a utrzymując w mocy zaskarżoną decyzję stwierdził, iż Fabryka Samochodów spełniła wymagane w art. 200 przesłanki warunkujące uwłaszczenie. Prawo zarządu Fabryki wynikało z protokołu zdawczo-odbiorczego z dnia 30 kwietnia 1974 r., przekazującego nieruchomość leśną wchodzącą w skład Nadleśnictwa L. na podstawie decyzji Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z [...] grudnia 1960 r. i [...] sierpnia 1972 r. pomiędzy OZLP w L., a Fabryką Samochodów [...] w L. Protokół ten dotyczący przekazania w zarząd i użytkowanie nieruchomości o obszarze 3,39 ha wchodzącej w skład oddziału 148a Nadleśnictwo L. (uroczysko F.) ze zmianą przeznaczenia gruntu leśnego na cele nieleśne oraz ze zmianą uprawy leśnej na inny rodzaj użytkowania o pow. 0,18 ha z przeznaczeniem na rozbudowę ośrodka wypoczynkowego.
Organ powołując się na oświadczenie zarządcy Przedsiębiorstwa Państwowego "[...]" w L. i głównego księgowego, przyjął iż budynki i urządzenia znajdujące się na gruncie, wybudowane zostały ze środków własnych.
W skardze na powyższą decyzję, Nadleśnictwo L. podniosło, że przedmiotowy grunt podlega przepisom ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach i na podstawie art. 74 z mocy prawa las przeszedł w zarząd Nadleśnictwa L. Skarga zarzuca, iż organ nie ustosunkował się do zarzutu odwołania, iż w sprawie tej ma zastosowanie art. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. oraz art. 74 wspomnianej ustawy o lasach.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie stwierdzając, iż ustawa o lasach weszła w życie z dniem 1 stycznia 1992 r., zaś uwłaszczenie nastąpiło z dniem 5 grudnia 1990 r.
Uwzględniając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie powołał się na przepis art. 200 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, który w sprawach stwierdzenia nabycia z mocy prawa na podstawie ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) z dniem 5 grudnia 1990 r. prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz własności budynków, innych urządzeń i lokali przez państwowe i komunalne osoby prawne oraz BGŻ, posiadające w tym dniu grunty w zarządzie, niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy, nakazuje stosować następujące zasady:
"1) nabycie prawa własności budynków, innych urządzeń i lokali następuje odpłatnie, jeżeli obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych tych osób lub ich poprzedników prawnych, 2) nabycie prawa użytkowania wieczystego oraz własności stwierdza wojewoda - w odniesieniu do nieruchomości stanowiących Skarb Państwa lub wójt, burmistrz albo prezydent miasta - w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność gminy, 3) w decyzji, o której mowa w pkt 2, ustala się warunki użytkowania wieczystego, z zachowaniem zasad określonych w art. 62 ustawy i art. 236 Kodeksu cywilnego oraz kwotę należną za nabycie własności, a także sposób zabezpieczenia wierzytelności".
W przedmiotowej sprawie protokołem z dnia 19 stycznia 1945 r. Urząd Ziemski w L., przekazał Nadleśnictwu L. Lasy L. o obszarze 2281,79 ha w granicach opisanych w tym protokole. Następnie w dniu 30 grudnia 1960 r. Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego wyraził zgodę na przekazanie w zarząd i użytkowanie Fabryki Samochodów [...] w L. nieruchomości leśnej o powierzchni 0,65 ha płożonej w G. F., oddziale Nadleśnictwa L. W dniu 16 sierpnia 1972 r. Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, na podstawie przepisów art. 7 i art. 14 ustawy z dnia 20 grudnia 1949 r. o państwowym gospodarstwie leśnym oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1958 r. "w sprawie zasad i trybu przekazywania w ramach administracji państwowej przedsiębiorstw, instytucji oraz zakładów, nieruchomości i innych obiektów majątkowych", wyraził zgodę na przekazanie w zarząd i użytkowanie Fabryki Samochodów [...] w L. nieruchomości leśnej o powierzchni 2,50 ha, wchodzącej w skład oddziału nr [...] Nadleśnictwa L. Protokołem
zdawczo-odbiorczym z dnia 30 kwietnia 1974 r. Okręgowy Zarząd Nadleśnictwa L., na podstawie decyzji Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia [...] grudnia 1960 r. i [...] sierpnia 1972 r., przekazał w zarząd i użytkowanie Fabryki Samochodów [...] L. nieruchomości o obszarze 3,39 ha wchodzące w skład oddziału 148a Nadleśnictwa L. W dniu 2 marca 1993 r. na podstawie art. 74 § 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach, pomiędzy Fabryką Samochodów w L. i Nadleśnictwem L., został zawarty protokół przekazania w zarząd Nadleśnictwa L. lasu położonego na terenie gminy F. na działkach o nr [...] o powierzchni 3,53 ha (obecnie numery ewidencyjne [...],[...] i [...]), będących przedmiotem niniejszego postępowania oraz działek nr [...] o powierzchni 2,56 ha i nr [...] o powierzchni 0,19 ha, których postępowanie nie dotyczy. Dla nieruchomości składającej się z działek o numerach ewidencyjnych [...][...],[...] o łącznej powierzchni 3,4045 ha prowadzona jest księga wieczysta kw nr [...], w której w dziale II jako
właściciel wpisany jest Skarb Państwa w zarządzie Nadleśnictwa L. Różnicę powierzchni występującą w zakresie obszaru (wg protokołu z [...] marca 1993 r. - 3,53 ha, a według księgi wieczystej 3,4045) wyjaśnia decyzja Starosty Powiatowego z dnia [...] grudnia 1999 r. nr [...] o wprowadzeniu zmian w ewidencji gruntów wsi F.
Powyższe dokumenty wskazują, iż przedmiotowe działki w znaczeniu formalnoprawnym były w zarządzie Fabryki Samochodów w L., której następcą prawnym jest Przedsiębiorstwo Państwowe [...] w L.
Sąd stwierdził, iż uwłaszczenie gruntów będących w zarządzie państwowych osób prawnych wprowadziła w art. 2 nowela z dnia 29 września 1990 r. do ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Jednakże art. 1 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości wyłączał stosowanie zasad gospodarowania określonych w ustawie do gruntów zabudowanych wchodzących w skład gospodarstw rolnych oraz związanych z państwowym gospodarstwem leśnym i położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele gospodarki rolnej i leśnej. Również ustawa o gospodarce nieruchomościami w art. 2 stanowi: "Ustawa nie narusza ustaw w zakresie dotyczącym gospodarki nieruchomościami, a w szczególności (pkt 3) ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679 ze zm.)". Stosownie do art. 74 powyższej ustawy o lasach "Lasy państwowe stanowiące własność Skarbu Państwa, niebędące w zarządzie Lasów Państwowych: 1) pozostające pod
zarzutem innych ministrów i nieprzekazane z państwowego gospodarstwa leśnego w trybie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1949 r. o państwowym gospodarstwie leśnym (Dz. U. Nr 63, poz. 494 ze zm.), 2) wyłączone z państwowego gospodarstwa leśnego w trybie art. 14 ust. 1 ustawy, o której mowa w pkt 1 i przekazane pod zarząd innych ministrów, w okresie jednego roku od wejścia w życie ustawy, przechodzą z zastrzeżeniem ust. 2, w zarząd Lasów Państwowych". Właśnie wykonaniem dyspozycji tego przepisu było przekazanie przez Fabrykę Samochodów w L., przedmiotowego lasu Nadleśnictwu L. protokołem z dnia [...] marca 1993 r. Sąd miał na uwadze, że w niniejszej sprawie przedmiotowa nieruchomość była na mocy decyzji Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia [...] grudnia 1960 r. oraz z dnia [...] sierpnia 1972 r. przekazana w zarząd i użytkowanie na podstawie art. 14 ust. 1 lit. c ustawy z dnia 20 grudnia 1949 r. o państwowym gospodarstwie leśnym. Ustawa ta w art. 14 przewidywała przekazanie gruntów z
państwowego gospodarstwa leśnego pod zarząd innych ministrów, nie zaś państwowych jednostek organizacyjnych lub przedsiębiorstw państwowych. Z tych względów należałoby przyjąć, że przekazanie na mocy decyzji Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia [...] grudnia 1960 r. oraz [...] sierpnia 1972 r. było przekazaniem w zarząd innego ministra. Sąd zwraca także uwagę, że ustawodawca w art. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. użył zwrotu "nie narusza", to tym samym należy uznać pierwszeństwo przepisów ustawy o lasach, jako odrębnych przed przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami i powołał się na pogląd prezentowany w komentarzu do ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (por. G. Bieniek, S. Kalus, Z. Marmaj, E. Mzyk, Ustawa o gospodarce nieruchomościami, Wydawnictwo Prawnicze LexisNeksis Sp. z o.o., Warszawa 2005, s. 13).
Jako błędny ocenił Sąd pogląd organów, iż o uwłaszczeniu przesądzała data wejścia w życie noweli z 29 września 1990 r. i istniejący wówczas zarząd. Jeśli podstawę uwłaszczenia stanowił art. 200 ustawy z 21 sierpnia 1997 r., to nie można ustawy tej stosować wybiórczo (art. 200), a pominąć przepis art. 2, stanowiący o wyłączeniach.
Ponadto Sąd podkreślił, że uwłaszczenie miało nastąpić w dacie 5 grudnia 1990 r., czyli w dacie obowiązywania ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości z dnia 29 kwietnia 1985 r. i obowiązywania tym samym przepisu art. 1 ust. 2 tej ustawy. W kontekście wyżej wymienionych przepisów, kluczowym zagadnieniem w sprawie było ustalenie przeznaczenia i charakteru przedmiotowych gruntów.
Sąd nie podzielił poglądu organów co do zmiany przeznaczenia całego gruntu na nieleśny, bowiem decyzja Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia [...] sierpnia 1972 r. wyrażała zgodę na zmianę sposobu użytkowania gruntu leśnego o pow. 0,18 ha, co potwierdzają także inne dokumenty.
Również decyzja Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z [...] grudnia 1960 r. przewidywała możliwość "wylesienia" wyłącznie powierzchni przeznaczonej pod pawilon mieszkalny, zaś protokół z dnia 30 kwietnia 1974 r. o przekazaniu w zarząd Fabryce Samochodów w L., gruntów o powierzchni 3,39 ha również stwierdzał, że zmiana przeznaczenia gruntu leśnego na inny rodzaj użytkowania dotyczy jedynie powierzchni 0,18 ha. Z kolei protokół przekazania nieruchomości w zarząd Nadleśnictwu L. z dnia [...] marca 1993 r. stanowi o przekazaniu lasu, a został on sporządzony przy udziale przedstawicieli Fabryki Samochodów w L. Tymczasem organ wydający zaskarżoną decyzję błędnie przyjął, że cała nieruchomość o powierzchni 3,4045 ha została wyłączona z produkcji leśnej, a okoliczność ta jest, w ocenie Sądu bardzo istotna dla rozstrzygnięcia sprawy. W tej kwestii przy ponownym rozpoznawaniu sprawy, obowiązkiem organu będzie wyjaśnienie sprzeczności, jakie istnieją w aktualnych dokumentach. Według bowiem wypisu z rejestru
gruntów złożonego do akt sprawy, a sporządzonego przez Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej i załączonej do tego wypisu mapy wynika, że przedmiotowy grunt ma przeznaczenie leśne, zaś według wypisu z rejestru gruntów sporządzonego przez Starostwo Powiatowe w L. w rubryce opis użytku zaznaczono "Bp" i "Bz" bez wskazania klasy gruntu, co już umożliwić by mogło jednoznaczne określenie przeznaczenia terenu. Jeszcze inne przeznaczenie terenu wymieniają odpisy z księgi wieczystej przedmiotowych działek: w zawiadomieniu Sądu Wydział Ksiąg Wieczystych w L. z dnia 8 czerwca 2005 r. wpisano "tereny rekreacyjno-wypoczynkowe", zaś według odpisu z księgi wieczystej, sporządzonego w dniu 6 lipca 2005 r., jako sposób korzystania z nieruchomości obejmującej też przedmiotowe działki wpisano: "sposób korzystania: użytki rolne, grunty leśne, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe". Sąd zwrócił uwagę, że nie zostały poczynione żadne ustalenia w kierunku, czy są dokumenty lub została wydana decyzja przez organ uprawniony do zmiany
przeznaczenia gruntu z leśnego na inne przeznaczenie. O kwalifikacji gruntu jako lasu w oparciu o kryterium przeznaczenia, decydują dane z ewidencji gruntów, prowadzonej na podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne; bez przeprowadzenia stosownych procedur, tj. uzyskania zgody właściwego organu na przeznaczenie terenu leśnego na cele nieleśne, decyzyjnego wyłączenia gruntu spod gospodarki leśnej (produkcji leśnej) i dokonania zmian w ewidencji gruntów, formalnie nie może dojść do utraty statusu prawnego gruntów, jako lasów. Okoliczność ta wymagała wyjaśnienia wobec istniejących sprzeczności, a także złożonych przez Nadleśnictwo L. dokumentów m.in. protokółu z dnia [...] marca 1993 r. oraz wypisu z aktualnie obowiązującego planu urządzenia lasu.
Biorąc wszystkie powyższe okolicznostki pod uwagę, Sąd doszedł do przekonania, że zaskarżona decyzja narusza prawo materialne - art. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art. 74 ustawy z dnia 29 września 1991 r. o lasach. Ponadto sprawa nie została dostatecznie wyjaśniona, a przy jej rozpoznaniu organy orzekające w sprawie naruszyły zasady określone w art. 7, art. 77 § 1, art. 80 Kodeksu postępowania administracyjnego, co uzasadniało uchylenie obu decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) zw. dalej ustawą P.p.s.a.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosło Przedsiębiorstwo Państwowe [...] w L., reprezentowana przez radcę prawnego M. K. i zaskarżając wyrok w całości skargę oparło o podstawę z art. 174 pkt 1 ustawy P.p.s.a. zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 74 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435) oraz art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603) zamiast art. 200 tej ustawy w zw. z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464) jako podstawy materialnoprawnej zaskarżonego orzeczenia, co w konsekwencji miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Skarga kasacyjna domaga się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości, przekazania sprawy do ponownego rozpoznania i zasądzenia kosztów postępowania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej strona przytaczając treść art. 200 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. oraz art. 2 ust. 1 noweli z 29 września 1990 r. wywodzi, iż zaistniały stan prawny spowodował sytuację, że z dniem 5 grudnia 1990 r. z mocy prawa grunty stały się przedmiotem użytkowania wieczystego, a budynki i inne urządzenia przedmiotem własności państwowych osób prawnych posiadających je w zarządzie.
Z uwagi na powyższe, art. 200 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 noweli z 1990 r. jest jedynym słusznym artykułem, który powinien stanowić podstawę rozstrzygnięcia i organy trafnie zastosowały je wydając decyzje o uwłaszczeniu Fabryki Samochodów w L.
Stanowisko Sądu powołującego się na przepis art. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest niesłuszne, gdyż przepis ten nie ma większego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Decyzja wydana w tej sprawie ma jedynie charakter deklaratoryjny, gdyż zgodnie z art. 200 uwłaszczenie i tak nastąpiło z mocy prawa i to już w dacie 5 grudnia 1990 r. Stanowisko takie wielokrotnie prezentował Sąd Najwyższy (wyrok z 24 kwietnia 1997 r. III RN 16/97, OSN 1997, nr 21, poz. 412). Ustawa o lasach weszła natomiast w życie z dnia 1 stycznia 1992 r., a więc z datą późniejszą niż nastąpiło uwłaszczenie i ustawa ta nie działała z mocą wsteczną.
Zdaniem skarżącego w przedmiotowej sprawie nie może być mowy o naruszeniu praw osób trzecich.
Za osoby trzecie należy - zdaniem strony - uznać każdą osobę, która miała lub ma prawnie uzasadnione roszczenia do nieruchomości będącej przedmiotem przekształceń. W wyroku z 18 lutego 1996 r. III ARN 65/96 Sąd Najwyższy sformułował pogląd, że wywłaszczona nieruchomość, która w dniu 5 grudnia 1990 r. pozostała w zarządzie, nie może stać się z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego, jeżeli przed tą datą powstały przesłanki do jej zwrotu. Obowiązek badania takich przesłanek wynika z § 5 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 r. w sprawie przepisów wykonawczych, dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (Dz. U. z 1998 r. Nr 23, poz. 120 ze zm.). Wojewoda wydając zaskarżoną decyzję jasno określił, iż nie zostały zgłoszone roszczenia poprzednich właścicieli w stosunku do nieruchomości objętej postępowanie uwłaszczeniowym i uwłaszczenie nie narusza praw osób trzecich.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie posiada usprawiedliwionych podstaw.
Naczelny Sąd Administracyjny stosownie do art. 183 § 1 ustawy P.p.s.a. rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej z urzędu biorąc pod uwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie żadna z przesłanek wymienionych w art. 183 § 1 ustawy nie wystąpiła, stąd też ramy postępowania odwoławczego zakreślały granice skargi kasacyjnej.
Przystępując do rozpoznania zarzutu naruszenia prawa materialnego należy zauważyć, iż zarzut ten jako samodzielny można skutecznie podnieść tylko wówczas gdy został ustalony stan faktyczny w sposób pozwalający na prawidłową subsumcję normy prawa materialnego.
W tej sprawie uchylając zaskarżone decyzje m.in. na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy P.p.s.a. Wojewódzki Sąd Administracyjny zasadnie podniósł, iż organy wydające decyzję nie zebrały w sposób właściwy i nie oceniły materiału dowodowego w odniesieniu do charakteru gruntu zwłaszcza na dzień 5 grudnia 1990 r., różnicy w klasyfikacji gruntów, rozbieżności danych zawartych w księdze wieczystej oraz ewidencji gruntów oraz podstaw prawnych w oparciu o jakie dokumenty zmiany te były wprowadzone.
Ustalenie tych danych, z uwagi na wynikający z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości nakaz uwzględnienia stanu prawnego na dzień 5 grudnia 1990 r. jest w sprawie niezbędne.
Przechodząc do zarzutu naruszenia prawa materialnego, Naczelny Sąd administracyjny ocenił go jako niezasadny. Będący podstawą uwłaszczenia przepis art. 200 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2602 ze zm.) nakazuje wprawdzie uwzględniać stan prawny nieruchomości w dniu 5 grudnia 1990 r., a więc fakt pozostawania nieruchomości w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa, jednakże przepisu tego nie można wykładać w oderwaniu od obowiązujących w dniu wejścia w życie noweli do ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości regulacji prawnych odnoszących się do gruntów leśnych.
Wspomniany art. 2 ust. 1 noweli w sposób wyraźny wyłączał uwłaszczenie w tym trybie w odniesieniu do gruntów pozostających w zasobie PFZ jak i w zarządzie państwowych gospodarstw rolnych, nie wymieniając gruntów leśnych, jednakże status gruntów leśnych uregulowany został odrębnym aktem prawnym.
Ustawa z dnia 20 grudnia 1949 r. o państwowym gospodarstwie leśnym (Dz. U. Nr 63, poz. 494 ze zm.) stanowiła, iż państwowe lasy i grunty leśne wraz ze związanymi z nimi gospodarczo gruntami nieleśnymi oraz nieruchomościami i ruchomościami służącymi do prowadzenia gospodarstwa leśnego (budowlami, urządzeniami technicznymi, transportowymi, komunikacyjnymi itp.), jak również zakładami przemysłu leśnego stanowią państwowe gospodarstwa leśne. Przepis art. 14 ust. 1 tej ustawy przewidywał wyłączenie poszczególnych obszarów z państwowego gospodarstwa leśnego (zw. w skrócie p.g.l.) i przekazanie pod zarząd innych ministrów z przeznaczeniem m.in. na potrzeby stałych urządzeń wypoczynkowych i sportowych. Wyłączenie takie nie oznaczało zerwania związku z p.g.l., skoro przepis art. 14 ust. 2 przewidywał obowiązek ponownego włączenia do p.g.l., jeżeli potrzeby uzasadniające wyłączenie przestaną istnieć lub też będą mogły być zaspokojone bez takiego wyłączenia. Takie uregulowanie obowiązywało w dniu 5 grudnia 1990 r.
Zasadnie Wojewódzki Sąd Administracyjny przy wyjaśnieniu art. 2 ust. 1 noweli z dnia 29 września 1990 r. zastosował wykładnię systemową wiążąc ten przepis z art. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Nowela z 29 września 1990 r., co wynikało już z nazwy aktu, nie stanowiła luźnego zbioru przepisów dotyczących gospodarowania gruntami, lecz nowelizowała ustawę o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Stąd też wypływa postulat, aby w przypadku wątpliwości co do zakresu przedmiotowego noweli, treść jej przepisów wyjaśniać w powiązaniu z przepisami aktu prawnego regulującego sprawy gospodarki gruntami, tj. ustawy z 29 kwietnia 1985 r. Ta zaś w art. 1 ust. 2 wyłączała z zakresu przedmiotowego ustawy, grunty zabudowane wchodzące w skład gospodarstw rolnych oraz związane z państwowym gospodarstwem leśnym i położone na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego wyłącznie na cele gospodarki rolnej i leśnej.
Ustalając znaczenie tego przepisu należy zwrócić uwagę, iż ustawodawca rozróżnił dwa pojęcia. W odniesieniu do gospodarstw rolnych - grunty, aby były wyłączone spod działania ustawy, musiały "wchodzić w skład gospodarstw rolnych", zaś grunty "leśne" tylko miały być związane z p.g.l. Jeśli uwzględnić regulację zamieszczoną w art. 14 ustawy z 20 grudnia 1949 r. o p.g.l., wyłączenie z państwowego gospodarstwa leśnego, nawet na stałe - jak było w niniejszej sprawie - nie oznaczało jeszcze zerwania związku z p.g.l. Jeśli więc grunt taki był w dniu 5 grudnia 1990 r. przeznaczony w planie zagospodarowania przestrzennego wyłącznie na cele gospodarki leśnej, to nie miały do niego zastosowania przepisy o uwłaszczeniu państwowych osób prawnych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny wyprowadził więc prawidłowe wnioski z powyższych przepisów, jednakże błędnie przyjął brak istnienia zarządu Fabryki Samochodów uznając, że zarząd przysługiwał jedynie odpowiedniemu ministrowi. Otóż w odniesieniu do takich gruntów mógł powstać tytuł prawny dla j.g.u. w postaci użytkowania, jeżeli stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 27 stycznia 1972 r. w sprawie wyłączania gruntów z p.g.l. i włączania gruntów do tego gospodarstwa (Dz. U. Nr 5, poz. 78) zachowane zostały przy przekazaniu gruntu warunki przewidziane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie przekazywania nieruchomości rolnych i niektórych innych nieruchomości położonych na terenie gromad pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej (Dz. U. z 1969 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.). Jak już wyżej wskazano, posiadanie takiego tytułu prawnego nie przesadzało jeszcze o przekształceniu z mocy prawa w prawo wieczystego użytkowania i własności budynków.
Przedstawiona wyżej regulacja prawna koreluje z wprowadzonym przez ustawodawcę przepisem art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444). Przepis ten (wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1992 r.) przewidywał w odniesieniu do gruntów wyłączonych z p.g.l. w trybie art. 14 ust. 1 ustawy o pgl przejecie w zarząd Lasów Państwowych w okresie jednego roku od wejścia w życie ustawy. Art. 74 ust. 2 stwarzał możliwość użytkowania przez dotychczasowe jednostki organizacyjne na podstawie zawartej umowy. Porównanie obu regulacji prowadzi - przy zastosowaniu metod wykładni systemowej do wniosku, iż uwłaszczenie w trybie art. 2 ust. 1 noweli z dnia 29 września 1990 r.) a co za tym idzie również w trybie art. 200 ustawy o gospodarce nieruchomościami) podlegają tylko te grunty leśne, które są związane z państwowym gospodarstwem leśnym, jeżeli w dniu 5 grudnia 1990 r. będąc w zarządzie państwowej osoby prawnej w planach zagospodarowania przestrzennego nie były przeznaczone wyłącznie na cele
gospodarki leśnej.
Stanowisko to wzmacnia treść art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, w którym ustawodawca używając określenia "ustawa nie narusza innych ustaw w zakresie dotyczącym gospodarki nieruchomościami, a w szczególności ustawy z dnia 21 września 1991 r. o lasach", dał wyraz odrębności ustawy o lasach. Jako ustawa szczególna w myśl zasady lex specialis derogat legi generali ma pierwszeństwo w stosowaniu, zwłaszcza iż przemawia za tym także większe przystosowanie przepisów ustawy o lasach, mającej na celu zachowanie, ochronę i powiększanie zasobów leśnych oraz ustalającej zasady gospodarki leśnej w powiązaniu z innymi elementami środowiska i gospodarką narodową (art. 1).
W tej sytuacji wykładni przepisów prawa dokonanej w zaskarżonym wyroku nie można zarzucić naruszenia prawa, zaś uchylenie obu decyzji z uwagi na błędne zastosowanie prawa materialnego przy istotnych brakach w materiale dowodowym, zwłaszcza w zakresie ustalenia stanu prawnego przedmiotowych gruntów na dzień 5 grudnia 1990 r., było zgodne z prawem.
Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ustawy P.p.s.a. orzekł jak w sentencji.