Koszty egzekucji ponosi przede wszystkim dłużnik, a w niektórych przypadkach również wierzyciel.
Zgodnie z art. 34 ustawy z 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, koszty działalności egzekucyjnej obejmują: koszty poniesione w związku z prowadzoną egzekucją (zarówno osobowe i rzeczowe), koszty ochrony zajętego mienia i niezbędnej ochrony osobistej komornika (gdy wystąpi sprzeciw przeciwko jego działaniom). Również koszty przejazdów komornika, przewozu drobnych przedmiotów objętych egzekucją, obowiązkowe opłaty na rzecz samorządu komorniczego oraz inne niezbędne koszty. Art. 35 ww. ustawy stanowi, iż przedstawione koszty komornik pokrywa z uzyskanych opłat egzekucyjnych.
Opłaty egzekucyjne omawia szczegółowo Rozdział 7 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Wysokość kosztów zróżnicowana jest ze względu na przedmiot, z którego ma zostać przeprowadzona egzekucja. Pod uwagę brana jest również trudność w prowadzeniu egzekucji. To oznacza, że im łatwiej zapewnić wierzycielowi zaspokojenie jego roszczeń, tym niższa jest opłata egzekucyjna. W praktyce oznacza to, że dokonanie egzekucji ze środków pieniężnych np. wypłaty, zasiłku lub emerytury, będzie mniej kosztować, niż dokonanie egzekucji z mienia lub nieruchomości dłużnika. Artykuły Rozdziału 7. omawiają opłaty stosunkowe, czyli procent od wartości wyegzekwowanego świadczenia oraz opłaty stałe w postaci procentu od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Kluczowa pozostaje kwestia ponoszenia kosztów egzekucji. Zgodnie z art. 770 kodeksu postępowania cywilnego (kpc) dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. W związku z tym wydatki poniesione przez komornika ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. Należy również pamiętać, że zgodnie z art. 1025 kpc koszty egzekucyjne zostają pokryte w pierwszej kolejności, przed innymi świadczeniami, w tym przed roszczeniem wierzyciela. Powyższy pogląd potwierdził Sąd Najwyższy w orzeczeniu syg. III CZP 48/06.
Występują jednak sytuacje, gdy to *wierzyciel ponosi koszty działalności komornika. *Wynika to bezpośrednio z działań zainteresowanego. Jeżeli wierzyciel złoży wniosek o zabezpieczenie swojego roszczenia zarówno pieniężnego jak i niepieniężnego, zobowiązany jest równocześnie do wpłacenia odpowiednio opłaty stosunkowej lub stałej (art. 45 i 49a ustawy o komornikach sądowych i egzekucji). Wierzyciel zobowiązany jest również do dokonania opłaty stosunkowej wraz z zleceniem poszukiwania majątku dłużnika przez komornika (art. 53a ww. ustawy).
Dodatkowo zgodnie z art. 40 ww. ustawy komornik może zażądać zaliczki od wierzyciela na pokrycie kosztów enumeratywnie wyliczonych w art. 39 ust 2 ustawy. Są to np. należności z usługi biegłych, koszty transportu specjalistycznego, koszty uzyskania niezbędnych informacji np. wypis z księgi wieczystej, itp. Czynności na które została pobrana zaliczka, muszą zostać wykonane w terminie 7 dni od dnia uiszczenia zaliczki, a cała suma pobranych pieniędzy rozliczona w terminie miesiąca od dnia dokonania wydatków (art. 41 ustawy).
Strona postępowania, a więc dłużnik lub wierzyciel, może zostać zwolniona z ponoszenia kosztów egzekucyjnych. Rozwiązanie takie zapewnia art. 771 kpc, który stanowi, że zwolnienie z kosztów sądowych przyznane stronie przez sąd lub wynikające z przepisów ustawy rozciąga się na również na postępowanie egzekucyjne. Zgodnie z art. 102 ustawy o kosztach sądowych w postępowaniu cywilnym, zwolnienia z kosztów może domagać się osoba fizyczna, która złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść bez szkody dla utrzymania siebie lub swojej rodziny. Na podobnych zasadach przyznawane jest zwolnienie osobom prawnym (spółkom)
zgodnie z art. 103 ww. ustawy. Z pewnymi wyjątkami *zwolnione od opłat sądowych są organizacje porządku publicznego działające na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie *(art. 104 ustawy).
Należy pamiętać, że złożenie fałszywego oświadczenia o stanie majątkowym w celu uzyskania zwolnienia z kosztów sądowych, skutkuje nie tylko cofnięciem przyznanego uprawnienia, lecz również nałożeniem grzywny (art. 111 ustawy). Natomiast jeśli w toku postępowania sądowego nastąpi poprawa sytuacji materialnej strony zwolnionej z kosztów, sąd może obciążyć ją kosztami, ale stosownie do zaistniałej zmiany (art. 110 ustawy).
Podział kosztów egzekucyjnych zależy od stopnia skomplikowania danej sprawy i sytuacji materialnej stron postępowania. Jednak ostateczna decyzja należy do sądu powszechnego.
Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Prawnej Piszcz, Norek i Wspólnicy sp. k.
w Poznaniu