Z dniem 19 kwietnia 2010 r. wejdą w życie nowe przepisy procedury cywilnej regulujące zasady ustanawiania pełnomocnika przez sąd na wniosek strony. Dotychczas jedynie strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych (w całości lub w części) miała prawo złożyć wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego.
Nowa treść przepisu art. 117 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) przewiduje, że obok strony zwolnionej od kosztów sądowych, o ustanowienie pełnomocnika z urzędu będzie mogła ubiegać się osoba fizyczna, osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową, nie zwolniona przez sąd od kosztów sądowych. Osoby, o których mowa powyżej, będą musiały wykazać, że nie posiadają wystarczających środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia pełnomocnika, natomiast w przypadku osoby fizycznej - nie są w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Zmiany są skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16.06.2008r. (P 37/07), który orzekł, że art. 117 § 1 k.p.c. w części obejmującej zwrot "zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części", jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. Uzależniając prawo ubiegania się o ustanowienie pomocy prawnej z urzędu od zwolnienia strony od kosztów sądowych, ogranicza się prawo do sądu osób, których nie stać na pokrycie kosztów fachowej pomocy prawnej, choć mogą one pokryć inne koszty sądowe. Na podstawie dotychczasowej regulacji sąd - w wypadku braku uprzedniego
[
Dla kogo adwokat z urzędu? ]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/dla;kogo;adwokat;z;urzedu,76,0,374860.html )
zwolnienia od kosztów sądowych - nie podejmował oceny rzeczywistej zdolności strony do ponoszenia kosztów pomocy prawnej, koncentrując się na kwestii wstępnej, jaką jest uprzednie zwolnienie od kosztów sądowych. Podobnie, także w sytuacji pozwanego, który nie wnioskował o zwolnienie z kosztów sądowych bowiem ich nie ponosił a został pozbawiony możliwości wnioskowania o ustanowienie dla niego pełnomocnika.
Na gruncie nowej regulacji do wniosku o ustanowienie pełnomocnika osoba fizyczna musi dołączyć oświadczenie, w którym umieszcza szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenie składa się na formularzu. Sąd uwzględni wniosek strony jeżeli uzna udział adwokata lub radcy prawnego za potrzebny. Będzie to miało miejsce gdy strona jest nieporadna, nie radzi sobie z samodzielnym podejmowaniem czynności procesowych, bądź gdy sama sprawa jest zawiła pod kątem prawnym lub faktycznym. Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego. Ustanowiony dla strony pełnomocnik jest obowiązany ją zastępować do prawomocnego zakończenie postępowania, chyba że z postanowienia sądu wynikać będzie, że obowiązek zastępowania strony ustanie wcześniej.
Jeżeli sąd nie uwzględni wniosku strony, strona nie będzie mogła ponownie domagać się ustanowienia pełnomocnika z urzędu powołując się na te same okoliczności, co w pierwszym wniosku.
Negatywnie trzeba ocenić regulację z art. 117 § 6 k.p.c. dotyczącą wniosku o ustanowienie pełnomocnika dla strony zgłaszanego dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, kasacyjnego lub postępowania o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, w zakresie przekazywania owego wniosku do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że sąd drugiej instancji uzna wniosek za uzasadniony.
W praktyce taka procedura przedłuży postępowanie, bowiem sąd apelacyjny musi wówczas odroczyć rozprawę i przekazać wniosek do rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Skoro sąd drugiej instancji nie uznał zasadności wniosku, można domniemywać, że nie uzna jej również sąd pierwszej instancji i wyda w tym przedmiocie postanowienie, na które stronie będzie przysługiwało zażalenie. Zażalenie trafi z kolei do rozpoznania do sądu drugiej instancji.
Czas pokaże czy nowa regulacja przyczyni się do wzrostu ilości profesjonalnych pełnomocników ustanawianych dla stron, które nie są w stanie udźwignąć kosztów zastępstwa prawnego.
Autorka jest aplikantką radcowską z Kancelarii BSO Prawo & Podatki we Wrocławiu
ZOBACZ TAKŻE: