Zgodnie z art. 55 par. 1 kp w przypadku uzyskania przez pracownik orzeczenia lekarskiego stwierdzającego szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na jego zdrowie, a pracodawca nie przeniesie pracownika we wskazanym terminie do innej pracy, może on rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia.
Oświadczenie o rozwiązaniu umowy winno zostać złożone na piśmie w ciągu 1 miesiąca od uzyskania przez pracownika o istnieniu okoliczności uzasadniających dokonanie takiej czynności prawnej (art. 55 par. 2 w zw. z art. 52 par. 2 kp).
W odniesieniu do rozwiązania umowy przez pracownika ustawodawca przyjął w art. 55 par. 3 kp fikcję prawną polegającą na tym, że rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika pociąga za sobą skutki jakie przepisy wiążą z rozwiązaniem umowy przez pracodawcę za wypowiedzeniem.
W przypadku zastosowania przez pracownika tej konstrukcji prawnej powstaje pytanie: czy pracownikowi może przysługiwać roszczenie o zapłatę odprawy na podstawie art. 10 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90 poz. 844 z późn. zm., dalej: ustawa)?
Zgodnie bowiem z art. 8 ustawy odprawa należy się w każdym przypadku rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, jeśli przyczyny rozwiązania nie dotyczą pracownika, a przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy.
Z punktu widzenia zasadności roszczenia o odprawę dochodzoną na podstawie art. 55 par. 3 kp w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy wydaje się niezwykle istotne dokonanie prawidłowej interpretacji normy wyrażonej w ustawie oraz prawidłowej korelacji z przepisem kodeksu pracy.
_ Zgodnie bowiem z art. 8 ustawy odprawa należy się w każdym przypadku rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, jeśli przyczyny rozwiązania nie dotyczą pracownika, a przyczyny te stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy. _W pierwszym rzędzie należy rozważyć na ile brak zaproponowania przez pracodawcę nowego miejsca pracy po uzyskaniu przez pracownika właściwego orzeczenia lekarskiego stanowi przyczynę niedotyczącą pracownika, a na ile przyczyną taką może być samo uzyskanie przez pracownika odnośnego orzeczenia.
Bez wątpienia przyczyną rozwiązania stosunku pracy przez pracownika nie jest samo w sobie uzyskanie orzeczenia lekarskiego, lecz odmowa przeniesienia pracownika do innej pracy przez pracodawcę. Oznacza to, że przyczyna leży de facto po stronie pracodawcy, który nie może zapewnić pracownikowi miejsca pracy stosownego do jego stanu zdrowia.
Nie sposób zatem obronić tezy, iżby przyczyną rozwiązania stosunku pracy było uzyskanie przez pracownika stosownego zaświadczenia lekarskiego (na marginesie rozważań pozostawiam wątek stanu zdrowia pracownika jako przyczyny rozwiązania umowy o pracę - bez wątpienia przyczynę niezależną od pracodawcy - albowiem wydaje się, że rozważania takie są niestosowne także na gruncie zasad współżycia społecznego - art. 6 kp).
Wobec braku orzecznictwa Sądu Najwyższego w przedmiocie prawa do odprawy przy rozwiązaniu umowy o pracę w trybie art. 55 kp można częściowo posiłkować się poglądem wyrażonym w przedmiocie podobnego w brzmieniu art. 23(1) par. 4 kp przez w wyroku z 25 maja 2000 r. I PKN 647/99 (OSNAPiUS z 2001 r. z.21, poz. 644), gdzie sąd wyraził pogląd, iż zastosowanie tego rodzaju fikcji prawnej nie pojmować poprzez wszelkie konsekwencje wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę, albowiem mogłoby to wiązać się np. z prawem do dni wolnych na poszukiwanie pracy, prawem do odprawy a nawet - stosując art. 45 kp - nawet żądać przywrócenia do pracy.
Należy mieć jednak na uwadze różnicę pomiędzy treścią normy wyrażonej w art. 55 par. 1 kp a art. 23(1) par. 4 kp: w pierwszym przypadku rozwiązanie umowy następuje ze względu na czynnik obiektywny (stan zdrowia pracownika) oraz niemożność zapewnienia odpowiedniego miejsca pracy przez pracodawcę, zaś w drugim przypadku rozwiązanie zależne jest wyłącznie od woli pracownika.
Trzymając się zatem nawet ścisłej zasady, że stroną rozwiązującą umowę na podst. art. 51 par. 1 kp jest pracownik (na podkreślenie zasługuje fakt, iż przepis posługuje się pojęciem „może rozwiązać", a zatem nie jest on zobligowany do posłużenia się w.w. regulacją), można wskazać na funkcjonalne powiązanie pomiędzy powinnością pracodawcy zapewnienia pracownikowi nowego miejsca pracy a wynikającym z art. 94 pkt 4 kp i skonkretyzowanym w art. 207 par. 2 kp obowiązkiem zapewnienia pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy - zatem nie sposób wskazać, iżby rzekoma przyczyna rozwiązania umowy o pracę leżała po stronie pracownika.
Podsumowując należy zwrócić uwagę, iż tworząc fikcję prawną polegającą na przyjęciu, że rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika w trybie art. 55 par. 1 kp wiąże się ze skutkami jak przy wypowiedzeniu przez pracodawcę, ustawodawca w żaden sposób nie wyłączył wprost stosowania przepisów art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Przyjmując, że oświadczenie woli pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę jest następstwem odmowy zapewnienia odpowiedniego miejsca pracy przez pracodawcę, należy uznać, że przyczyna ta nie dotyczy pracownika w rozumieniu art. 10 ustawy, a zatem pracownik może mieć uzasadnione roszczenie o odprawę.