Tezy
Jeśli pełnomocnik podatnika nieprawidłowo zawiadomił sąd o zmianie adresu do doręczeń, powinien być wezwany do uzupełnienia braków. W przeciwnym razie wyrok wydany pod nieobecność pełnomocnika musi zostać uchylony.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 22 września 2004 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej "S." Spółki z o.o. w W. od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 listopada 2003 r. III SA 2285/02 w sprawie ze skargi "S." Spółki z o.o. w W. na decyzję Izby Skarbowej w W. z dnia 12 lipca 2002 r. (...) w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 1997 r. - uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Warszawie; (...).
Uzasadnienie
Pełnomocnik "S" Spółki z o.o. z siedzibą w W., powołując się na art. 101 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych /Dz.U. nr 153 poz. 1271 ze zm./, złożył w dniu 12 marca 2004 r. skargę kasacyjną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 listopada 2003 r. III SA 2285/02, którym oddalono skargę Spółki na decyzję Izby Skarbowej w W. z dnia 12 lipca 2002 r. (...), wydaną w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 1997 r.
Stan sprawy przedstawiał się następująco:
Spółka w zeznaniu rocznym CIT-8 wykazała stratę w wysokości 1.781.098,77 zł z prowadzonej w 1997 r. działalności gospodarczej. Z akt sprawy wynika, m.in. że Spółka brała w 1997 r. udział w realizacji kontraktu na modernizację autostrady A-6 obejmującego budowę dojazdu do przejścia granicznego w Kołbaskowie.
W toku kontroli skarbowej przeprowadzonej w Spółce w październiku i listopadzie 2000 r. stwierdzono, że Spółka zaniżyła w zeznaniu dochód do opodatkowania o kwotę 618.633,17 zł, w związku z tym Inspektor Kontroli Skarbowej w Urzędzie Kontroli Skarbowej w W. decyzją z dnia 11 stycznia 2002 r. określił na kwotę 235.080 zł wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób prawnych za 1997 r. /stanowiącego zarazem zaległość podatkowa/ oraz wysokość odsetek za zwłokę w kwocie 344.903.500 zł.
Izba Skarbowa w W. nie uwzględniła odwołania od tej decyzji utrzymując w mocy decyzją z 12.07.2002 r. (...), wydaną na podstawie art. 233 par. 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 58 i art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych decyzję Inspektora Kontroli Skarbowej.
Z uzasadnienia decyzji wynikało, że organy obu instancji doszły do przekonania, iż Spółka w 1997 r. zawyżyła zadeklarowane koszty uzyskania przychodów, m.in.:
- o kwotę wynikającą z rachunku Nr 4152 wystawionego 31.12.1997 r. przez "S-I" za realizację kolejnego etapu umowy z 12.01.1995 r. na świadczenie usług konsultingowych. Podatniczka nie przedstawiła wiarygodnych dowodów stanowiących podstawę rozliczenia tego rachunku oraz dowodów na to, że przedstawione dokumenty z 1996 r. nie były ujęte w rozliczeniu za ten rok. Obce dowody źródłowe przedłożone na wezwanie Izby Skarbowej z 26.03.2002 r. nie dokumentowały, że wymienione w nich usługi były zapotrzebowane przez Spółkę. Zdaniem organu odwoławczego brak zapotrzebowania, dokumentów roboczych, umowy z podwykonawcą robót, których kwestionowany rachunek dotyczył lub innego dowodu określającego kto, kiedy i w jakim celu był faktycznie delegowany na budowę uniemożliwił zaliczenie rachunku w ciężar kosztów. Poza wyjaśnieniami z 10.04.2002 r. zakresu robót, których nie poparła wiarygodnymi dowodami podatniczka nie określiła zasad współpracy i rozliczeń za "S-I" oraz wskazanych podwykonawców.
- o wydatki na rzecz A. Cz., co do których Spółka nie udowodniła, iż poniosła je w celu uzyskania przychodów. Dowodów takich ani w postępowaniu kontrolnym ani w postępowaniu odwoławczym nie przedłożyła. Dowodem poniesienia kosztów nie mogła być umowa zawarta przez A. Cz. ze Spółką "S-I". Ustne przedłużenie tej umowy bez żadnego materiału dokumentującego wykonanie usług, nie miało charakteru podatkowotwórczego, podobnie jak argumentowanie, że do kwestionowanej umowy miały zastosowanie przepisy prawa niemieckiego.
- o wydatki związane z przychodami Spółki sfinansowanymi ze środków pomocowych PHARE, które otrzymała od "S-I" w zw. z modernizacją autostrady A-6, Spółka wykonywanie tych robót zakończyła stratą.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 58 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w 1997 r., nie były kosztami uzyskania przychodów wydatki sfinansowane z dochodów wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy - m.in. pochodzącymi z międzypaństwowych instytucji finansowych. Zdaniem Izby Skarbowej nie był zasadny pogląd prezentowany przez pełnomocnika Spółki, że na przeszkodzie zwolnieniu od podatku stał fakt wypłaty świadczeń przez "S-I" /bezpośredniego wykonawcę/ z rachunku, na którym nastąpiło przemieszanie środków pomocowych z innymi środkami, np. z oprocentowaniem tego rachunku. Takie stanowisko, powołujące się na wyjaśnienia Ministerstwa Finansów nie uwzględniło wskazanego w nim istotnego znaczenia pojęcia "źródła" przychodów zwolnionych od podatku. W rozpoznawanej sprawie "źródłem" przychodów Spółki były środki pomocowe pochodzące z funduszu PHARE, płacone przez Okręgową Dyrekcję Dróg Publicznych na wyodrębniony rachunek "S-I" za roboty wykonane przy projekcie A-6. Izba podkreśliła, że Spółka wykorzystywała
fakt zwolnienia środków pomocowych tam, gdzie było to dla niej korzystne: w podatku od towarów i usług, cle i podatku importowym.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego "S" Sp. z o.o. /dawniej "S-P" Sp. z o.o./ wniosła o uchylenie opisanej decyzji Izby Skarbowej w W. w części dotyczącej bezzasadnego wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z:
- umową z 12.01.1995 r. o świadczenie usług /kwestionowany rachunek nr 415 z 31.12.1997 r./
- modernizacją autostrady A-6,
- usługami informacyjnymi i doradztwa prawnego A. Cz., jako wydanej z naruszeniem art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 58 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, art. 187, art. 122, art. 120, art. 210 par. 4 Ordynacji podatkowej i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 14 Ordynacji podatkowej.
W uzasadnieniu zarzutów Spółka wywodziła, że zarówno w toku kontroli skarbowej jak i w odwołaniu Spółka przedstawiała szczegółowe rozliczenie rachunku z 31.12.1997 r., na które składały się: rachunek z 23.08.1996 r. wystawiony przez IKS "IG", rachunek BSV 902/190 wystawiony przez BSV "BH" GmbH, rozliczenie z 6.09.1996 r. Hauptabteilung Technik, koszty personelu "S-I". Bezpodstawne były zarzuty Izby Skarbowej, że dokumenty te dyskwalifikował brak pieczątek imiennych i czytelnych podpisów.
Skarżąca dopiero z decyzji organu odwoławczego dowiedziała się o kwestionowaniu dowodów w zakresie ich przydatności, a nawet zasadności ponoszenia kosztów. Organ nie sygnalizował na żadnym etapie postępowania, że dowody te były niewystarczające, uniemożliwiając w ten sposób dochodzenie prawdy obiektywnej co nie było możliwe bez udziału strony.
Organy podatkowe zastosowały błędną wykładnię art. 16 ust. 1 pkt 58 ustawy o podatku dochodowym. Przepis ten odnosi się do przychodów sfinansowanych, a nie do związanych z przychodami pochodzącymi ze środków pomocowych. Skoro przychód wyniósł ok. 14 mln zł, a wydatki Spółki ok. 16 mln to różnica została sfinansowana ze środków własnych. Ponadto w analogicznej sytuacji /pomieszania środków na rachunku bankowym/ Izba Skarbowa innej spółce odmówiła zwolnienia z podatku dochodowego. Spółka w zakresie, który odnosi się do sprawy zastosowała wykładnię dokonaną przez Ministerstwo Finansów, zamieszczoną w Biuletynie Skarbowym 1997 nr 5. "S-P" nie była beneficjentem środków pomocowych; była tylko podwykonawcą kontraktu.
Jeśli chodziło o wydatki na rzecz A. Cz., to brak umowy nie mógł przesądzić o ich charakterze. Organ nie wykazał jakoby ekspert niemiecki A. Cz. nie wykonał usług, za które otrzymał wynagrodzenie, nie wskazał też jakich dowodów na tę okoliczność oczekuje. Doradztwo prawne, udzielanie informacji w sprawach dotyczących skarżącej były czynnościami z zakresu doradztwa bieżącego i mogły być udokumentowane wyłącznie zeznaniami świadków.
Odpowiadając na skargę Izba Skarbowa wniosła o jej oddalenie.
Na rozprawę w Naczelnym Sądzie Administracyjnym w Warszawie w dniu 17 listopada 2003 r. stawił się tylko pełnomocnik Dyrektora Izby Skarbowej. Strona skarżąca nie była reprezentowana. Sąd uznał, że pełnomocnik strony został powiadomiony o rozprawie w trybie art. 146 par. 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 59 ustawy o NSA /z adnotacji poczty z dnia 29.09.2003 r. na przesyłce zawierającej zawiadomienie o rozprawie, wysłanej na adres pełnomocnika podany w skardze wynikało, że firma wyprowadziła się/.
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że skarga nie zasługiwała na uwzględnienie, bowiem decyzji Izby Skarbowej nie można zarzucić naruszeń prawa skutkującego jej uchylenie.
Jeśli chodziło o wyłączenie z kosztów uzyskania przychodu kwoty wynikającej z rachunku nr 4152 z 31.12.1997 r. i wypłaty na rzecz A. Cz., to należało mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. 1993 nr 106 poz. 482 ze zm./ kosztami uzyskania przychodów były koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu.
Związek kosztów z przychodami winien znajdować potwierdzenie w dokumentacji prowadzonej przez skarżącą Spółkę zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości /Dz.U. nr 121 poz. 591/, w szczególności z jej art. 20-21 i następne.
Art. 191 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ obowiązujący w czasie prowadzenia postępowania podatkowego, który zastąpił art. 80 Kpa, stanowił, że organ podatkowy ocenia na podstawie zebranego materiału dowodowego czy dana okoliczność została udowodniona. Nie można było przypisać Izbie Skarbowej przekroczenia granicy prawa do swobodnej oceny dowodów, zakreślonej wskazanym przepisem w sytuacji kiedy podatniczka, jako dowód poniesionych przez siebie kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przedkłada rachunek nr 446.255,33 DM wystawiony przez "S-I" GmbH i nie potrafi wskazać z jakich konkretnych zdarzeń związanych z jej działalnością gospodarczą takie zobowiązanie w 1997 r. wyniknęło. Skarżąca, na wezwanie organu odwoławczego, ograniczyła się jedynie do ogólnikowego wyjaśnienia, że na ten rachunek składały się koszty "S-I" poniesione na podwykonawców w związku z realizacją projektu FM2 Cz., nie
wskazując swojego związku z tymi podwykonawcami bądź dowodów, które czyniły ją zobowiązaną do zapłaty za jakiekolwiek czynności wykonane w 1997 r. na rzecz "S-I".
Jeśli chodziło o wypłatę na rzecz A. Cz. to w toku całego postępowania administracyjnego, również w skardze do NSA, Sp. "S" nie pokusiła się o wykazanie, iż łączył ją z ta osobą jakikolwiek stosunek prawny i że faktycznie skorzystała z jej usług.
Z wezwania Izby Skarbowej z 26.03.2002 r. skierowanego do Spółki w postępowaniu odwoławczym wynikało, że mogły to być jakiekolwiek dowody potwierdzające istnienie faktów, z których podatniczka wywodziła skutki prawnopodatkowe w postaci odliczenia od przychodów określonej kwoty jako kosztu uzyskania tych przychodów.
Sąd stwierdził, że nie tylko w postępowaniu administracyjnym ale i w skardze skierowanej do Sądu Spółka nie dołożyła należytej staranności dla skutecznego zakwestionowania oceny stanu faktycznego dokonanej przez organy podatkowe.
W odniesieniu do kosztów związanych z przychodami z PHARE Sąd stwierdził, że zarówno z uzasadnienia zaskarżonej decyzji Skarbowej jak z nadesłanych Sądowi akt administracyjnych sprawy wynikało, że skarżąca w 1997 r. dysponowała funduszami pochodzącymi ze środków pomocowych w ramach umowy: Program Współpracy Przygranicznej Polska - Niemcy, Phare 1994 r. Niezależnie od tego organy podatkowe ustaliły, że "środki pomocowe" były przekazywane przez Dyrekcję Okręgową Dróg Publicznych w Sz., ich bezpośredniego beneficjenta na wyodrębniony rachunek "S-I" w banku Rozwoju Eksportu w Warszawie, skąd wpływały na wyodrębniony w tym celu rachunek bankowy skarżącej.
Przychody ze środków pomocowych korzystały ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Art. 16 ust. 1 pkt 58 tej ustawy istotnie stanowił, na co wskazywała skarżąca, że nie są kosztami uzyskania przychodów wydatki i koszty sfinansowane z dochodów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy. Równocześnie jednak art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 stanowił, że przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania nie uwzględnia się dochodów wolnych od podatku i kosztów uzyskania tych przychodów.
Z kolei zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy przy ustalaniu straty nie podlegały uwzględnieniu przychody i koszty, o których mowa w a ust. 3. Tak więc sfinansowanie straty związanej z wykorzystywaniem środków pomocowych innymi środkami nie mogło mieć wpływu na ostateczne ustalenie podstawy opodatkowaniu Spółki podatkiem dochodowym od osób prawnych za 1997 r.
Omówiony wyrok Spółka zaskarżyła w całości, wnosząc o jego uchylenie, ewentualnie o stwierdzenie nieważności postępowania i orzeczenie o kosztach postępowania według norm przepisanych.
Autor skargi kasacyjnej zarzucił:
1/ naruszenie przepisu postępowania art. 146 par. 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 59 ustawy o NSA, gdyż pełnomocnik zawiadomił Sąd o zmianie adresu listem poleconym z dnia 20.05.2003 r. i nowy adres był Sądowi znany od momentu doręczenia tego listu /kopia dowodu nadania w załączeniu/. Naruszono tym samym także konstytucyjną zasadę jawności postępowania - art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 9 Kpc oraz 148 Kpc w zw. z art. 59 ustawy o NSA.
W konsekwencji nieobecność pełnomocnika na rozprawie miała istotny wpływ na wynik sprawy, gdyż pełnomocnik był przygotowany do przytoczenia uzupełniającej interpretacji przepisów art. 16 ust. 1 pkt 58 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w relacji do art. 7 ustawy, która przemawiałaby, jego zdaniem, na korzyść skarżącej. Pełnomocnik wskazałby na argumenty prawne przemawiające za uznaniem art. 16 ust. 1 pkt 58 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych za przepis lex specialis wobec art. 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Pełnomocnik nie mógł także, z powodu niezawiadomienia o terminie rozprawy, zapoznać się i ustosunkować do odpowiedzi strony przeciwnej na skargę co mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie,
2/ przepisów postępowania art. 130 par. 1 Kpc w zw. z art. 59 ustawy o NSA, gdyż Sąd powinien wezwać pełnomocnika skarżącej, jeżeli np. uznał, że zawiadomienie o zmianie adresu powinno być przesłane Sądowi w takiej ilości egzemplarzy - ile jest spraw reprezentowanych przez pełnomocnika przed Sądem. Wskazanie przez pełnomocnika /w jednym piśmie informującym o zmianie adresu/ sygnatur kilku spraw, stanowić może co najwyżej błąd formalny pisma procesowego w zw. z art. 126 par. 2 Kpc, który jest usuwalny w trybie art. 130 Kpc. Zdaniem pełnomocnika, wobec takiej ewentualnej wątpliwości, w sprawie zachodzi potrzeba wykładni przepisu art. 130 par. 1 Kpc - czy zawiadomienie Sądu o zmianie adresu, /w którym podano kilka sygnatur toczących się przed Sądem/ stanowi błąd formalny, a także czy takie zawiadomienie jest skuteczne w świetle art. 146 par. 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 59 ustawy o NSA,
3/ nieważność postępowania z mocy prawa w zw. z art. 379 pkt 5 Kpc poprzez naruszenie art. 48 ust. 1 z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym w związku z art. 145 par. 2 Ordynacji podatkowej wobec nie zawiadomienia o czasie i miejscu rozprawy. W konsekwencji skarżąca została pozbawiona zagwarantowanego prawem uczestniczenia w jedynej rozprawie przed Sądem i przedłożenia na rozprawie argumentów, o których mowa wyżej.
4/ art. 328 par. 2 Kpc w zw. z art. 59 ustawy o NSA, gdyż Sąd nie ustosunkował się do wszystkich podniesionych w skardze zarzutów - niemożności korzystania ze zwolnienia z podatku na mocy art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wobec zapłaty za usługi finansowane z funduszu Phare z rachunku, na którym znajdowały się nie tylko środki z pomocy zagranicznej, a także naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji w związku z naruszeniem art. 14 Ordynacji podatkowej, gdyż Dyrektor Izby Skarbowej w W. zastosował interpretację art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych niezgodna z urzędową opublikowaną w Biuletynie Skarbowym, a także w identycznej sprawie całkowicie przeciwnie potraktował dwa podmioty - "D." S.A. /brak zwolnienia środków pomocowych/ i "S" Sp. z o.o. /zastosowanie zwolnienia środków pomocowych/ - dowody w aktach sprawy.
5/ przepisu prawa materialnego art. 7 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie. Uwzględniając zarzut naruszenia art. 7 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych skarżący wywodził, że został on niewłaściwie zastosowany. Według skarżącego art. 16 ust. 1 pkt 58 tej ustawy, jest zapisem szczególnym w stosunku do art. 7 ust. 3 pkt 1 i 3 oraz ust. 4.
W związku z tym koszty inwestycji, która co do zasady, była finansowana ze środków Phare, ale wielkość poniesionych kosztów przekroczyła wartość środków pomocowych /czyli dochodów zwolnionych na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w części przekraczającej wysokość środków pomocowych, powinna być uwzględniona przy określeniu wysokości straty /art. 7 ust. 4 ustawy/ jako koszt uzyskania przychodu.
W dalszej części uzasadnienia skargi kasacyjnej pełnomocnik strony przedstawił swoje stanowisko w przedmiocie interpretacji art. 16 ust. 1 pkt 58 ustawy, nie przedstawiając stanowiska Sądu i zarzutu dlaczego to stanowisko jest błędne. Dalej pełnomocnik strony wywodzi, powołując się na warunki zwolnienia podobnych przychodów na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, /art. 21 ust. 1 pkt 46/, że z uwagi na nieulokowanie środków pomocowych na rachunku terminowym lecz bieżącym, bez wyodrębnienia na nim środków pomocowych, nie zachodziły w sprawie warunki do zwolnienia środków pochodzących z Phare z podatku dochodowego /nie zachodziła tzw. czystość rachunku/. Skoro zatem dochód z Phare nie był zwolniony z podatku, to koszty uzyskania przychodu tj. koszty poniesione na inwestycję sfinansowaną częściowo ze środków pomocowych, a częściowo innych, powinny w całości zostać uznane za koszty uzyskania przychodu.
Końcowo pełnomocnik strony stwierdził, że nie uznanie za koszty uzyskania przychodu straty związanej z wykonywaniem zadań finansowanych ze środków pomocy zagranicznej prowadzi de facto pośrednio do skutku równoważnego z ich opodatkowaniem, co sprzeczne jest z unormowaniami międzynarodowymi o warunkach uzyskiwania pomocy finansowej.
Do skargi kasacyjnej pełnomocnik strony załączył kopię pisma z dnia 12 marca 2003 r. adresowanego do NSA w Warszawie, w którym ustanowiony w sprawie pełnomocnik Spółki, zawiadamiał Sąd /powołując się przy tym na opublikowaną ale nieobowiązującą jeszcze w tym czasie ustawę z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi/ o zmianie adresu Kancelarii.
Pełnomocnik podał w tym piśmie, że informacja o zmianie adresu dotyczy trzech wskazanych spraw /dwie określono według numerów sygnatur, w jednej określono stronę skarżącą oraz zaskarżoną decyzję/. Do pisma załączono dowód wysłania korespondencji do NSA w dniu 20 maja 2003 r.
Dyrektor Izby Skarbowej w W. w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od skarżącej Spółki kosztów postępowania.
Organ podatkowy wskazywał na trafność i zgodność z prawem zaskarżonego wyroku. Odnośnie do przedstawionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów procesowych pełnomocnik Dyrektora Izby Skarbowej stwierdził brak staranności w działaniu pełnomocnika Spółki przy zawiadomieniu Sądu o zmianie adresu.
Na rozprawie w dniu 22 września 2004 r. w Naczelnym Sądzie Administracyjnym pełnomocnicy stron podtrzymali dotychczasowe stanowiska. Pełnomocnik Spółki ponadto złożył do akt sprawy jako załącznik do protokółu rozprawy, uwagi do odpowiedzi Dyrektora Izby Skarbowej na skargę kasacyjną.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
W związku ze zgłoszonymi w skardze zarzutami w sprawie naruszenia przez Sąd przepisów procesowych, które stanowią dla strony gwarancję obrony jej praw, Sąd w pierwszej kolejności przystąpił do rozważenia zasadności tych zarzutów, bowiem w razie ich potwierdzenia zachodziłaby bezwzględna konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku, bowiem w świetle art. 183 par. 2 pkt 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ pozbawienie strony możliwości obrony jej praw stanowi przesłankę nieważności postępowania, skutkującą koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku /por. art. 186 omawianej ustawy/.
Sąd stwierdził, że w aktach sprawy III SA 2285/02 ze skargi Spółki w dacie jej rozpoznania przez Sąd brak było zawiadomienia o zmianie adresu pełnomocnika. W tym stanie rzeczy Sąd uprawniony był do uznania za doręczone w trybie art. 146 par. 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 59 ustawy o NSA zawiadomienia o rozprawie, bowiem zgodnie z art. 48 par. 1 ustawy o NSA w zw. z art. 48 par. 1 ustawy o NSA w zw. z art. 144 i art. 145 par. 2 Ordynacji podatkowej /mających odpowiednie zastosowanie przed Sądem na podstawie art. 59 ustawy o NSA/ zostało ono wysłane przez pocztę na adres pełnomocnika strony podany w skardze.
Jednak w związku z załączonym przez pełnomocnika strony dowodu w postaci zawiadomienia o zmianie adresu, które obejmowało również niniejszą sprawę Sąd postanowił na podstawie art. 106 par. 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zw. z art. 193 tej ustawy przeprowadzić dowód z akt pozostałych spraw wskazanych w zawiadomieniu w celu stwierdzenia, czy rzeczywiście pismo to wpłynęło do Sądu.
Sąd stwierdził, że w aktach sprawy III SA 2217/02 WSA w Warszawie (...) zarejestrowanej, w związku z wniesioną skargą kasacyjną, FSK 1648/04 w NSA znajduje się omawiane pismo z prezentatą o jego wpływie do Sądu w dniu 21 maja 2003 r. Pismo to, będące "zbiorczym" zawiadomieniem o zmianie adresu w trzech sprawach zostało włączone do akt jednej z nich /III SA 2217/02/.
Niepodjęcie przez Sąd, który otrzymał omawiane "zbiorcze" zawiadomienie, czynności zmierzających do wyegzekwowania od pełnomocnika strony dopełnienia przewidzianego w art. 146 par. 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 59 ustawy o NSA obowiązku zawiadomienia Sądu o zmianie adresu osobno w każdej sprawie zawisłej w Sądzie stanowi naruszenie art. 130 par. 1 Kpc w zw. z art. 59 ustawy o NSA.
Na podstawie powyższego przepisu Sąd powinien był albo wezwać pełnomocnika strony do nadesłania osobnego zawiadomienia w każdej ze spraw /i wskazania sygnatury akt/, albo też uznać, iż pismo to jest wystarczające do zamieszczenia informacji o zmianie adresu pełnomocnika w każdej ze spraw wskazanych w piśmie. Niedokładność w oznaczeniu sprawy, wobec wskazania nazwy strony zaskarżonej decyzji nie stanowiła przeszkody do zidentyfikowania sprawy.
Pozostawienie informacji w aktach tylko jednej sprawy doprowadziło w konsekwencji do pozbawienia strony możliwości obrony jej praw w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym rozpoznającym skargę. Jak słusznie wywodzi autor skargi kasacyjnej stanowi to naruszenie przepisów proceduralnych w stopniu istotnym dla wyniku sprawy. Zgodnie bowiem z powoływanym już art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ Sąd miał obowiązek zawiadomić uczestników postępowania o czasie i miejscu rozprawy w terminie umożliwiającym otrzymanie zawiadomienia na siedem dni przed rozprawą.
W świetle przedstawionego wyżej stanu dotyczącego zawiadomienia o zmianie adresu Sąd rozpoznając sprawę ze skargi Spółki na rozprawie w dniu 7 listopada 2003 r. błędnie uznał, że zawiadomienie o rozprawie zostało doręczone w trybie zastępczym /art. 146 par. 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 59 ustawy o NSA/, skoro zostało ono wysłane pod nieaktualnym adresem pełnomocnika, a o zmianie adresu Sąd został zawiadomiony.
Wobec zasadności zarzutów dotyczących naruszenia przepisów procesowych przedwczesne byłoby ustosunkowanie się do kwestii merytorycznych w sprawie, bowiem strona ma zagwarantowane ustawowo prawo do rozważenia sprawy z jej udziałem /udziałem pełnomocnika/ przez Sąd rozpoznający skargę na ostateczną decyzję administracyjną.
Omówione wyżej naruszenia przepisów procesowych spowodowały, że strona była pozbawiona możności obrony swych praw przed sądem, który wydał zaskarżony wyrok, w związku z tym Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 i art. 186 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz art. 203 pkt 1 tej ustawy orzekł jak w sentencji wyroku.