Często strony umowy mają wątpliwości czy zawarty przez nie kontrakt spełnia warunki umowy zlecenia, czy jest to umowa o dzieło, czy umowa o pracę (np. zlecenie tłumaczenia, sprzątania, przeprowadzenia szkolenia).
W związku z tym nie można mówić o pozycji zleceniodawcy w umowie zlecenia bez nawiązania do pozostałych typów umów.
Przedsiębiorcy zawierając umowę z kontrahentem często zwyczajowo nazywają ją _ zleceniem _. Jednak to nie nazwa umowy a jej treść decyduje o klasyfikacji relacji łączącej strony. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego w umowach należy brać pod uwagę zgodny zamiar stron i cel umowy, niż opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Przeważnie umowy w obrocie gospodarczym zawierane są w formie pisemnej i podstawą wykładni jest przede wszystkim sam tekst dokumentu (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 października 2006 roku, II CSK 117/06). W wątpliwych sytuacjach jest szczególnie istotne właściwe zaklasyfikowanie umowy, by rozstrzygnąć czy zawarta przez strony umowa zlecenia nie jest w rzeczywistości umową o pracę.
Jeżeli w relacjach między zleceniodawcą a zleceniobiorcą pojawi się element podporządkowania, pozostawania przez zleceniobiorcę w dyspozycji zleceniodawcy w określonym miejscu i czasie oraz osobistego wykonywania czynności, to strony będzie łączył stosunek pracy a nie zlecenia. Na zleceniobiorcy (faktycznie pracodawcy) będą natomiast ciążyły obowiązki wynikające również z prawa pracy (np. udzielenie urlopu)
. Z tego względu strony powinny przeanalizować poszczególne postanowienia umowy, aby uniknąć nieporozumień podczas jej realizacji. Warto zastanowić się, jakie uprawnienia przysługują zleceniodawcy, a jakie zamawiającemu dzieło.
** [
Umowa zlecenia a umowa o pracę ]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/umowa;zlecenia;a;umowa;o;prace,134,0,257158.html ) Prawa i obowiązki stron**, zarówno umowy o dzieło jak i umowy zlecenia, regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Jednakże przepisy te mają charakter względnie obowiązujący i w związku z tym strony mogą odmiennie w umowie, zgodnie z zasadą swobody umów, określić swoje prawa i obowiązki (wyrok SN z dnia 21 sierpnia 2008 roku, IV CSK 168/08).
W Kodeksie cywilnym przedmiot umowy zlecenia dotyczy odpłatnego lub nieodpłatnego dokonania określonej czynności prawnej, przykładowo zawarcia umowy, czy złożenia oświadczenia woli. Do popularnych w obrocie gospodarczym umów o świadczenie usług, których przedmiotem może być dokonanie czynności faktycznej (np. doradztwo podatkowe)
mają również zastosowanie przepisy dotyczące umowy zlecenia.
Należy pamiętać, że umowa zlecenia jest umową starannego działania i czynności zleceniobiorcy nie muszą przynieść oczekiwanego przez zleceniobiorcę rezultatu, aby zrealizował on umowę. Zatem, jeżeli stronom zależy na konkretnym rezultacie oraz odpowiedzialności zamawiającego za jakość i wykonanie dzieła rozumianego jako materialny indywidualnie oznaczony efekt jego pracy, to odpowiednia dla takiego stosunku prawnego będzie umowa o dzieło, zwana umową rezultatu.
Podczas realizacji umowy zleceniodawca ma prawo do uzyskania od zleceniobiorcy informacji o podejmowanych czynnościach, jak również może poprosić o złożenie sprawozdania. W praktyce podczas rozliczania wydatków i przychodów powstałych podczas wykonania umowy bądź otrzymanych od zleceniodawcy zaliczek, zleceniobiorca przedkłada stosowne dokumenty (np. faktury, rachunki) w celu wykazania prawidłowości swoich czynności.
Gdy wykonanie zlecenia wymaga poniesienia wydatków, zleceniodawca ma obowiązek, na żądanie zleceniobiorcy, udzielić mu odpowiedniej zaliczki. Jeśli natomiast przyjmujący zlecenie w toku czynności poniesie faktycznie mniejsze koszty, niż to było zaplanowane, powinien nadwyżkę wydać dającemu zlecenie. Zleceniodawcy przysługuje roszczenie o zwrot wszystkiego, co zleceniobiorca przy wykonywaniu zlecenia uzyskał, a w przypadku zatrzymania przez zleceniobiorcę nadwyżki, również roszczenie o zapłatę odsetek ustawowych.
Dlatego ważne jest szczegółowe określenie w umowie sposobu i terminu rozliczeń. Należy pamiętać, że zleceniodawca ma obowiązek zwrócić zleceniobiorcy wydatki, które on poczynił w celu wykonania zlecenia wraz z ustawowymi odsetkami. Zleceniodawca powinien zapłacić wynagrodzenie zleceniobiorcy po wykonaniu zlecenia, chyba że co innego wynika z umowy.
Podobnie w przypadku umowy o dzieło - przyjmującemu zlecenie wynagrodzenie należy sie w momencie oddania dzieła, chyba że strony w umowie wskażą inny termin zapłaty wynagrodzenia. Przy czym umowa o dzieło, w odróżnieniu od umowy zlecenia, zawsze jest odpłatna.
Warto przypomnieć, że zleceniodawca, jeżeli chce, by zleceniobiorca działał w swoim imieniu, powinien zawrzeć odpowiednie postanowienie w umowie. W przypadku braku takiego postanowienia, na podstawie art. 734 k.c., przyjmuje się, że zleceniobiorca będzie działać w imieniu dającego zlecenie. Jest to istotne, bowiem gdy do dokonania czynności prawnej wymagana jest szczególna forma, to również pełnomocnictwo powinno być udzielone w tej szczególnej formie.
Przykładowo dla umowy zlecenia, której przedmiotem jest nabycie nieruchomości przez zleceniobiorcę na rzecz zleceniodawcy, wymagana jest forma aktu notarialnego. Natomiast, gdy nabycie własności przez zleceniodawcę ma nastąpić w jego własnym imieniu z obowiązkiem przeniesienia tej własności na zleceniodawcę to nie ma obowiązku zachowania tej szczególnej formy.
Zasadą jest osobiste wykonywanie zlecenia. Natomiast możliwość powierzenia wykonania zlecenia osobie trzeciej może być przewidziana przez strony w umowie lub wynikać z przepisów szczególnych, albo ze zwyczaju. Zleceniobiorca ma wtedy obowiązek poinformowania zleceniodawcy o powierzeniu wykonania zlecenia wskazanej osobie trzeciej.
[
Kiedy umowa zlecenia staje się kosztem? ]( http://msp.money.pl/wiadomosci/podatki/artykul/kiedy;umowa;zlecenia;staje;sie;kosztem,251,0,560891.html )
Może zdarzyć się tak, że zleceniodawca nie zgadza się na wykonanie zlecenia przez daną osobę i wtedy może wypowiedzieć umowę. Jeśli zleceniodawca wyraził zgodę na powierzenie wykonania zlecenia innej osobie, to zleceniobiorca ponosi odpowiedzialność za staranność w wyborze zastępcy a nie jego działania. W sytuacji braku powiadomienia albo zakazu powierzenia wykonania zlecenia osobie trzeciej, to odpowiedzialność zleceniobiorcy i jego zastępcy jest solidarna. Natomiast zastępca zawsze odpowiada wobec zleceniodawcy i zleceniobiorcy za wykonanie zlecenia.
Ponadto dla zleceniodawcy jest korzystne wprowadzenie do umowy klauzuli zakazu konkurencji. Dopuszczalność ustanowienia zakazu podejmowania przez zleceniobiorcę działań konkurencyjnych potwierdza stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 11 września 2003, III CKN 579/01.
Zarówno umowa zlecenia jak i umowa o dzieło mogą być rozwiązane przez zleceniodawcę lub zamawiającego, chyba, że co innego zastrzeżono w umowie. Natomiast nie jest możliwe zrzeczenie się w umowie przez zleceniodawcę prawa do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Przedsiębiorcy jeszcze przed zawarciem umowy powinni właściwie określić cel i typ umowy, aby poszczególne postanowienia kontraktu dokładnie odzwierciedlały ich zamiar. Dlatego zawierając umowę powinni mieć na względzie przepisy prawne; które przykładowo inaczej kształtują prawa i obowiązki stron (także w zakresie odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne) dla umowy zlecenia i umowy o dzieło, a jeszcze odmiennie dla umowy o pracę.
Autorka (na zdjęciu) jest aplikantką radcowską, autor jest partnerem w Kancelarii MPiW