Czasem w trakcie postępowania karnego bardzo ważnymi dla sprawy świadkami mogą być osoby, które z oskarżonym pozostają w szczególnym bliskim stosunku. One jednak mogą odmówić ich składania.
Przykładowo żona oskarżonego czy też jego syn, córka mogą wiedzieć o sprawach niezwykle istotnych i decydujących o możliwości skazania lub uniewinnienia oskarżonego. Czy osoby takie mogą być w ogóle powoływane na świadków i czy muszą zeznawać?
Łatwo sobie wyobrazić w jak trudnej sytuacji znajdowałby się mąż mający obowiązek, pod rygorem odpowiedzialności karnej, zeznawać przeciwko swojej żonie.
Kwestia ta jest uregulowana w kluczowym dla tego zagadnienia art. 182 kpk. Stwierdza on, że osoby najbliższe dla oskarżonego mogą odmówić zeznania.
Odpowiedzi na to pytanie: Kim jest zatem osoba najbliższa znajduje się w art. 115 § 11 kk.
| Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu. |
| --- |
To właśnie te osoby chronione są przed konfliktem sumienia w jakim mogłyby się znaleźć zeznając przeciwko komuś dla nich bardzo bliskiemu. Katalog ten jest wąski i nie obejmuje np. narzeczonych, którzy nie pozostają we wspólnym pożyciu. Pozostawanie we wspólnym pożyciu interpretowane jest jako związek różniący się od małżeństwa jedynie brakiem formalnej więzi małżeńskiej. Przykładowo sam fakt istnienia więzi fizycznej nie jest tutaj wystarczający.
Niezwykle ważne jest to, że prawo do odmowy składania zeznań istniej w stosunkach między np. byłymi małżonkami. Ustanie małżeństwa nie oznacza zatem konieczności występowania w sprawie jako świadek przeciwko np. dawnej żonie. Z drugiej jednak strony osoby, które kiedyś pozostawały we wspólnym pożyciu po jego ustaniu już takiego prawa nie mają.
Do dyspozycji osób, które nie mieszczą się w kręgu ustawowo określonych osób najbliższych pozostaje jedynie przepis art. 185 kpk. Stwierdza, że mogą zostać zwolnione z obowiązku zeznania osoby pozostające z oskarżonym we szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoby te o to wnoszą. W tym przypadku decyzja zależy jednak od uznania sądu. Przepis ten dotyczy osób, które związane są z oskarżonym więzią emocjonalną i uczuciową. Mogą to być np. rodzice wspólnego pozamałżeńskiego dziecka.
Odmowa zeznań jest oczywiście prawem. Osoby najbliższe mogą wyrazić zgodę na złożenie zeznań. Nierzadko czynią to wiedząc, że posiadają informację świadczące o niewinności oskarżonego, który jest dla nich osobą bliską. W przypadku podjęcia decyzji o składaniu zeznań zobowiązane są rzecz jasna mówić prawdę pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Autor jest aplikantem adwokackim zKancelarii Adwokacka M.Supera