FSK 340/04 - Postanowienie NSA z 2004-09-02

Tezy

Na posiedzeniu niejawnym nie wolno sądowi oceniać istnienia podstaw wznowienia, albowiem zagadnienie badania prawdziwości przytoczonej w skardze podstawy wznowienia postępowania jest przedmiotem merytorycznej weryfikacji wyłącznie na rozprawie /art. 411 zdanie drugie Kpc oraz art. 412 Kpc/ i może prowadzić do ewentualnego oddalenia skargi, ale już nie do jej odrzucenia. Należy zatem przyjąć, że błędne odrzucenie zakwestionowanym postanowieniem skargi, pozbawiło skarżącego prawa wykazania na rozprawie prawdziwości wskazanej podstawy wznowienia postępowania, a przez to rażąco naruszyło dyspozycje art. 410 Kpc, co już czyniło kasację zasadną.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Grzegorz Borkowski (spr.), Sędziowie NSA Marek Kołaczek, Jerzy Rypina, Protokolant Ewa Tokarczyk, po rozpoznaniu w dniu 2 września 2004 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej "C." SA od postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie z dnia 15 grudnia 2003 r. sygn. akt I SA/Kr 464/03 w sprawie z wniosku "C." SA o wznowienie postępowania sądowego zakończonego postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2002 r. I SA/Kr 36/02 p o s t a n a w i a 1) uchylić zaskarżone postanowienie 2 )zasądzić od Dyrektora Izby Skarbowej w K. na rzecz Spółki Akcyjnej "C." kwotę 2.550 zł /dwa tysiące pięćset pięćdziesiąt złotych/ tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Pismem z dnia 14 lutego 2003 r. "C." S.A. w K. wniosła o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniami Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 kwietnia 2002 r. I SA/Kr 32-38/02. Postanowieniom tym strona skarżąca zarzuciła nieważność postępowania na skutek braku należytej reprezentacji w tych postępowaniach /art. 401 pkt 2 Kpc w związku z art. 58 i art. 53 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./.

W uzasadnieniu wniosku Spółka wyjaśniła, że pismem z 20 września 2002 r. zwróciła się do NSA o udzielenie informacji w jakim stadium rozpoznania znajdują się sprawy I SA/Kr 32-38/02. W dniu 10 stycznia 2003 r. pełnomocnik spółki otrzymał z Sądu informację, że skargi złożone w tych sprawach zostały odrzucone z uwagi na uchylenie terminu do ich wniesienia /art. 35 cyt. ustawy/.

Strona podniosła, że w postępowaniu administracyjnym przed organami podatkowymi ustanowiła pełnomocnikiem adwokata Stefana P. jeszcze w fazie postępowania administracyjnego w sprawie o podatek od towarów i usług za okres od maja do grudnia 1997 r. Od tego momentu, tj. od 1998 r. był on adresatem wszelkiej korespondencji w tej sprawie i brał udział w czynnościach dowodowych. Pełnomocnictwo do chwili obecnej obowiązuje, zaś adwokat P. jest jedynym pełnomocnikiem Spółki. Przedmiotowe sprawy były rozpoznawane przez NSA OZ w Krakowie pod SA/Kr 1902-1909/00. W dniu 19 lipca 2001 r. Sąd ten uchylił siedem zaskarżonych decyzji i jedną skargę oddalił /za miesiąc grudzień/. W postępowaniach przed NSA pełnomocnik strony skarżącej brał udział. Po uchyleniu decyzji w ww. sprawach Izba Skarbowa w K. nie dokonując jakichkolwiek czynności procesowych wydała w dniu 29 listopada 2001 r. ponownie siedem decyzji (...), z treści których wynikało, że wydane one zostały po uwzględnieniu stanowiska NSA wyrażonego w wyrokach z dnia
19 lipca 2001 r. I SA/Kr 1902-1909/00.

Decyzje Izby Skarbowej zostały wysłane pełnomocnikowi w dniu 4 grudnia 2001 r., a do jego rąk dotarły 6 lub 7 grudnia 2001 r. Wobec powyższego 30 dniowy termin do złożenia skarg do NSA na przedmiotowe decyzje został zachowany.

Udzielenie przez "C." S.A. jej pracownikowi Marcinowi K. upoważnienia do "odbioru decyzji podatku VAT za 1997 r." było jednorazową czynnością, która nie mogła być traktowana jako pełnomocnictwo w przedmiotowej sprawie. Odbiór decyzji przez pracownika spółki wywołał jedynie ten skutek, że strona została poinformowana o jej treści. Natomiast bieg terminu do wniesienia skargi rozpoczął się z datą doręczenia pisma pełnomocnikowi spółki.

Z winy organu podatkowego skarżącą pozbawiono właściwej reprezentacji, co wypełnia treść art. 401 ust. 2 Kpc.

Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 15 grudnia 2003 r. wniosek odrzucił. Sąd wyjaśnił, że brak należytych reprezentacji występuje wówczas, gdy podmiot nie będący osobą fizyczną nie może podejmować skutecznych czynności procesowych, ponieważ nie ma organów dokonujących za niego tych czynności. Pojęcie to obejmuje przypadki, w których strona nie ma przedstawiciela ustawowego, co powoduje niemożność dokonywania przez nią tego samego rodzaju czynności.

Sprawą dyskusyjną w doktrynie jest, czy zakresem braku reprezentacji skarżącego należy objąć warunek należytego umocowania pełnomocnika procesowego. Sąd ustosunkowując się do powyższego zagadnienia stwierdził, że w przedmiotowej sprawie żadna z opisanych wyżej sytuacji nie miała miejsca.

Problem sprowadza się do stwierdzonego przez NSA spóźnienia skargi, w istocie rzeczy skarżąca zmierza obecnie do wykazania, że skarga złożona została w terminie. Okoliczność powyższa - zdaniem Sądu - nie stanowi przesłanki, na której można opierać skutecznie wniosek o wznowienie postępowania.

Sąd stwierdził, że błędem było /jak to wskazuje Izba Skarbowa/ liczenie 30 dniowego terminu, o którym mowa w art. 35 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym od dnia doręczenia zaskarżonej decyzji organu II instancji pracownikowi spółki, który nie był jej pełnomocnikiem, a jedynie został upoważniony do odbioru decyzji. Nie zachodziła zatem sytuacja, o której mowa w art. 145 par. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ mówiącym o doręczeniu pism jednemu z pełnomocników, przy braku wskazania mocodawcy któremu z nich należy je doręczyć. Ostatecznie doręczono zaskarżoną decyzję również prawidłowo ustanowionemu pełnomocnikowi, tylko w terminie późniejszym.

Strona nie była również pozbawiona możności działania skoro wniosła skargę do Sądu. Tym samym nie pozbawiono jej prawa do Sądu.

W podsumowaniu Sąd uznał, że wniosek o wznowienie postępowania, mimo powołania się na ustawową przesłankę, nie opiera się na niej i na mocy art. 410 par. 1 Kpc wniosek odrzucił.

Spółka złożyła w trybie art. 101 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu administracyjnym /Dz.U. nr 153 poz. 1271 ze zm./. - skargę kasacyjną od powyższego postanowienia domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy sądowi administracyjnemu w Krakowie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za wszystkie instancje.

Jako podstawę kasacji wskazano:

1. naruszenie prawa procesowego poprzez rażące naruszenie przepisów art. 401 pkt 2, art. 410 par. 1 Kpc i art. 411 polegające na rozpoznaniu skargi o wznowienie postępowania na posiedzeniu niejawnym /zamiast na rozprawie/ i odrzuceniu wniosku tj. na przesłance wynikającej z art. 174 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270/.

1. naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię:

- art. 40 par. 2 Kpa w zw. z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ oraz art. 145 par. 2 Ordynacji podatkowej /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ polegającą na przyjęciu, że fakt niedoręczenia prawidłowo ustanowionemu pełnomocnikowi - strony decyzji Izby Skarbowej jest uzasadnionym i prawdziwym zarzutem, ale jest dyskusyjnym poglądem w doktrynie, czy zakresem tego pojęcia należy objąć warunek należytego umocowania pełnomocnika procesowego w sytuacji, gdy w sprawie nie występuje brak należytej reprezentacji podmiotu nie będącego osobą fizyczną,

- art. 401 pkt 2 Kpc polegające na ustaleniu, że "C." S.A. nie pozbawiono prawa do Sądu, skoro faktycznie wniosek nie opiera się na przesłance ustawowej mimo powoływania się na nią,

- art. 40 par. 2, art. 145 par. 2 Ordynacji podatkowej oraz art. 144 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ polegające na przyjęciu przez NSA, że pełnomocnikowi doręczono prawidłowo zaskarżoną decyzję tylko w terminie późniejszym, nie wskazując jaka to data, a mimo to uznając, że samo wniesienie przez stronę skargi nie pozbawia jej możności działania i nie pozbawia jej prawa do Sądu, skoro postanowieniem NSA z dnia 17.04.2002 r. I SA/Kr 35/02 odrzucono prawidłowo wniesioną przez skarżącego skargę jako rzekomo wniesioną po terminie. Tym samym nie rozpoznano wszystkich zarzutów podniesionych w skardze o wznowienie postępowania.

1. nieważność postępowania, ponieważ pominięcie przez Izbę Skarbowa, a następnie NSA, który postanowienia z dnia 17.04.2002 r. I SA/Kr 35/02 nie doręczył prawidłowo ustanowionemu pełnomocnikowi skarżącego, przez co skarżąca spółka została pozbawiona możności obrony swoich praw tj. na przesłance wynikającej z art. 183 par. 2 pkt 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270/.

Dyrektor Izby Skarbowej w K. nie wniósł odpowiedzi na skargę kasacyjną ani nie złożył żadnego oświadczenia co do sposobu rozstrzygnięcia.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga zasługiwała na uwzględnienie, mimo że tylko zarzut naruszenia art. 410 par. 1 i art. 411 Kpc, które to przepisy na podstawie art. 59 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /z 1995 roku/ miały zastosowanie w postępowaniu przed tym sądem, okazał się uzasadniony.

Stosownie do art. 410 par. 1 Kpc Sąd na posiedzeniu niejawnym bada czy skarga jest wniesiona w terminie i czy opera się na ustawowej podstawie wznowienia /tak: W. Siedlecki [w:] "System prawa procesowego cywilnego" - Tom III, s. 453/. Sąd ogranicza się do ustalenia, czy podstawa przytoczona w skardze odpowiada którejkolwiek z podstaw wymienionych w Kpc, nie ustala natomiast czy podstawa ta istnieje w rzeczywistości /W. Broniewicz "Wznowienie postępowania" Palestra 1968 nr 1 str. 53/. Tylko z braku jednego z tych wymagań można zakończyć postępowanie ze skargi /wniosku/ przez jej odrzucenie na posiedzeniu niejawnym. Badanie wymaganych warunków wniesienia skargi /czy oparta jest na ustawowej podstawie/ nie obejmuje rozstrzygania o zasadności podstawy wznowienia /czy ustawowa podstawa wznowienia została wykazana/. W przeciwnym razie - jak to określa zdanie drugie art. 410 par. 1 Kpc - sąd ma obowiązek wyznaczyć rozprawę.

Zagadnienie prawdziwości przytoczonej w skardze podstawy wznowienia postępowania jest przedmiotem oceny wyłącznie na rozprawie /art. 411 zdanie pierwsze/ Kpc/ co może prowadzić do ewentualnego oddalenia skargi, ale już nie do jej odrzucenia. Odrzucenie wniosku na posiedzeniu niejawnym pozbawiło skarżącą możności wykazania na rozprawie prawdziwości wskazanej podstawy wznowienia.

W konsekwencji doszło do naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy /art. 174 pkt 2 p.p.s.a./.

Odnośnie podniesionych zarzutów naruszenia prawa materialnego stwierdzić należy, że - pomijając ich zawiłą redakcję - żaden ze wskazanych przepisów nie mieści się w tej kategorii. Są to wyłącznie przepisy prawa procesowego. Jeśli chodzi o uzasadnienie tych zarzutów należy zauważyć, że argumenty tam podniesione mogłyby być rozważone przez sąd I instancji wyłącznie w przypadku zaskarżenia orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy /art. 412 par. 2 Kpc/ i to tylko w granicach jakie zakreśla art. 174 p.p.s.a.

Mając powyższe na uwadze należało, na podstawie art. 185 par. 1 i art. 203 pkt 1 w zw. z art. 197 par. 2 tej ustawy, postanowić jak w sentencji.

Wniosek o przyznaniu kosztów za wszystkie instancje nie znajduje oparcia w przepisach ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Na sumę kosztów składają się : wpis sądowy - 229 zł i wynagrodzenie pełnomocnika - 1.200 zł.