Może ona być zniesiona w umowie cywilno - prawnej wszystkich współwłaścicieli albo przez sąd w postępowaniu nieprocesowym.
Istnieją trzy sposoby zniesienia współwłasności nieruchomości : poprzez jej fizyczny podział, przyznanie nieruchomości jednemu, względnie kilku współwłaścicielom z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych i wreszcie sprzedaż nieruchomości stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Fizyczny podział nieruchomości ma miejsce w sytuacji, gdy taki podział jest możliwy, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znacznie zmniejszyłby jej wartość.
Szczególnym sposobem takiego podziału jest ustanowienie odrębnej własności lokalu w drodze umowy wszystkich współwłaścicieli albo poprzez orzeczenie sądu. W takiej sytuacji wyodrębniony lokal ma ustanowioną osobną księgę wieczystą.
Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi.
W przypadku przyznania nieruchomości jednemu względnie kilku współwłaścicielom na wyłączną własność sąd orzekający w sprawie określi obowiązek spłat, względnie dopłat, na rzecz tych współwłaścicieli , którzy wyszli ze współwłasności.
O tym komu przyznać całość nieruchomości decyduje szereg czynników, takich jak m.in.: możliwości spłaty przez współwłaściciela, któremu nieruchomość ma być przyznana, potrzeby małoletnich dzieci, o ile o przyznanie nieruchomości starają się rodzice itp.
W razie orzeczenia przez sąd spłaty, bądź dopłaty na raty termin ich uiszczenia nie może być dłuższy niż 10 lat. W praktyce takie sytuacje są wyjątkowo rzadkie. Nadto sąd może orzec również sposób zabezpieczenia spłat w/w rat.
W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.
W sytuacji gdy żaden ze współwłaścicieli nie chce lub nie może przejąć nieruchomości na wyłączną własność, a nieruchomość nie da się podzielić fizycznie, *sąd orzeknie o jej sprzedaży *stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Taki podział jest najmniej korzystny dla współwłaścicieli, albowiem sprzedaży dokonuje komornik , który z tego tytułu pobierze dodatkowe koszty.
W przypadku przyznania własności nieruchomości osobie nie będącej w jej posiadaniu, sąd w postanowieniu o zniesienie współwłasności nieruchomości orzeknie również co do wydania jej przez pozostałych współwłaścicieli.
Sprawy o zniesienie współwłasności nieruchomości rozpoznaje Sąd Rejonowy (jako Sąd I instancji ) właściwy z uwagi na miejsce położenia nieruchomości.
Jak już wcześniej wspomniano, sprawa taka toczy się w postępowaniu nieprocesowym, a jej uczestnikami są wszyscy żyjący współwłaściciele.
W przypadku zgodnego wniosku do sądu o zniesienie współwłasności nieruchomości wpis sądowy wynosi 300 zł , w pozostałych przypadkach wynosi on 1.000 zł.
Autor jest adwokatem z Kancelarii Adwokatów i Radców Prawnych Celichowski Szyndler i Partnerzy