Ustawa hazardowa - zmiany nieuniknione?

Czy Zielona Księga Komisji Europejskiej w sprawie hazardu online oraz przykłady liberalizacji prawa w innych państwach członkowskich (często na skutek wszczynanych przez Komisję procedur usunięcia ograniczeń swobody świadczenia usług) odniosą skutek również w Polsce?

Zmiany wydają się nieuniknione. Pozostaje tylko pytanie kiedy i w jakim stylu. Dużą rolę w tym procesie będą odgrywały sądy krajowe, które mają za zadanie zapewnić przestrzeganie prawa wspólnotowego bezpośrednio w relacjach państwo-jednostka oraz z pierwszeństwem przed przepisami krajowymi, i którym Trybunał Sprawiedliwości zostawił ocenę tego czy, i które przepisy polskiej ustawy o grach hazardowych zawierają przepisy techniczne (a w związku z tym, wskutek braku wymaganej notyfikacji do Komisji, nie mogą być stosowane).

Oczywiście, regulacje poszczególnych państw członkowskich są na tyle odmienne, że trudno jest wyobrazić sobie ujednolicenie tych systemów na poziomie europejskim. Zresztą wprowadzenie jednakowej dla wszystkich regulacji hazardu przeczyłoby celom, które przyświecają działaniom Komisji (usunięcie barier w swobodnym świadczeniu usług na rynku wewnętrznym, przy jednoczesnym poszanowaniu ograniczeń wynikających z dążenia do zapewnienia ochrony konsumentów i innych nadrzędnych wartości). Jednak harmonizacja, zwłaszcza w odniesieniu do usług świadczonych online, wydaje się coraz bardziej prawdopodobna.

Podobnie spekulować można o wszczęciu przez Komisję procedur _ naprawczych _ przeciwko Polsce i to nie tylko na gruncie tzw. dyrektywy technicznej (Dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22 czerwca 1998 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych, Dz.U. L 204, 21/07/1998 P. 0037 - 0048 - wprowadzającej obowiązek notyfikacji w Komisji projektów ustaw krajowych zawierających przepisy techniczne, która stała się kanwą orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Fortuny i jest przedmiotom kolejnych pytań prejudycjalnych), ale również na podstawie ogólnych przepisów Traktatu (Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wersja skonsolidowana, Dz.U. UE 83/49) o swobodnym przepływie osób, usług i kapitału.

Czytaj więcej [ ( http://static1.money.pl/i/h/168/157864.jpg ) ] (http://www.money.pl/gospodarka/wywiady/artykul/przeliczyli;sie;ci;ktorzy;liczyli;na;trybunal,140,0,1128588.html) *Przeliczyli się ci, którzy liczyli na trybunał * Były minister sprawiedliwości o wyroku w sprawie kontrowersyjnej ustawy.

Komisja potrafi skutecznie skłonić państwa członkowskie do liberalizacji przepisów dotyczących hazardu, jeśli uzna, że stanowią one niepotrzebną barierę dla traktatowych swobód, nieuzasadnioną z perspektywy ochrony moralności i porządku publicznego czy troski o dobro konsumenta. Przykładowo, dzięki staraniom Komisji, w czasie gdy Polska zaostrzała przepisy hazardowe, Francja odeszła od systemu monopolizacji zakładów wzajemnych (prowadzonych wcześniej przez dwa podmioty - Pari Mutuel Urbain oraz Francais de Jeux), umożliwiając operatorom z innych państw członkowskich ubieganie się o krajową licencję.

Lekcja godna głębszej analizy polskiego regulatora, który zdaje się dostrzegać tylko tę część z dorobku UE, która pozwala na wprowadzenie lokalnych (krajowych) obostrzeń dla hazardu, pomijając zupełnie dyrektywy, które nakazują utrzymanie tych obostrzeń w ryzach zasady zakazu dyskryminacji i proporcjonalności.

Tymczasem, w dniu, w którym TS orzekał w sprawie Fortuny, wydał on również wyrok w sprawie pytania prejudycjalnego skierowanego przez sąd łotewski (sprawa SIA Garkalns C 470/11), dopytującego o zgodność z prawem wspólnotowym wymogu uzyskania zgody lokalnego samorządu na lokalizację kasyna gry - analogiczny przepis jest w polskiej ustawie.

Wyrok ten potwierdza i ugruntowuje linię orzeczniczą Trybunału dotyczącą dopuszczalnych ram swobody regulatorów krajowych we wprowadzaniu ograniczeń dotyczących hazardu. I tak, podsumowując dotychczasowy dorobek TS w _ hazardowych sprawach _, można powiedzieć, że:

• wprawdzie regulacja gier hazardowych nie podlega harmonizacji wspólnotowej i państwa członkowskie mogą indywidualnie decydować, jakie wymogi wprowadzić, ale...
• wymóg uzyskania koncesji i inne obostrzenia organizacji gier stanowią ograniczenie traktatowej swobody świadczenia usług;
• ograniczenia te są dopuszczalne tylko, jeżeli ich wyłącznym celem jest ochrona nadrzędnych wartości, tj. moralność, porządek publiczny czy ochrona konsumentów oraz, jeżeli są wprowadzane z poszanowaniem następujących zasad:
• - są proporcjonalne do zamierzonego celu, tj. nie wychodzą ponad to, co jest konieczne do osiągnięcia danego celu,
• - stosowane w sposób niedyskryminujący, spójny i systematyczny (jednakowy dla wszystkich uczestników rynku),
• - nie zaburzają zasad równego traktowania oraz przejrzystości (system zezwoleń i zasady ich przydzielania powinien opierać się na obiektywnych, znanych wcześniej kryteriach, umożliwiając kontrolę bezstronności);
• sądy krajowe mają obowiązek badać, czy rzeczywistym, wyłącznym celem danego ograniczenia jest ochrona interesów nadrzędnych i czy ograniczenia te nie są stosowane w sposób dyskryminujący - dotyczy to zwłaszcza tych aspektów procedury udzielania zezwoleń, które podlegają swobodnemu uznaniu organów administracji.

Wyrok TS w sprawie Fortuny otwiera przedsiębiorcom nowe możliwości ochrony swoich praw. Mogą oni żądać wznowienia postępowań już zakończonych decyzją ostateczną (wystarczy, że wykażą, że orzeczenie Trybunału na wpływ na wynik ich sprawy). Mogą też - w dalszej perspektywie - występować o odszkodowania za szkodę związaną z zastosowaniem wobec nich przepisu sprzecznego z prawem wspólnotowym (wykazując szkodę, związek przyczynowy między szkodą o działaniem/zaniechaniem organu oraz, że dany przepis, wskutek zastosowania którego powstała szkoda, jest sprzeczny z prawem UE).

Warto, przy okazji rewizji polskich przepisów z perspektywy zgodności formalnej z procedurą notyfikacji przepisów technicznych (do czego skłania lipcowy wyrok TS w sprawie Fortuny)
, spojrzeć na nie z szerszej perspektywy zgodności z podstawowymi regułami Traktatu.

Autorka jest radcą prawnym, senior associate w kancelarii Baker & McKenzie