Czym jest weksel in blanco?

Weksel jest papierem wartościowym o ściśle przez prawo określonych cechach, wyrażający bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy weksla lub osoby przez niego wskazanej do zapłaty określonej sumy pieniędzy osobie wskazanej w tym dokumencie, w wyznaczonym terminie i miejscu.

Aby został uznany za weksel dokument winien zawierać co najmniej:
nazwę "weksel" w tekście dokumentu (w języku w jakim weksel wystawiono);
- bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej;
- nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);
- termin płatności;
- miejsce płatności;
- nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;
- datę i miejsce wystawienia weksla;
- podpis wystawcy weksla.

Weksel, na którym nie został wpisany termin płatności uważa się za płatny za okazaniem. Jeżeli nie zostało wskazane miejsce płatności, przyjmuje się, że weksel płatny jest w miejscu wskazanym obok nazwiska trasata. Brak innych elementów pod warunkiem, że na dokumencie widnieje chociaż podpis wystawcy powoduje, że mamy do czynienia z wekslem niezupełnym (in blanco). Dopiero uzupełnienie takiego dokumentu o wszystkie ustawowe cechy, pozwoli na dochodzenie roszczenia wekslowego.

_ Wystawiając i przyjmując weksel należy mieć świadomość, iż do skutecznego powstania zobowiązania wekslowego nie jest niezbędne wypełnienie urzędowego blankietu weksla oraz uiszczenie opłaty skarbowej. _

Nawet kartka papieru, zawierająca elementy niezbędne dla weksla powoduje, iż mamy do czynienia z wekslem. Ponieważ uzupełnienie weksla in blanco niezbędnymi elementami następuje później i dokonuje tego zasadniczo osoba, na którą taki weksel został wystawiony, należy zadbać o możliwie najdokładniejsze w danej sytuacji jego wypełnienie. Dzięki temu będziemy mieć świadomość np. co do miejsca, terminu płatności, czy podmiotu w stosunku do którego podejmujemy zobowiązanie wekslowe.

Cechą charakterystyczną weksla jest jego abstrakcyjność. Oznacza to, że zobowiązanie wekslowe powstaje niezależnie od przyczyny wystawienia weksla i niezależnie od celu jaki ma on realizować. Dla ustalenia zakresu odpowiedzialności wekslowej znaczenie ma wyłącznie dosłowna treść dokumentu weksla, nie ma zaś znaczenia wola i zamiar stron.

Pochopnie wystawiony weksel, szczególnie in blanco, może trafić do obrotu, a jego wystawca będzie musiał zapłacić za niego, mimo że zarówno jego intencje, jak i intencje uprawnionego z weksla, przy wystawianiu dokumentu były zupełnie inne.

_ Wystawiając weksel in blanco warto zadbać o sporządzenie do niego deklaracji wekslowej - porozumienia z uprawnionym z weksla, które będzie zawierało informacje co do warunków i sposobu wypełnienia weksla. _

Brak deklaracji wekslowej nie wpływa na ważność weksla. Trzeba mieć jednak na uwadze, że wystawiając weksel in blanco wystawca upoważnia posiadacza weksla do uzupełnienia jego treści zgodnie ze swoją wolą.

Posiadacz weksla in blanco może go więc wypełnić na kwotę odpowiadającą wierzytelności, na zabezpieczenie której weksel został wystawiony, może jednak zawyżyć uzgodnioną kwotę. Istnienie deklaracji wekslowej ułatwi wystawcy obronę przed nieuczciwym kontrahentem i pozwoli na przeprowadzenie dowodu, czy weksel in blanco wypełniony został zgodnie z zawartym porozumieniem.

Deklaracja wekslowa powinna zostać podpisana przez obie strony czynności prawnej, w związku z którą weksel został wystawiony. Po spełnieniu świadczeń wekslowych należy pamiętać o pokwitowaniu odbioru weksla, a także pokwitowaniu odbioru sumy wekslowej.

_ Jeżeli nie chcemy, aby wystawiony weksel został wprowadzony do obrotu tj. zbyty przez uprawnionego na rzecz innego podmiotu, należy dopisać na wekslu formułę „bez indosu". Ograniczy to możliwość przenoszenia weksla. _

Pamiętać należy, iż osoby, które weksel wystawiły, przyjęły, indosowały lub za niego poręczyły odpowiadają solidarnie za zobowiązanie wekslowe wobec posiadacza weksla. Indostant może jednak zwolnić się od odpowiedzialności umieszczając na wekslu klauzulę „bez obliga", „bez odpowiedzialności".

Do wystawienia weksla in blanco umocowane są osoby, które są uprawnione do reprezentowania (składania oświadczeń woli) podmiotu, w imieniu którego weksel podpisują. Te dane najlepiej jest sprawdzić w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Jeżeli weksel podpisuje inna osoba, powinna ona legitymować się stosownym pełnomocnictwem, podpisanym przez osoby upoważnione zgodnie z odpisem z KRS podmiotu i opatrzonym datą wcześniejszą niż data wystawienia weksla.

Warto korzystać z weksli pod warunkiem, że będą one wystawione prawidłowo, kontrahent w dokonywanych transakcjach wiarygodny, a my świadomi ryzyka związanego z udziałem w zobowiązaniu wekslowym.

Weksel jako papier wartościowy, który zawiera zobowiązanie do zapłacenia określonej w nim sumy pieniędzy, zaczął funkcjonować w XII wieku.

Początkowo weksle wykorzystywane były przede wszystkim jako środek płatniczy, zastępujący pieniądze w dokonywanych transakcjach. Zamiast płacić za kupiony towar gotówką kupiec wypisywał weksel i wręczał go sprzedawcy. Ten zaś w zamian za weksel mógł dalej nabywać towary, bądź wymienić go w banku na gotówkę, zazwyczaj wcześniej zdeponowaną przez wystawcę weksla. Zobowiązanie z tytułu zakupu nie wygasało w chwili wydania sprzedawcy weksla, ale trwało do chwili zapłaty za weksel. Wystawca weksla uzupełniał go we wszystkich elementach, nie pozostawiając miejsca na inicjatywę uprawnionego do realizacji weksla. Aktualnie jest to najrzadziej spotykana funkcja weksla.

Weksel pomocny w biznesie
Funkcja kredytowa weksla, która pozwala na wydłużenie terminu **dokonania faktycznej zapłaty, wykorzystywana jest również sporadycznie, najczęściej wśród firm stale ze sobą współpracujących i cieszących się wzajemnym zaufaniem. Nabywca usług bądź towarów wystawiając weksel z odroczoną płatnością np. 45 dni zyskuje czas na zgromadzenie środków do uregulowania należności. Tym samym sprzedawca kredytuje, do terminu wskazanego w wekslu, zakupione towary.

Weksel służyć może również do uzyskania kredytu dyskontowego, który poprawia bieżącą płynność finansową przedsiębiorstwa, umożliwiając otrzymanie środków jeszcze przed terminem wykupu weksla.

Bank nabywa weksel handlowy przed terminem jego płatności, z góry potrącając kwoty dyskonta weksla (oprocentowanie). Kwota dyskonta obliczana jest w oparciu o wysokość sumy wekslowej i stopę dyskontową, odnoszącą się do liczby dni kredytowania (od dnia dyskonta do dnia poprzedzającego dzień płatności weksla). Chcąc zwiększyć swoją płynność, banki komercyjne mogą przedstawiać weksle do redyskonta w NBP. Bank centralny, aby zachęcić bądź zniechęcić banki komercyjne do operacji redyskontowania weksli, a przez to wpłynąć na zdolność udzielania kredytów, może podwyższać lub obniżać stopę redyskonta weksli.

Weksel **jako papier wartościowy inkorporuje w sobie określone uprawnienia - wierzytelności, które mogą być swobodnie przenoszone w drodze indosu (odpowiedniego oświadczenia dotychczasowego posiadacza na odwrocie weksla). Poprzez przenoszenie własności weksla na kolejne podmioty realizowana jest funkcja obiegowa weksla.

_ Weksel jest tym bardziej chętnie przyjmowany, im więcej osób jest na nim podpisanych, ponieważ z wyjątkiem odpowiedniego zastrzeżenia na wekslu, odpowiadają oni wobec posiadacza weksla. I tak, jeżeli wystawca weksla czy trasat nie zapłacą za niego, posiadacz może zwrócić się o zapłatę m.in. do indostanta, czy do awalisty (osoby poręczającej za weksel). _Funkcja gwarancyjna weksla

Weksle in blanco najczęściej wystawiane są na zabezpieczenie wykonania lub prawidłowego wykonania zobowiązania (określonej pracy, spłaty kredytu, realizacji inwestycji) - funkcja gwarancyjna. W razie nieprawidłowego wykonania umowy, na zabezpieczenie której weksel został wystawiony, uprawniony z weksla uzupełnia weksel brakującymi elementami i przedstawia go wystawcy do wykupienia.

Masowo weksle stosowane są jako zabezpieczenie udzielanych kredytów i pożyczek. Obok ustanowienia hipoteki, cesji ubezpieczenia majątku oraz ubezpieczenia na życie, zazwyczaj składamy bankowi weksel in blanco, który zostanie w pierwszej kolejności wykorzystany, gdyby zobowiązania z umowy kredytowej przestały być realizowane. Wystawienia weksla in blanco żądają zazwyczaj podmioty współpracujące z agentami. W zależności bowiem od zakresu uprawnień agent upoważniony jest często do pobierania zapłaty za zbywany towar, czy składek z tytułu zawieranych umów ubezpieczenia. Aby mieć pewność, iż środki te zostaną przekazane zleceniodawcy, żądają oni najczęściej wystawienia weksli in blanco przez agenta.

Weksel in blanco stał się dość powszechnym narzędziem zabezpieczania interesów **pracodawców. Stosowany jest chętnie zarówno przy powierzaniu mienia pracownikom, jak i jako gwarancja prawidłowej realizacji umowy o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracownika. Weksel wystawiony na rzecz pracodawcy przez pracownika na zabezpieczenie roszczeń mogących powstać w związku ze stosunkiem pracy nie tylko ułatwia dochodzenie roszczeń pracodawcy, ale też zmusza pracowników do większej dbałości o mienie.

Wizja możliwości wypełnienia weksla przez pracodawcę dość skutecznie powstrzymuje pracowników od podejmowania działań sprzecznych z postanowieniami zawieranych umów. Niestety nierzadko pracodawcy nadmiernie wykorzystują swoją pozycję bez podstawy wypełniając weksle i dochodząc na ich podstawie zapłaty od pracowników.

Od wielu lat weksle in blanco stosowane są jako gwarancja realizacji **inwestycji budowlanych, a także prawidłowego wykonania inwestycji, czy na zabezpieczenie roszczeń inwestora w okresie rękojmii. Zamiast udzielać inwestorowi kaucji gwarancyjnej, wykonawca wystawia weksel in blanco, który może zostać wypełniony w razie wystąpienia usterek, których wykonawca nie chce lub nie może usunąć.

Do stosowania weksli przekonują się już instytucje udzielające dotacji na rozmaite cele. Przyznane środki niestety nie zawsze wykorzystywane są we właściwy sposób i na zaplanowane cele. Aby zagwarantować sobie możliwość odzyskania pieniędzy od korzystających z dotacji w sposób sprzeczny z ich przeznaczeniem, instytucje przyznające je żądają wystawienia weksla.

Przepisy ustawy o zamówieniach publicznych dopuszczają możliwość wniesienia weksla jako formy wadium i zabezpieczenia należytego wykonania umowy przez dostawcę lub wykonawcę w postępowaniu o zamówienie publiczne. Zgodnie z przepisami ustawy dostawca lub wykonawca mogą wnieść weksel tytułem wadium, o ile wyrazi na to zgodę zamawiający. Zgoda zamawiającego na skorzystania z takiej formy wniesienia wadium, jak i zabezpieczenia należytego wykonania zamówienia, powinna znaleźć odzwierciedlenie w specyfikacji istotnych warunków zamówienia.

Dodatkowo sposób zabezpieczenia wykonania umowy poprzez złożenie weksla powinien zostać zastrzeżony w umowie dotyczącej zamówienia publicznego. Wymaganym przez przepisy elementem zabezpieczenia wekslowego w odniesieniu do robót budowlanych wykonywanych w ramach zamówień publicznych jest poręczenie wekslowe banku krajowego.

Przyjmując weksel należy szczególną uwagę przywiązywać do sprawdzenia wiarygodności jego wystawcy. Bez wątpienia weksel ma wiele zalet, szczególnie jeżeli chodzi o sprawne i stosunkowo tanie dochodzenie należności wekslowych przed sądem. Trzeba jednak pamiętać, że nawet szybko uzyskany tytułu wykonawczy nie pomoże w odzyskaniu pieniędzy, jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego okaże się, że dłużnik nie ma żadnego majątku, z którego można zaspokoić roszczenie wekslowe. Można naturalnie spróbować sprzedaży weksla, o ile nie ma przeciwnego zastrzeżenia, tylko że chętni do nabycia zazwyczaj skupują weksle, o ile widzą szansę na odzyskanie należności.

Autorka jest radcą prawnym i wspólnikiem w kancelarii BSO - Prawo & Podatki - Bramorski Szermach Okorowska we Wrocławiu, (oddział w Gdyni).www.bramorski.pl