Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych. Jak daleko jest posunięta konieczność podporządkowania się przez pracownika poleceniom służbowym? Czy pracownik może odmówić ich wykonania?
Zakres obowiązków pracowniczych określają przepisy prawa pracy, postanowienia umowy o pracę oraz zwyczaj panujący u danego pracodawcy. Zgodnie z treścią art. 101 § 1 k.p. pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie. Obowiązek wykonywania pracy starannie oznacza, że pracownik powinien stosować się do wszelkich reguł zawartych w obowiązujących przepisach prawnych czy aktach wewnątrzzakładowych, które odnoszą się danego rodzaju pracy. Obowiązek wykonywania pracy sumiennie oznacza powinność najlepszego - w intencji pracownika - jej wykonywania.
Obowiązek wykonywania poleceń służbowych - czyli zleconych pracownikowi konkretnych obowiązków lub czynności do wykonania - jest jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych. Nieusprawiedliwiona odmowa wykonania polecenia jest uznawana za ciężkie naruszenie tych obowiązków. Należy jednak pamiętać, że bezkrytyczne wykonanie przez pracownika bezprawnych poleceń przełożonych może uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę (por. wyrok SN z 4.04.2006r., I PK 161/05).
W jakiej formie pracodawca może zobowiązać pracownika do wykonania polecenia służbowego?
[
Dyscyplinarne zwolnienie z pracy ]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/dyscyplinarne;zwolnienie;z;pracy,28,0,229916.html )
W pierwszej kolejności należy zwróć uwagę, że _ polecenie pracodawcy _ nie zostało, co do zasady, w przepisach prawa pracy obwarowane wymogiem szczególnej formy. Należy zatem przyjąć, że może ono mieć charakter sformalizowany w postaci np. zarządzenia przewidującego obowiązek przestrzegania przez pracownika określonych procedur, jak również może być przekazywane pracownikowi przez przełożonego w formie ustnej. Kodeks pracy w art. 100 wymaga jedynie, by polecenie dotyczyło pracy oraz nie było sprzeczne z przepisami prawa lub z umową o pracę (por. wyrok SN z dnia 7.02.2007r., I PK 221/06).
Za doktryną prawniczą należy wskazać, że polecenie dotyczy pracy, gdy jest de facto związane ze stosunkiem pracy. Polecenia są kompatybilne z umową o pracę, jeśli wynikają z określonego w umowie rodzaju pracy (za wyjątkiem art. 81 § 3 k.p.). Natomiast wymóg zgodności polecenia z prawem obejmuje wszelkie gałęzie prawa.
Kiedy pracownik może odmówić wykonania obowiązku?
Zasadnym jest zatem niewykonanie polecenia służbowego które nie spełnia wyżej wskazanych przesłanek. Pracownik, odmawiając wykonania polecenia, powinien swoją decyzję starannie przemyśleć i potrafić rzeczowo uzasadnić. Obie strony stosunku pracy powinny wziąć pod uwagę, że jedynie bezzasadna odmowa może być uznana za naruszenie obowiązków pracowniczych oraz przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. Co więcej, w sytuacji, gdy polecenie znajduje odzwierciedlenie w obowiązkach z art. 100 § 1 k.p., pracownik nie może się do niego nie zastosować, jedynie w oparciu o własną ocenę merytoryczną zasadności tego polecenia. Za orzecznictwem Sądu Najwyższego należy przyjąć, że takie postępowanie może zostać uznane za przekroczenie przez pracownika dopuszczalnych granic krytyki wobec przełożonego i prowadzić do wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony (wyrok SN z 17 grudnia 1997 r., I PKN 433/97).
[
Jakie warunki musi spełnić szef by zwolnić pracownika? ]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/jakie;warunki;musi;spelnic;szef;by;zwolnic;pracownika,81,0,409425.html )
W przypadku niewykonania polecenia służbowego pracownik powinien się liczyć z możliwymi konsekwencjami czy sankcjami wyciągniętymi przez pracodawcę. Postawienie pracownikowi zarzutu odmowy wykonania polecenia wydanego przez pracodawcę wymaga ustalenia, jaka była treść tego polecenia, czy dotyczyło ono wykonywanej pracy i w jakich okolicznościach zostało wydane (wyr. SN z dnia 1.10.1997r, I PKN 317/97).
Natomiast sąd, oceniając zasadność wypowiedzenia umowy o pracę z powodu niezastosowania się do poleceń przełożonego, powinien zbadać słuszność tej odmowy (wyrok SN z 13 maja 1998 r. I PKN 108/98).
Co zrobić, jeśli zdaniem pracownika polecenie jest niezgodne z przepisami?
W sytuacji, kiedy pracownik ma wątpliwość co do niezgodności z prawem zleconej mu czynności powinien, w pierwszej kolejności, wskazać ją przełożonemu i poprosić o wydanie polecenia na piśmie. Potwierdzenie obowiązku wykonania polecenia przez przełożonego, zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej, wiąże się z koniecznością jego wykonania. Jest jeden wyjątek od powyższej zasady – pracownik może, a nawet powinien odmówić jego wykonania, gdy narusza ono przepisy prawa karnego. Należy pamiętać, że wykonanie polecenia naruszającego obowiązujące przepisy, w szczególności przepisy prawa karnego, nie zwalnia pracownika z odpowiedzialności karnej.
Na marginesie należy wskazać, że zgodnie z przepisami prawa pracy, występuje pewien wyjątek dotyczący zgodności polecenia służbowego z postanowieniami umowy o pracę. Zgodnie z treścią art. 42 § 4 k.p. wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.
Katarzyna Stępnicka jest aplikantką radcowską z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, Oddział w Gdańsku
Czytaj w Money.pl