Będą zmiany w IPN. Rząd proponuje poprawki do ustawy

Prace nad projektem nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu podjęła sejmowa komisja sprawiedliwości i praw człowieka. Nowela ma poszerzyć krąg podmiotów, do których każdego roku kierowany jest konkurs na finansowanie przez IPN badań naukowych. Projekt powstał w odpowiedzi na wątpliwości i postulaty zgłaszane przez IPN i Ministerstwo Finansów.

Rząd podczas wtorkowego posiedzenia zarekomendował komisyjny projekt zmian w ustawie o IPN do dalszych prac legislacyjnych, wyrażając jednocześnie pewne zastrzeżenia i wątpliwości - podało w komunikacie Centrum Informacyjne Rządu

W komunikacie poinformowano, że zdaniem rządu zaproponowane zmiany dotyczące rozszerzenia kompetencji Instytutu wykraczają poza zakres przewidziany ustawą. Chodzi o możliwość zlecania innym podmiotom realizacji badań naukowych i upowszechniania wiedzy o najnowszej historii Polski, a także o możliwość zlecenia organizacji konkursów na finansowanie tych przedsięwzięć.

Projekt określa katalog podmiotów uprawnionych do otrzymywania środków na finansowanie tych zadań; mają to być m.in. jednostki sektora finansów publicznych, w tym instytuty PAN, uczelnie publiczne i niepubliczne, a także instytuty badawcze.

Zdaniem rządu - jak napisano w komunikacie - zaproponowane regulacje oznaczają przekazanie kompetencji w zakresie wyłaniania wykonawców badań naukowych i wiedzy historycznej innym podmiotom, a szczególną wątpliwość wzbudza możliwość powierzenia przeprowadzania takich konkursów osobom fizycznym. Rozwiązanie jest, w ocenie rządu, sprzeczne z uzasadnieniem, w którym - jako potrzebę nowelizacji - wskazano brak określonego katalogu podmiotów, do których adresowany jest konkurs na finansowanie badań naukowych lub zadań dotyczących upowszechniania historii najnowszej Polski.

Według rządu zabrakło ponadto wskazania, że pracownicy IPN będą wykluczeni z możliwości ubiegania się o przyznanie środków w ramach konkursów.

Nowelizacja ustawy z 2010 r. zobowiązała IPN do ogłaszania corocznych konkursów na dofinansowanie badań nad historią Polski, ale przepisy okazały się niewystarczające. Chodzi o to, że nie został określony krąg podmiotów, do których konkurs jest adresowany, procedura ich wyboru w ramach konkursu oraz sposób finansowania badań.

Projekt noweli przewiduje także, że IPN mógłby zatrudniać naukowców - obecnie wszyscy historycy zatrudnieni w IPN mają status urzędników państwowych.
W obecnym stanie prawnym IPN może finansować badania naukowe nad najnowszą historią Polski prowadzone jedynie przez organizacje pozarządowe. Tymczasem większość badań nad najnowszą historią Polski jest prowadzona przez uczelnie, instytuty Polskiej Akademii Nauk lub indywidualnie przez naukowców.

W konsekwencji większość podmiotów prowadzących badania naukowe nad najnowszą historią Polski pozbawiono możliwości udziału w konkursach IPN. Jedynie nieliczne organizacje pozarządowe spełniają ustawowe kryteria. Ponadto nowelizacja ma spowodować, że konkursy IPN będą obejmować nie tylko badania naukowe, ale również upowszechnianie wiedzy o najnowszej historii Polski, w szczególności działalność edukacyjną, wystawienniczą i wydawniczą.