Trwa ładowanie...
Zaloguj
Notowania
Przejdź na

Mandat - do kiedy można ścigać za jego niezapłacenie?

0
Podziel się:

Policja lub straż miejska mają 3 lata na dochodzenie zapłaty mandatu karnego.

Mandat - do kiedy można ścigać za jego niezapłacenie?
(włodi/CC/Flickr)

Zasadniczo postępowanie mandatowe unormowane jest w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. Artykuły 95-102 Kodeksu regulują zakres podmiotowy i przedmiotowy postępowania mandatowego. Rozporządzenia wykonawcze oparte na delegacji ustawowej określają wzory formularzy mandatów oraz szczegółowe sposoby nakładania grzywien.

Ustalanie, nakładanie i egzekucja roszczeń wynikających z mandatów karnych należy do trzech grup podmiotów:
- organów uprawnionych do prowadzenia postępowania mandatowego, tj. m. in. policji, straży gminnej i miejskiej oraz inspektorów pracy;

- właściwych miejscowo i rzeczowo sądów, do których kierowane są wnioski o ukaranie sprawcy wykroczenia; oraz

- organów egzekucji administracyjnej.

Co do zasady organem prowadzącym postępowanie mandatowe jest policja, natomiast inne organy jedynie, gdy przepisy szczególne tak stanowią. Odrębna kompetencja do karania w drodze mandatów karnych przysługuje inspektorom pracy, którzy mogą nałożyć grzywnę w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika (art. 281-283 Kodeksu pracy), w sprawach o wykroczenia określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz w innych sprawach o wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej (art. 95 § 3 w zw. z art. 17 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia).

W wypadku gdy ustawodawca nałoży kompetencję do nakładania grzywien w drodze mandatu na określony organ, bez jednoczesnego wskazania katalogu wykroczeń za jakie grzywna ma być nakładana - wówczas taki zakres zostanie określony, zgodnie z art. 95 § 4 Kodeksu post. w sprawach o wykroczenia, przez ministra właściwego dla kompetencji danego organu w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.

W taki sposób swą kompetencję do wystawiania mandatów realizują m.in. funkcjonariusze straży gminnych i miejskich (patrz: rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2003 r.). Powyższy zakres podmiotowy dopełnia art. 95 § 5 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, zgodnie z którym Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia może nadać uprawnienia do nakładania grzywien w drodze mandatów karnych także innym organom.

Obecnie obowiązują rozporządzenia kreujące taką kompetencję m.in. *dla funkcjonariuszy Inspekcji Handlowej, pracowników organów nadzoru budowlanego, funkcjonariuszy Straży Granicznej, czy też Inspekcji Ochrony Środowiska. *

Na odrębnej podstawie prawnej odbywa się nakładanie grzywien w drodze mandatów karnych za wykroczenia skarbowe. Ten tryb regulują przepisy Kodeksu karnego skarbowego (art. 136 - 141) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie nakładania grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenia skarbowe (Dz. U. z dnia 17 lutego 2006 r.). Szczególny charakter wykroczeń skarbowych oraz pewne odstępstwa od ogólnych zasad nakładania grzywien w drodze mandatów, ze względu na ograniczone ramy niniejszego artykułu nie będzie przedmiotem dalszych rozważań.

Zarówno możliwość wystawienia mandatu jak i możliwość skutecznego dochodzenia wynikających z niego roszczeń podlegają ograniczeniom w czasie. Zgodnie z art. 45 § 3 Kodeksu wykroczeń, _ Orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęły 3 lata. _

Oznacza to, że skuteczne dochodzenie zapłaty grzywny nałożonej na podstawie mandatu jest możliwe w okresie do 3 lat od dnia uprawomocnienia się mandatu.

Po upływie trzyletniego terminu roszczenie z mandatu, jako przedawnione nie może być skutecznie dochodzone, przy czym spełnione dobrowolnie nie podlega zwrotowi.

Sam moment uprawomocnienia się mandatu jest zróżnicowany w zależności od rodzaju mandatu. W wypadku mandatów karnych tzw. _ gotówkowych _ - tj. wystawianych wobec osób czasowo przebywających w Polsce, lub nie mających stałego miejsca zamieszkania lub pobytu - moment uprawomocnienia się mandatu to chwila uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył.

W wypadku mandatów karnych kredytowanych - wystawianych wszystkim innym osobom niż wymienione w zdaniu poprzednim - moment uprawomocnienia się mandatu to chwila pokwitowania jego odbioru przez sprawcę wykroczenia. W wypadku tzw. mandatów zaocznych - nakładanych w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, przy jednoczesnym braku wątpliwości co do tożsamości sprawcy - moment uprawomocnienia się następuje z chwilą uiszczenia grzywny w określonym w mandacie miejscu i czasie.

Organy postępowania mandatowego nie mogą wystawić mandatu, jeśli od daty ujawnienia czynu noszącego znamiona wykroczenia minęło 14 dni (w wypadku mandatu karnego gotówkowego), lub 30 dni (w wypadku mandatów kredytowanych i zaocznych).

Na zapłatę grzywny ukarany mandatu ma 7 dni. Sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu. W każdym wypadku, odmowa przyjęcia mandatu, a w wypadku mandatu zaocznego także nieuiszczenie grzywny w 7-dniowym terminie prowadzi do wystąpienia przez właściwy organ mandatowy do sądu z wnioskiem o ukaranie.

Należy mieć na uwadze, iż uiszczenie kwoty, na jaką opiewał mandat zaoczny już po złożeniu wniosku o ukaranie, nie prowadzi do odmowy wszczęcia, umorzenia lub zawieszenia postępowania, może natomiast być podstawą do odstąpienia od wymierzenia sprawcy kary.

Mandat można wystawić w szczególności w następujących przypadkach:
- gdy schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku, lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia i nie minęło 14 dni od daty ujawnienia czynu;
- gdy funkcjonariusz stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego (np. fotoradaru), i nie minęło 30 dni od ujawnienia czynu, a dodatkowo nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy czynu (art. 97 § 1 Kodeksu post. w sprawach o wykroczenia);
- nie istnieje możliwość orzeczenia środka karnego np. w postaci zakazu prowadzenia pojazdów;
- gdy jeden czyn wypełnia znamiona kilku wykroczeń a w odniesieniu do każdego z nich dopuszczalny jest tryb mandatowy;
- gdy jeden czyn nie stanowi zarazem wykroczenia i przestępstwa.

Na etapie postępowania sądowego ukarany może bronić się, podnosząc szereg zarzutów. Zarzuty mogą kwestionować zarówno niezasadność wystawienia mandatu karnego, jak i właściwość samego organu, który go wystawił. Należy jednak pamiętać, że pokwitowanie odbioru mandatu oznacza potwierdzenie faktu dopuszczenia się wykroczenia oraz zgody sprawcy na oznaczoną kwotę grzywny. Zgodnie z art. 101 §1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia istnieje możliwość uchylenia prawomocnego mandatu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenia dokonuje na posiedzeniu sąd, z urzędu lub na wniosek ukaranego złożony w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu.

Grzywnę ściągnie urząd skarbowy

W wypadku nieuiszczenia grzywny nałożonej mandatem kredytowanym lub gotówkowym, należność nałożona w drodze mandatu karnego dochodzona jest przez naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania zobowiązanego do zapłaty, w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Egzekucję administracyjną można wszcząć bez wysyłania do sprawcy pisemnego upomnienia. Podstawę egzekucji stanowi tytuł wykonawczy wystawiony przez organ, któremu podlega funkcjonariusz wystawiający mandat.

Naczelnik urzędu skarbowego dysponuje szerokim wachlarzem uprawnień pozwalających na skuteczne zajęcie dochodzonej należności. Może on wyegzekwować grzywnę poprzez zajęcie wynagrodzenia za pracę (po uprzednim wystąpieniu do ZUS z wnioskiem o ustalenie danych zakładu pracy zobowiązanego), poprzez zajęcie pieniędzy w miejscu zamieszkania zobowiązanego, egzekucję z rachunku bankowego zobowiązanego, lub też zajęcie ruchomości zobowiązanego. Zgodnie z art. 7 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, spośród dopuszczalnych środków, prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązku, organ powinien wybrać środek najmniej uciążliwy dla zobowiązanego. Dlatego też, egzekucja grzywny z mandatu następuje często poprzez zajęcie odpowiedniej sumy ze zwrotu nadpłaconego podatku dochodowego.

W toku egzekucji administracyjnej, organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności należności objętej tytułem wykonawczym. Ocenie naczelnika podlega jedynie dopuszczalność samej egzekucji.

Przeciw egzekucji zobowiązany może podnosić zarzuty skatalogowane w art. 33 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, oparte m.in. na:
- uprzednim wykonaniu zobowiązania, jego nieistnieniu lub wygaśnięciu;
- upływie 3-letniego okresu przedawnienia;
- błędnym wskazaniu osoby zobowiązanego;
- prowadzeniu egzekucji przez niewłaściwy organ;
- niedopuszczalności egzekucji;
- sporządzeniu tytułu wykonawczego w sposób niezgodny z art. 27 cyt. ustawy.

Do każdego zarzutu zobowiązanego, wierzyciel ma prawo się ustosunkować. Co więcej w przypadku np. zarzutu przedawnienia lub błędu co do osoby zobowiązanego stanowisko wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążące.

Od nałożonej na sprawcy grzywny nie są, co do zasady, naliczane odsetki karne, natomiast naliczane są koszty postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, na koszty postępowania egzekucyjnego składają się:
- opłaty za czynności egzekucyjne (art. 64 cyt. ustawy), np. opłaty zw. z doręczeniem tytułu wykonawczego, za zajęcie wynagrodzenia za pracę;
- wydatki faktycznie poniesione w związku z prowadzeniem egzekucji (art. 64 b), np. opłaty za przejazd i delegacji poborcy lub egzekutora, koszty uzyskania informacji o majątku dłużnika itp.;
- tzw. opłata komornicza - 5% wysokości kwot przekazanych wierzycielowi przez organ egzekucyjny lub przekazanych wierzycielowi przez zobowiązanego w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych (art. 1a pkt 6).

Warto wspomnieć o opłacie manipulacyjnej, pobieranej przez organ egzekucyjny w wysokości 1% kwoty egzekwowanych należności, niezależnie od wyniku postępowania egzekucyjnego.

Reasumując, należy uznać, iż pomimo szeregu zarzutów, jakie osoba zobowiązana może podnieść w toku przymusowej egzekucji grzywny nałożonej mandatem, prawdopodobieństwo uniknięcia obowiązku zapłaty jest znikome. Tym bardziej, że trzyletni okres przedawnienia jest wystarczająco długi, aby przeprowadzić skuteczną egzekucję.

Autor jest aplikantem radcowskim, pracownikiem kancelarii MP&W

wiadomości
prawo
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
KOMENTARZE
(0)