Żaden z przepisów ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie definiuje pojęcia bezskuteczności egzekucji. Pojęcie "bezskuteczność" należy zatem interpretować zgodnie z wykładnią językową jako "nie przynoszące pożądanych rezultatów". Tym samym bezskuteczność egzekucji nastąpi, gdy egzekucja była skierowana do całego majątku spółki czy osoby fizycznej, a organ egzekucyjny wyczerpał wszystkie możliwe sposoby egzekucji i nie zrealizował celu egzekucji.
O celu tym mowa jest w art. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tj. gdy organ nie doprowadził do wykonania lub zabezpieczenia wykonania obowiązków, o których mowa w art. 2 przedmiotowej ustawy. Egzekucji administracyjnej podlegają bowiem następujące obowiązki:
1) podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.);
1a) niepodatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.);
1b) należności z tytułu przychodów z prywatyzacji;
2) grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;
3) należności pieniężne, inne niż wymienione w pkt 1 i 2, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej;
4) należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek;
5) należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw;
6) wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów;
7) należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego;
8) należności pieniężne państwa członkowskiego wynikające z tytułu:
- a) podatków i należności celnych pobieranych przez to państwo lub w jego imieniu, przez jego jednostki podziału terytorialnego lub administracyjnego, w tym organy lokalne, lub w imieniu tych jednostek lub organów, a także w imieniu Unii Europejskiej,
- b) refundacji, interwencji i innych środków stanowiących część całkowitego lub częściowego systemu finansowania Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji oraz Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich, w tym kwot należnych w związku z tymi działaniami,
- c) opłat i innych należności pieniężnych przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku UE dla sektora cukru,
- d) kar, grzywien, opłat i dopłat administracyjnych związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-c, nałożonych przez organy właściwe do pobierania podatków i należności celnych lub właściwe do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących podatków i należności celnych lub potwierdzonych przez organy administracyjne lub sądowe na wniosek organów właściwych w sprawie podatków i należności celnych,
- e) opłat za zaświadczenia i podobne do zaświadczeń dokumenty wydane w postępowaniach administracyjnych w sprawie należności pieniężnych, o których mowa w lit. a,
- f) odsetek i kosztów związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-e, w związku z którymi możliwe jest zwrócenie się o wzajemną pomoc na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy;
- 9) należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska;
10) obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego;
11) obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy;
12) obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych, nakładane w drodze decyzji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.
Bezskuteczność egzekucji administracyjnej będzie z reguły łączona z podjęciem przez uprawniony do tego podmiot, przewidzianego prawem formalnego działania (postępowania) przymuszającego, którego cel w postaci zaspokojenia wierzyciela nie nastąpił.
Podkreślić trzeba, że o bezskuteczności egzekucji możemy mówić wtedy, gdy odnosi się ona do całego majątku dłużnika (spółki lub osoby fizycznej), a nie tylko do jego części. Wobec osób fizycznych, jak i wobec spółek organ egzekucyjny powinien też wyczerpać wszystkie możliwe sposoby egzekucji przewidziane w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jeśli bowiem egzekucja administracyjna ograniczona była jedynie do egzekucji z rachunku bankowego, a np. nie sprawdzono, czy osoba fizyczna lub spółka posiada zarejestrowany na siebie samochód lub inne ruchomości, w takiej sytuacji może zachodzić wątpliwość co do faktu zaistnienia bezskuteczności egzekucji.
Wskazać należy, że bezskuteczność egzekucji administracyjnej czyli niemożliwość ściągnięcia długu z majątku spółki, odnosi się do wszelkich form egzekucji, prowadzonych bądź to na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, bądź na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Dopiero bowiem jej bezwzględne zaistnienie warunkuje możliwość wszczęcia w imieniu Skarbu Państwa innego rodzaju postępowań, w tym zwłaszcza pociągnięcie do odpowiedzialności członków zarządu w spółkach kapitałowych czy wszczęcie innego trybu dochodzenia roszczeń Skarbu Państwa wobec osób fizycznych. W przypadku osób fizycznych przy bezskutecznej egzekucji możliwości dochodzenia roszczeń w innym trybie są ograniczone.
Autorka jest adwokatem w Kancelarii Chałas i Wspólnicy