Trwa ładowanie...
Zaloguj
Notowania
Przejdź na

Prawa świadka w postępowaniu karnym

0
Podziel się:

Świadek, który nie stawi się w sądzie, może zapłacić grzywnę. Ma też prawo do odmowy zeznań lub odpowiedzi na konkretne pytanie. Kiedy jest to możliwe?

Prawa świadka w postępowaniu karnym

Zagadnienie praw przysługujących osobie występującej w postępowaniu karnym w charakterze świadka jest szczegółowo uregulowane w rozdziale 21 Kodeksu postępowania karnego.

Zgodnie z procedurą karną: każdy kto zostanie wezwany do złożenia zeznań jako świadek ma obowiązek stawić się na wezwanie właściwego organu i złożyć zeznania. Tylko w sytuacji gdy świadek nie może się stawić na wezwanie z uwagi na kalectwo, chorobę itp. nie dające się pokonać przeszkody, może zostać przesłuchany w miejscu jego pobytu.

_ Świadek, który prawidłowo powiadomiony nie stawia się na wezwania organu musi się liczyć z karą pieniężną (do 3 tysięcy złotych) a nawet przymusowym doprowadzeniem przez policję. _Polskie prawo ustanawia szereg zakazów przesłuchiwania w charakterze świadka pewnych osób i tak:

- nie wolno przesłuchiwać obrońcy lub adwokata co do faktów o których dowiedział się udzielając porady lub prowadząc sprawę danej osoby;

- nie można przesłuchiwać duchownych co do faktów o których dowiedzieli się przy spowiedzi;

 - nie wolno przesłuchiwać osób, które są obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej co do okoliczności objętych tajemnicą, chyba że zostały zwolnione z obowiązku zachowania tajemnicy przez właściwy organ przełożony. W przypadku gdy sąd lub prokurator zwróci się do właściwego organu o zwolnienie danej osoby z tajemnicy to organ jest obowiązany taką zgodę wydać chyba, że zwolnienie z tajemnicy może wyrządzić poważną szkodę państwu;

 - nie wolno przesłuchiwać osób obowiązanych do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej, dziennikarskiej co do faktów objętych tą tajemnicą, chyba że sąd uzna, iż jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu przy czym w przypadku dziennikarza zwolnienie z tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji itp. materiałów jak również informatorów dziennikarza (o ile zastrzegli sobie nieujawnianie swoich danych).

Niestety zakaz przesłuchiwania dziennikarzy został poważnie ograniczony przez art. 180 § 4 k.p.k., który stanowi, iż w odniesieniu do najpoważniejszych przestępstw (zamach stanu, szpiegostwo, zabójstwo, zamach na życie prezydenta itp.) ograniczenia co do danych jakie można uzyskać w toku przesłuchania, nie obowiązują.

Osoba, która ma zostać przesłuchana a jest obowiązana do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji może odmówić składania zeznań w zakresie objętym tą tajemnicą chyba, że sąd lub prokurator zwolni ją z obowiązku zachowania takiej tajemnicy.

Prawo do odmowy zeznań

Zgodnie z art. 182 k.p.k. osobie najbliższej dla oskarżonego (tj. małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba przysposobiona i jej małżonek, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu) przysługuje prawo do odmowy składania zeznań. Prawo to trwa mimo ustania małżeństwa czy przysposobienia.

_ Ponadto świadek może odmówić składania zeznań w przypadku gdyby w innej toczącej się sprawie był oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem, w której jest przesłuchiwany. _

Sąd może również zwolnić świadka od składania zeznań lub odpowiedzi na pytania w przypadku osoby, która pozostaje w szczególnie bliskim stosunku osobistym z oskarżonym i wnosi o takie zwolnienie (art. 185 k.p.k.). * Prawo odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie*

Oprócz prawa odmowy składania zeznań istnieje również prawo do odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie zadane w czasie przesłuchania. Zgodnie z art. 183 k.p.k. świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo.

Przesłuchania świadków, podobnie jak cały proces, co do zasady odbywają się jawnie. Jednakże w przypadkach przesłuchiwania osób w okolicznościach wskazanych powyżej, przesłuchanie winno toczyć się z wyłączeniem jawności.

Świadek może zażądać wyłączenia jawności przesłuchania w przypadku, gdyby treść zeznań mogła narazić go lub osobę dla niego najbliższą na hańbę.

Ograniczenia w przesłuchiwaniu pokrzywdzonych nieletnich

Istnieją również ograniczenia co do przesłuchiwania pokrzywdzonych osób nieletnich. Osoba taka pokrzywdzona przestępstwem przeciwko wolności seksualnej lub rodzinie winna być przesłuchiwana jako świadek tylko raz. W przesłuchaniu bierze udział psycholog. W trakcie przesłuchania mają również prawo być obecni rodzice (przedstawiciele ustawowi) pokrzywdzonego o ile nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego.

Niezwykle istotną sprawą jest kwestia zachowania właściwego momentu do skorzystania z prawa do odmowy zeznań albo wniosku o zwolnienie od składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie na podstawie art. 185 k.p.k. Oświadczenie takie musi być złożone nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Oznacza to, iż ewentualne zeznania złożone przez takiego świadka jeszcze w postępowaniu przygotowawczym (przed wniesieniem aktu oskarżenia) nie mogą służyć za dowód w sprawie.

Świadek anonimowy

Polskie prawo zna również instytucję tzw. świadka anonimowego. Zgodnie z art. 184 § 1 k.p.k. jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Postępowanie w tym zakresie toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową. W postanowieniu pomija się okoliczności, o których mowa w zdaniu pierwszym.

_ W razie wydania postanowienia określonego w art. 184.§ 1 okoliczności, o których mowa w tym przepisie, pozostają wyłącznie do wiadomości sądu i prokuratora, a gdy zachodzi konieczność - również funkcjonariusza policji prowadzącego postępowanie. _

Protokół przesłuchania świadka wolno udostępniać oskarżonemu lub obrońcy tylko w sposób uniemożliwiający ujawnienie wskazanych okoliczności.

Świadek koronny

W polskim prawie istnieje również instytucja tzw. świadka koronnego, która została szczegółowo uregulowana w Ustawie z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym.

W największym skrócie świadek koronny to podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka przez sąd na wniosek prokuratora.

Dowód z zeznań świadka koronnego, można dopuścić tylko w odniesieniu do najpoważniejszych przestępstw wymienionych w ustawie (zorganizowana przestępczość, handel narkotykami, zabójstwa itd.) jeżeli łącznie zostały spełnione następujące warunki:

1) do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im,

2) zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie oraz pozostałych okoliczności, o których mowa w pkt 1, popełnienia przestępstwa wymienionego w art. 1 Ustawy.

Świadkiem koronnym nie może zostać podejrzany, który w związku z udziałem w przestępstwie wymienionym w art. 1 ustawy:
1) usiłował popełnić albo popełnił przestępstwo zabójstwa
2) nakłaniał inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, określonego w art. 1 ustawy, w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego,
3) zakładał zorganizowaną grupę albo związek mający na celu popełnianie przestępstw lub taką grupą albo związkiem kierował.

_ Świadek koronny nie może korzystać z uprawnień jakie wynikają z art. 182 k.p.k. i 185 k.p.k. a więc nie może odmówić składania zeznań ani odpowiedzi na pytanie. _

Nagrodą za współpracę z wymiarem sprawiedliwości dla świadka koronnego jest to że nie podlega karze za przestępstwo określone w art. 1 ustawy w których uczestniczył a które jako świadek koronny ujawnił.

W razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej mogą być oni objęci ochroną osobistą, a także uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach można wydać im dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych, w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej. Może być im również przyznana pomoc finansowa przeznaczona na pokrycie kosztów utrzymania.

Tryb przesłuchiwania świadków jest następujący:

- przesłuchanie musi zawsze być poprzedzone pouczeniem przesłuchiwanej osoby o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. Jeżeli wobec osoby przesłuchiwanej zachodzi uzasadniona obawa, że w związku ze składanymi zeznaniami zostanie zastosowana wobec świadka lub jego najbliższych osób, przemoc, groźba bezprawna to świadek może zastrzec, że dane dotyczące jego miejsca zamieszkania pozostaną do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratora.

Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego spostrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.

Autor jest aplikantem adwokackim, pracującym w Kancelarii Prawniczej Siwek Gaczyński Kałkusiński

prawo
wiadmości
okiem eksperta
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
Źródło:
Siwek Gaczyński - Kancelaria Prawnicza
KOMENTARZE
(0)