*Sądownictwo polubowne, w szczególności w odniesieniu do sporów wynikłych w toku prowadzonej działalności gospodarczej, jest szybsze i mniej sformalizowane. Strony poddające swój spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego mogą liczyć na arbitrów lepiej orientujących się w specyfice danej branży niż niejeden sędzia zawodowy. *
Jak skonstruować zapis na sąd polubowny, by przedsiębiorca w pełni skorzystał z jego zalet?
Prawidłowość zapisu bada sąd polubowny. Może on orzekać o swojej właściwości (zatem także i o niewłaściwości), w tym m.in. o skuteczności zapisu. Zarzut niewłaściwości zapisu na sąd może podnieść również strona przed ten sąd pozwana. Analogicznie, błędne sformułowanie zapisu na sąd polubowny może spowodować, że w razie wytoczenia powództwa przed sąd powszechny przez jedną ze stron umowy, druga nie będzie mogła skutecznie zgłosić zarzutu zapisu na sąd polubowny.
W efekcie błędny zapis na sąd polubowny rodzi zatem ryzyko uznania przez sąd polubowny swej niewłaściwości, ryzyko zarzutu strony przeciwnej w przedmiocie niewłaściwości tego sądu oraz ryzyko braku skuteczności zarzutu zapisu na sąd (w postępowaniu przed sądem powszechnym). W rezultacie, zainteresowana strona, mimo istnienia zapisu (błędnego), będzie zmuszona prowadzić przed sądem powszechnym długotrwały spór w postępowaniu regulowanym sformalizowaną i nieprzyjazną procedurą.
[
Konsument i jego prawa przed sądami polubownymi ]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/konsument;i;jego;prawa;przed;sadami;polubownymi,48,0,649008.html )
Jednak to nie wszystko. Nawet bowiem w przypadku rozpatrzenia sprawy przez sąd polubowny, ryzyko błędnego sformułowania zapisu na ten sąd, może ujawnić się już po wydaniu przez niego wyroku. Wyrok sądu polubownego można bowiem podważyć skargą o uchylenie.
Wśród przesłanek uchylenia dotyczących treści zapisu przepis art. 1206 k.p.c. wymienia:
- brak zapisu, jego nieważność, bezskuteczność lub utrata mocy, wyrokowanie co do sporu nieobjętego zapisem.
Pośrednio też z treści zapisu wynikać mogą kolejne przesłanki uchylenia tj.:
- brak zachowania wymagań co do składu sądu polubownego lub podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, nienależyte zawiadomienie strony o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem polubownym lub innego rodzaju pozbawienie możności obrony swoich praw przez stronę.
Jak zatem skonstruować zapis, by nawet przy braku możliwości wyeliminowania wszystkich z wyżej wymienionych ryzyk (wadliwe działania Sądu), ryzyka te znacznie zminimalizować? Ze względów dowodowych zaleca się dokonanie zapisu na sąd polubowny w drodze pisemnej umowy (tzn. z własnoręcznym podpisem każdej ze stron) lub wymiany pisemnej korespondencji. Ponadto wymagane jest wskazanie przedmiotu sporu lub stosunku prawnego, z którego spór miałby być przedmiotem postępowania przed sadem polubownym. Zapis o treści _ wszelkie spory wynikłe między stronami, wynikające ze stosunku prawnego objętego niniejszą umową... _ wydaje się być wystarczającym w przypadku klauzul arbitrażowych zamieszczanych w treści umowy regulującej dany stosunek prawny.
Jeśli strony chcą poddać spór rozstrzygnięciu stałemu sądowi polubownemu powinien on zostać wskazany konkretnie i jednoznacznie z podaniem siedziby danego sądu. Należy unikać błędów w nazwie (w tym podania niepełnej nazwy) i adresie. Należy wystrzegać się też wskazywania więcej niż jednego sądu.
[
Arbitraż alternatywą dla sądów ]( http://msp.money.pl/wiadomosci/prawo/artykul/arbitraz;alternatywa;dla;sadow,79,0,185423.html )
Strony mogą w zapisie na sąd polubowny uregulować zasady i sposób postępowania przed sądem. Pod sankcją bezskuteczności trzeba jednak uważać, by nie naruszyć zasady równości stron (m.in. należy więc uregulować tryb informowania stron o postępowaniu i o wyznaczeniu arbitrów). Co ciekawe, nawet jeśli strony dokonują zapisu przed stały sąd polubowny, mogą tryb procedowania uregulować odmiennie niż przewidziano to w regulaminie tego sądu.
Zaleca się jednak w tym względnie ostrożność, by (niezależnie od ryzyka bezskuteczności) uniknąć ryzyka odmowy przyjęcia sprawy przez sąd do rozpatrzenia. W braku odmiennych uregulowań stron, w takim przypadku zapis straciłby moc. Unikać też należy wyznaczania sądowi polubownemu terminu do rozpatrzenia sprawy, aby nie doprowadzić do utraty mocy zapisu, jeśli tylko sąd nie zdążyłby wydać wyroku w zakreślonym przez strony terminie.
Naturalną praktyką w przypadku stałych sądów polubownych, będzie jednak poddanie w zapisie rozpatrzenia sporu przez sąd zgodnie z uregulowaniami regulaminu tego sądu. Wyeliminuje bądź przynajmniej zminimalizuje to większość z opisanych wyżej ryzyk, dochowanie wymaganych procedur pozostawiając już wyłącznie fachowości sądu.
W razie dokonywania zapisu przez pełnomocnika warto dopilnować, by wyposażyć go w pełnomocnictwo rodzajowe do dokonania tej czynności. Zgodnie z orzecznictwem SN pełnomocnictwo ogólne, wystarczające do zawarcia danej umowy nie wystarcza już jednak do poddania pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, sporów na jej tle wynikłych.
Tomasz Grzegorzewski jest radcą prawnym z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, oddział w Gdańsku