Białoruś jedynym państwem Europy wciąż skazującym na śmierć

W 2012 roku 140 ze 193 państw na świecie nie stosowało kary śmierci w praktyce lub ze względu na swoje prawodawstwo.

W tej grupie 97 państw zniosło karę śmierci za wszelkie przestępstwa. Są to głównie wszystkie państwa europejskie (poza Białorusią), a także większość państw na obu kontynentach amerykańskich. W Afryce i Azji kraje niestosujące kary śmierci są w zdecydowanej mniejszości. W Afryce najwyższego wymiaru kary nie przewiduje prawo m.in. Angoli, Burundi, Wybrzeża Kości Słoniowej, RPA, Gabonu, Dżibuti, Rwandy, Senegalu i Mozambiku. W Azji - m.in. Azerbejdżanu, Kirgistanu, Uzbekistanu, Turkmenistanu, Bhutanu, Kambodży, Nepalu i Mikronezji.

Jako ostatnia w tej grupie ze skazywania na śmierć zrezygnowała Łotwa (styczeń 2012), której prawo dopuszczało najwyższy wymiar kary za morderstwa popełnione w czasie wojny.

Kary śmierci za pospolite przestępstwa nie przewiduje osiem państw, w tym Boliwia, Brazylia, Chile, Salwador, Fidżi, Izrael, Kazachstan i Peru. W tych krajach najwyższy wymiar kary wymierza się tylko za wyjątkowe zbrodnie, np. popełnione w szczególnych okolicznościach lub przewidziane prawem wojennym.

35 państw - m.in. Algieria, Kamerun, Kenia, Mongolia, Birma, Federacja Rosyjska, Sierra Leone, Korea Południowa czy Tunezja - dopuszcza karę śmierci za pospolite przestępstwa (np. zabójstwo), ale nie orzekło jej od co najmniej 10 lat i mimo obowiązującego prawa istnieje tam ustalona praktyka lub polityka nieskazywania na egzekucje.

Karę śmierci orzekało w 2012 roku 58 państw. Większość z nich położona jest w Azji i Afryce (m.in. Afganistan, Chiny, Indie, Japonia, Pakistan, Korea Północna, Arabia Saudyjska, Jemen i Egipt). Z tego regionu świata wywodzą się też kraje przodujące w statystykach orzekania i wykonywania kary śmierci: Chiny (egzekucje liczone w tysiącach; brak dostępu do oficjalnych danych), Iran (314 potwierdzonych egzekucji), Irak (129) czy Arabia Saudyjska (79).

USA wykonały w 2012 roku 43 egzekucje, zajmując piąte miejsce na świecie pod względem liczby wykonanych wyroków. To jedyne obok Białorusi państwo członkowskie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), które wciąż stosuje ten wymiar kary.

W ubiegłym roku pięć państw powróciło do wykonywania egzekucji po pewnym czasie. Były to: Gambia (9 egzekucji), Japonia (7), Botswana (2), Indie (1) i Pakistan (1).

Białoruś pozostaje obecnie jedynym krajem europejskim, którego prawodawstwo przewiduje karę śmierci. Jest ona orzekana w przypadku 12 kategorii zbrodni w czasie pokoju i dwóch w czasie wojny. Nie ma dostępu do oficjalnych statystyk orzekania i wykonywania kary śmierci, gdyż w dalszym ciągu są one klasyfikowane jako tajemnica państwowa. Amnesty International (AI) wskazuje jednak, że liczba wydawanych w tym kraju wyroków spada od lat 90.

W 2012 roku na Białorusi stracono co najmniej trzy osoby, w tym Dźmitrego Kanawałaua i Uładzisłaua Kawalioua, skazanych za zamach w mińskim metrze w kwietniu 2011 roku.

Kara śmierci jest wykonywana na Białorusi przez rozstrzelanie. Wyroki zapadają często na podstawie wymuszonych zeznań. O terminie egzekucji nie są informowani ani skazani, ani ich prawnicy czy rodzina, a ciało zmarłego nie jest zwracane jego bliskim - twierdzi AI.

Jak informuje Amnesty International w ostatnim raporcie, w 2012 roku wykonano co najmniej 682 egzekucje (o dwie więcej niż rok wcześniej), a co najmniej 1722 osoby zostały skazane na karę śmierci. Według stanu na koniec ubiegłego roku na całym świecie było co najmniej 23 386 skazanych na śmierć.

W polskim prawie karę śmierci zniósł Kodeks karny z 1997 r., ale nie wykonywano jej także wcześniej z powodu przyjętego moratorium. Ostatni wyrok wykonano 21 kwietnia 1988 w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich, na Stanisławie Czabańskim skazanym za gwałt i zabójstwo.