Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie z dnia 2013-05-22 - P 37/12
Repertorium:P | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania pytań prawnych w sprawie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą.
Sygnatura:P 37/12
Tytuł:Postanowienie z dnia 2013-05-22
Opis: Dokumenty w sprawie
 
Publikacja w Z.U.Z.U. 2013 / 4A / 53

53/4/A/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 22 maja 2013 r.

Sygn. akt P 37/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Piotr Tuleja - przewodniczący

Zbigniew Cieślak

Stanisław Rymar

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz - sprawozdawca

Marek Zubik,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 maja 2013 r., pytania prawnego Sądu Rejonowego w Lesznie:

czy art. 231 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.)

- jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

- w zakresie brzmienia: „działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”, jest zgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji,

postanawia:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie.

UZASADNIENIE

I

1. Postanowieniem z 4 października 2012 r. Sąd Rejonowy w Lesznie II Wydział Karny (dalej: pytający sąd) przedstawił pytanie prawne, czy art. 231 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji, a w zakresie brzmienia:działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego” , czy jest zgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji.

1.1. Pytanie prawne pytający sąd postawił na tle następującej sprawy:

Do prokuratury rejonowej wpłynęło zawiadomienie o możliwości popełnienia przez prokuratora prokuratury rejonowej przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. Zdaniem zgłaszającego zawiadomienie, znamiona czynu zabronionego zostały wypełnione przez zachowanie oskarżyciela publicznego, który miał niesłusznie oskarżać i popierać oskarżenie mimo oczywistych przesłanek co do niewinności oskarżonego.

Postanowieniem z 27 kwietnia 2012 r. prokurator prokuratury rejonowej odmówił wszczęcia śledztwa o czyn wskazany w art. 231 § 1 k.k.; postanowienie to zaskarżono do Sądu Rejonowego w Lesznie.

1.2. Pytający sąd, rozpoznając powyższą sprawę, powziął wątpliwości co do konstytucyjności normy wyrażonej w art. 231 § 1 k.k.

Uzasadniając wątpliwości co do zgodności art. 231 § 1 k.k. z art. 42 ust. 1 Konstytucji w zakresie brzmienia:działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”, pytający sąd powołał poniższe argumenty:

Po pierwsze uznał, że wskazany przepis z samego założenia odsyła do okoliczności ocennych. Opisując znamiona czynu zabronionego, ustawodawca posłużył się określeniami niedoprecyzowanymi - nie ma bowiem ustawowej definicji „działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”. W konsekwencji adresat normy prawnokarnej nie ma pewności co do tego, czy pewne jego zachowanie jest czynem zabronionym pod groźbą sankcji karnej. Pytający sąd, przytaczając obszerny fragment wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 26 listopada 2003 r. (sygn. SK 22/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 97) wskazał, że ustawa wprowadzająca sankcję za zachowania zabronione nie może pozostawiać jednostki w nieświadomości, czy niepewności, co do tego, czy pewne zachowanie jest, czy nie jest, czynem zabronionym pod groźbą takiej sankcji.

Po drugie uznał, że brak ustawowej definicji „działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego” skutkuje tym, że dookreślenie tego wyrażenia pozostawiono organom władzy publicznej stosującym prawo. Tym samym wiedzę na temat tego, jakie działania lub zaniechania obywatela stanowią działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego obywatel czerpie nie z konkretnych, jednoznacznych oraz czytelnych postanowień ustawy, ale z ocen i interpretacji poczynionych w tym zakresie przez organy władzy publicznej. Tymczasem jeśli norma prawnokarna ma mieć charakter odsyłający, to wykluczone jest takie niedoprecyzowanie któregokolwiek elementu tej normy, które pozwalałoby na dowolność jej stosowania przez właściwe organy władzy publicznej czy na „zawłaszczenie” przez te organy pewnych sfer życia i penalizowanie zachowań, które nie zostały expressis verbis określone jako zabronione w przepisie prawa karnego.

W ocenie pytającego sądu, Trybunał Konstytucyjny nie badał dotychczas treści art. 231 § 1 k.k. w zakresie wskazanym w pytaniu prawnym. Wprawdzie w wyroku z 9 czerwca 2010 r., sygn. SK 52/08 (OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 50) Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności art. 231§ 1 k.k. z art. 42 ust. 1 Konstytucji, jednak - w ocenie sądu - rozpoznawane tam zarzuty dotyczyły innego elementu treściowego zaskarżonego przepisu.

Uzasadniając wątpliwości co do zgodności art. 231 § 1 k.k. z art. 32 ust. 1 Konstytucji, pytający sąd zwrócił uwagę, że zastosowanie przez ustawodawcę w przytoczonym przepisie określeń ocennych do opisu znamion czynu zabronionego powoduje, organy stosujące prawo będą mogły dokonywać własnych subiektywnych ocen i interpretacji, a te mogą się między sobą różnić. To z kolei prowadzi do stanu, w którym te same czyny poszczególnych osób będą mogły być w różny sposób kwalifikowane i oceniane - w jednym przypadku określone zachowanie może być kwalifikowane jako działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, zaś w innym nie. Powstaje więc niezbezpieczeństwo, że w zależności od rodzaju danego organu władzy publicznej i miejsca jego działania w tych samych rodzajowo sprawach zapadać będą odmienne rozstrzygnięcia. Zdaniem pytającego sądu, taki stan nie sprzyja realizacji zasady głoszącej, że wszyscy są równi wobec prawa, wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Na gruncie prawa karnego tego rodzaju rozbieżności winny zostać wyeliminowane. Ustalenie, jakie działanie stanowi „działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego” powinno być możliwe na podstawie samego brzmienia ustawy.

2. Prokurator Generalny w piśmie z 24 grudnia 2012 r. wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) ze względu na zbędność wydania orzeczenia.

W uzasadnieniu Prokurator Generalny stwierdził, że w rozumieniu pytającego sądu nierówność wobec prawa jest pochodną niedostatecznej określoności art. 231 § 1 k.k. i polegać ma na dokonywaniu przez podmioty stosujące prawo różnej kwalifikacji prawnej tych samych stanów faktycznych. Sąd Rejonowy w Lesznie w istocie zarzucił więc naruszenie zasady określoności normy prawa represyjnego w zakresie użytego w niej wyrażenia „działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”, nie zaś naruszenie zasady równości wobec prawa. Zarzucił zatem zakresową niezgodność art. 231 § 1 k.k. z art. 42 ust. 1, a nie z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że problem zgodności art. 231 § 1 k.k. w zakresie występującego w nim wyrażenia „działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego” z wyrażoną w art. 42 ust. 1 Konstytucji zasadą określoności przepisów prawa represyjnego, wbrew ocenie pytającego sądu, został już rozstrzygnięty w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 czerwca 2010 r. (sygn. SK 52/08). Jego zdaniem, konstatację tę potwierdza: po pierwsze, sentencja wyroku, w którym Trybunał orzekł o zgodności z art. 42 ust. 1 ustawy zasadniczej pełnej treści art. 231 § 1 k.k., nie ograniczając rozstrzygnięcia do jakiegokolwiek fragmentu zaskarżonego przepisu, po drugie, treść uzasadnienia, w którym Trybunał wprost stwierdził, że odrębnie ustosunkowuje się do kwestii określoności drugiego elementu strony przedmiotowej przestępstwa, tj. działania na szkodę interesu prywatnego lub publicznego.

3. Sejm, w piśmie swego Marszałka z 13 maja 2013 r., wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK ze względu na zbędność orzekania.

Sejm stwierdził, że z analizy uzasadnienia pytania prawnego wynika, iż sąd sformułował jeden zarzut, a mianowicie zarzut niedostatecznej określoności art. 231 § 1 k.k. w zakresie użytego w nim wyrażeniadziała na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”. Sejm - tak jak Prokurator Generalny - wskazał, że Trybunał Konstytucyjny rozpoznał taki zarzut w wyroku z 9 czerwca 2010 r. (sygn. SK 52/08), stwierdzając zgodność art. 231 § 1 k.k. z art. 42 ust. 1 Konstytucji. Powoduje to zbędność wydania wyroku w sprawie pytania prawnego Sądu Rejonowego w Lesznie.

Jeśli chodzi o wskazaną w pytaniu prawnym kwestię naruszenia zasady równości, to zdaniem Sejmu ma ona charakter wyłącznie „wtórny” wobec zarzutu naruszenia zasady określoności. Sejm uznał, że „zaktualizować się ona bowiem może tylko wówczas, gdy za trafny uzna się zarzut pierwotny, dotyczący niekonstytucyjnej niedookreśloności art. 231 § 1 k.k.” Skoro Trybunał Konstytucyjny w wymienionym wyżej wyroku orzekł o zgodności art. 231 § 1 k.k. za art. 42 ust. 1 Konstytucji, to kwestia zgodności tego przepisu z art. 32 ust. 1 Konstytucji w ujęciu proponowanym przez pytający sąd nie podlega kontroli merytorycznej.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że pytanie prawne postawione przez Sąd Rejonowy w Lesznie (dalej: pytający sąd) spełnia przesłanki jego dopuszczalności wynikające z art. 193 Konstytucji i art. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), a mianowicie: 1) przesłankę podmiotową - wedle której z pytaniem prawnym może wystąpić jedynie sąd jako państwowy organ władzy sądowniczej, oddzielony i niezależny od legislatywy i egzekutywy; 2) przedmiotową - w myśl której przedmiotem pytania prawnego może być wyłącznie zarzut niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą; oraz 3) funkcjonalną, która ogranicza możliwość wystąpienia z pytaniem prawnym tylko do sytuacji, gdy od odpowiedzi na nie zależy rozstrzygnięcie konkretnej sprawy toczącej się przed sądem. Sąd Rejonowy w Lesznie przedmiotem pytania prawnego uczynił zarzut niezgodności art. 231 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) z przepisami Konstytucji, a przedstawił je w sprawie zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa o czyn z art. 231 § 1 k.k.

2. Stwierdzenie, że pytanie prawne Sądu Rejonowego w Lesznie spełnia przesłanki jego dopuszczalności, nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem dopuszczalności wydania wyroku w niniejszej sprawie. Pytanie prawne musi bowiem spełniać także wymagania dotyczące pism procesowych, określone w art. 32 ust. 1 ustawy o TK. W szczególności musi zawierać sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją oraz uzasadnienie zarzutu z powołaniem dowodów na jego poparcie. Pytający sąd zobowiązany jest wskazać przedmiot oraz wzorce kontroli oraz w tym zakresie przeprowadzić rozważania prawne należycie uzasadniające sformułowane zarzuty (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 15 kwietnia 2008 r., sygn. P 26/07, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 52).

W opinii Trybunału Konstytucyjnego, niniejsze pytanie prawne spełnia powyższe warunki jedynie w części. Analiza jego treści prowadzi bowiem do wniosku, że uzasadniony został tylko zarzut naruszenia przez zaskarżoną regulację zasady nullum crimen sine lege scripta oraz nullum crimen sine lege certa, sformułowanej w art. 42 ust. 1 Konstytucji. Brak jest natomiast odrębnych argumentów dowodzących sprzeczności art. 231 § 1 k.k. z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Uzasadniając zarzut niezgodności zaskarżonego przepisu z wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadą równości, pytający sąd stwierdził, że brak ustawowej definicji zwrotu „działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”, ewentualnie brak odesłania do innego aktu normatywnego definiującego znamiona zakazanego w tym przepisie czynu, stwarza niebezpieczeństwo arbitralnych rozstrzygnięć, a więc podmioty, wobec których zapadnie rozstrzygnięcie, mogą zostać potraktowane nierówno.

Ustosunkowując się do tak sformułowanego zarzutu oraz przytoczonych na jego uzasadnienie argumentów, Trybunał stwierdził, że dotyczą one niewątpliwie sfery stosowania prawa. Ta zaś nie podlega kognicji Trybunału jako „sądu prawa”, bo nie stosowanie, ale treść przepisu stanowi przedmiot jego kontroli.

Zdaniem Trybunału, wątpliwość pytającego sądu jest następstwem tego, że nietrafnie odczytał treść zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej. Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego, konstytucyjna zasada równości wobec prawa, wyrażona w art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej, nakazuje identyczne traktowanie podmiotów znajdujących się w takiej samej lub zbliżonej sytuacji prawnie relewantnej. Równe traktowanie oznacza przy tym traktowanie według jednakowej miary, bez zróżnicowań tak dyskryminujących, jak i faworyzujących. Omawiana zasada nakazuje zatem nakładać jednakowe obowiązki, względnie przyznawać jednakowe prawa podmiotom odznaczającym się tą samą cechą istotną, a jednocześnie dopuszcza, lecz nie wymaga, by nakładać różne obowiązki, względnie przyznawać różne prawa podmiotom, które taką cechę posiadają, oraz podmiotom, które jej nie posiadają.

Jak wynika z jednolitego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, aby ocenić regulację prawną z punktu widzenia zasady równości, trzeba rozpatrzyć trzy zagadnienia. Po pierwsze, należy ustalić, czy można wskazać wspólną cechę istotną, uzasadniającą równe traktowanie określonych podmiotów, co wymaga przeprowadzenia analizy treści i celu aktu normatywnego, w którym została zawarta kontrolowana norma prawna. Po drugie, konieczne jest stwierdzenie, czy prawodawca zróżnicował prawa lub obowiązki podmiotów znajdujących się w takiej samej lub podobnej sytuacji prawnie relewantnej. Po trzecie wreszcie, jeżeli prawodawca odmiennie potraktował podmioty charakteryzujące się wspólną cechą istotną, to - mając na uwadze, że zasada równości nie ma charakteru absolutnego - niezbędne okazuje się rozważenie, czy wprowadzone od tej zasady odstępstwo można uznać za dopuszczalne. Odstępstwo takie jest dozwolone, jeżeli zróżnicowanie odpowiada wymogom relewantności, proporcjonalności oraz powiązania z innymi normami, zasadami lub wartościami konstytucyjnymi, w tym w szczególności z zasadą sprawiedliwości społecznej. Pamiętać przy tym należy, że - wobec przyznania prawodawcy przez ustawę zasadniczą szerokiego zakresu swobody regulacyjnej - sąd konstytucyjny, orzekając o zgodności określonego unormowania z zasadą równości, ze względu na konieczność stosowania w tym wypadku kryteriów ocennych, zachowuje pewną powściągliwość, zwłaszcza że bierze pod uwagę domniemanie konstytucyjności ustanowionych przepisów prawnych (zob. w szczególności wyrok z 12 lipca 2012 r., sygn. P 24/10, OTK ZU nr 7/A/2012, poz. 79 i liczne powołane w nim wcześniejsze orzecznictwo).

Art. 231 § 1 k.k. nie nakłada na podmioty wyróżnione według cechy istotnej odmiennych obowiązków. Wyrażona w nim norma sankcjonowana zakazuje wskazanym w niej adresatom działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. Natomiast wysłowiona w nim norma sankcjonująca nie upoważnia sądu do wymierzania dowolnych sankcji, lecz jedynie dopuszcza sankcje w niej przewidziane. Przepis ten nie przewiduje więc jakichkolwiek odstępstw od zasady równości. Argumentując, że sądy, które orzekają na podstawie art. 231 § 1 k.k., ze względu na występujący w nim zwrot ocenny, mogą odmiennie kwalifikować takie same stany faktyczne, a więc naruszona zostaje zasada równości, pytający sąd nadał tej zasadzie treść, której ona nie ma. Trybunał stwierdził więc, że pytający sąd dowodził naruszenia zasady, która nie została wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji, a więc wskazując nieodpowiedni wzorzec konstytucyjny, nie spełnił wymagania postawienia zarzutu niekonstytucyjności i należytego jego uzasadnienia. Trybunał podzielił stanowisko Prokuratora Generalnego, że istotą zarzutu pytającego sądu jest naruszenie określoności normy prawa karnego, a to - w opinii sądu - może doprowadzić do uznania albo nieuznania danego czynu za zakazany pod groźbą kary i w konsekwencji do różnych rozstrzygnięć.

W świetle powyższych ustaleń Trybunał stwierdził, że wydanie orzeczenia merytorycznego o zgodności zakwestionowanego przepisu z art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej jest niedopuszczalne ze względu na wystąpienie negatywnej przesłanki wyrokowania. Dlatego Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK umorzył postępowanie w sprawie zgodności art. 231 § 1 k.k. z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Dalszej analizie zostały poddane jedynie wątpliwości pytającego sądu co do zgodności art. 231 § 1 k.k. z art. 42 ust. 1 Konstytucji.

3. Art. 42 ust. 1 Konstytucji formułuje jedną z podstawowych zasad prawa karnego, której obowiązywanie w demokratycznym państwie prawa nie budzi wątpliwości. Niespornie przyjmuje się, że z zasady nullum crimen sine lege poenali anteriori wyrażonej w art. 42 ust. 1 Konstytucji, a na poziomie ustawowym powtórzonej w art. 1 § 1 k.k., wynikają następujące reguły szczegółowe:

1) czyny zabronione muszą być określone w ustawie (nullum crimen sine lege scripta),

2) typy przestępstw muszą być określone w sposób maksymalnie dokładny (nullum crimen sine lege certa),

3) niedopuszczalne jest stosowanie (niekorzystnej dla sprawcy) analogii i wykładni rozszerzającej,

4) ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność karną lub ją zaostrzająca nie może działać wstecz (nullum crimen sine lege praevia, lex retro non agit).

Z uzasadnienia pytania prawnego wynika, że pytający sąd zarzuca art. 231 § 1 k.k. naruszenie reguły nullum crimen sine lege scripta oraz nullum crimen sine lege certa, gdyż kwestionuje on konstytucyjność regulacji kodeksowej polegającej na posłużeniu się przez ustawodawcę dla opisu znamion czynu zabronionego terminami ocennymi, przez co to nie przepis ustawy, ale organ stosujący prawo decyduje, kiedy dana osoba będzie ponosić odpowiedzialność karną.

Jeśli chodzi o tak sformułowany zarzut, Trybunał na wstępie rozważył kwestię podnoszoną przez Prokuratora Generalnego, a mianowicie podobieństwa zarzutów sformułowanych przez pytający sąd w niniejszej sprawie oraz w sprawie zakończonej wyrokiem Trybunału z 9 czerwca 2010 r., sygn. SK 52/08 (OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 50).

Skarga konstytucyjna, na podstawie której zostało wszczęte postępowanie w sprawie o sygn. SK 52/08, dotyczyła zgodności art. 231 § 1 k.k. z art. 42 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżący zwrócił uwagę, że niezgodność art. 231 § 1 k.k. z art. 42 ust. 1 Konstytucji wynika z braku wymaganej konstytucyjnie precyzji określenia znamion czynu zabronionego. Zgodnie bowiem z zasadą nullum cirmen sine lege znamiona czynu zabronionego pod groźbą kary powinny być określone w akcie normatywnym o randze ustawy. Tymczasem w zaskarżonym przepisie użyto określenia „uprawnień lub obowiązków funkcjonariusza publicznego”, a te sprecyzowano w aktach prawnych niższej rangi. Zdaniem skarżącego, tego rodzaju niedookreśloność znamion czynu zabronionego powoduje, że pociągnięcie oskarżonego do odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. zależy nie od ustawy, lecz od uznania sądu.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku o sygn. SK 52/08 orzekł, że art. 231 § 1 k.k. jest zgodny z art. 42 ust. 1 ustawy zasadniczej.

W świetle powyższych ustaleń powstało pytanie o celowość merytorycznego rozpatrzenia zarzutu niezgodności art. 231 § 1 k.k. w zakresie brzmienia: „działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”, z art. 42 ust. 1 Konstytucji, sformułowanego w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Tak się dzieje m.in., gdy zakwestionowany przepis prawny był już w innej sprawie przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją. O niedopuszczalności wydania orzeczenia przesądza wystąpienie ujemnej przesłanki procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej - res iudicata, w sytuacji, gdy istnieje tożsamość podmiotowa oraz przedmiotowa danej sprawy i sprawy, w której został wydany wyrok.

Brak podstaw do przyjęcia powagi rzeczy osądzonej nie przesądza jednak, że ponowne rozpoznanie sprawy konstytucyjności określonego przepisu z punktu widzenia tych samych zarzutów staje się prawnie obojętne. Instytucją, którą w celu zapewnienia stabilizacji sytuacji powstałych w wyniku ostatecznego orzeczenia jako formalnie prawomocnego, wykształcono w doktrynie i orzecznictwie TK jest zasada ne bis in idem, rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem swoistych cech tego postępowania. Zasada ta znajduje zastosowanie, jeżeli Trybunał rozstrzygał już o tych samych przepisach w oparciu o te same zarzuty. W takim wypadku Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny celowości przeprowadzenia postępowania i orzekania w sprawie, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta. Przy czym jeśli Trybunał Konstytucyjny wcześniej orzekł o konstytucyjności kwestionowanej regulacji, samo stwierdzenie występowania powyższych przesłanek nie może stanowić wystarczającej podstawy do umorzenia postępowania w tych wszystkich przypadkach, w których inicjator kontroli przedstawia nowe, niepowoływane wcześniej argumenty, okoliczności lub dowody uzasadniające prowadzenie postępowania i wydanie wyroku.

Skoro w analizowanej sprawie oraz w sprawie o sygn. SK 52/08 nie występuje tożsamość podmiotów inicjujących postępowanie, nie ulega wątpliwości, że nie powstała ujemna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej. Jednocześnie jednak, przez wzgląd na zasadę ne bis in dem - wymagane jest rozważenie, czy między obiema sprawami istnieje tożsamość przedmiotowa.

Trybunał Konstytucyjny nie podzielił stanowiska pytającego sądu, że orzeczenie w sprawie o sygn. SK 52/08 nie dotyczyło kwestionowanego w pytaniu prawnym zakresu art. 231 § 1 k.k., obejmującego słowa: „działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”. Przede wszystkim należy podkreślić, że w sentencji wyroku o sygn. SK 52/08 Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności z art. 42 ust. 1 ustawy zasadniczej pełnej treści art. 231 § 1 k.k. Nie ograniczył więc treści rozstrzygnięcia - wbrew poglądowi pytającego sądu - do kwestionowanego w skardze wyrażeniauprawnień lub obowiązków funkcjonariusza publicznego”.

Przedmiotem badania Trybunału są normy prawne wyrażone wprost w przepisach aktu normatywnego lub z przepisów tych wynikające (zob. np. orzeczenie TK z 3 grudnia 1996 r., sygn. K 25/95, OTK ZU nr 6/1996, poz. 52 oraz wyroki TK z: 12 września 2006 r., sygn. SK 21/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 103; 27 marca 2007 r., sygn. SK 3/05, OTKZ ZU nr 3/A/2007, poz. 32; 31 marca 2009 r., sygn. SK 19/08, OTK ZU nr 3/A/2009, poz. 29). W sprawie o sygn. SK 52/08 przedmiotem badania zgodności z Konstytucją była zatem norma prawna wyrażona w kwestionowanym przez sąd art. 231 § 1 k.k. Orzekając, że przytoczona norma prawna jest zgodna z art. 42 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny musiał zbadać wszystkie elementy treściowe tej normy prawnej zawarte w wyrażającym ją przepisie, w tym w szczególności ten fragment, który kwestionuje w pytaniu prawnym pytający sąd.

Powyższa konkluzja wynika również z treści uzasadnienia, w którym Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się szczegółowo co do każdego z elementów treściowych normy prawnej i wyczerpująco uzasadnił swój pogląd. W szczególności Trybunał stwierdził, że: „mimo milczącego odesłania w art. 231 § 1 k.k. do źródeł pozaustawowych w zakresie, w jakim określa jako znamię czynu zabronionego <<przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego>> komentowany przepis spełnia wynikający z art. 42 ust. 1 Konstytucji test obliczalności i przewidywalności skutków prawnych działań jego adresata. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny odrębnie ustosunkował się do sprawy określoności drugiego elementu strony przedmiotowej przestępstwa nadużycia władzy, czyli „działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego”, wskazując, że: „także użyte w zaskarżonym art. 231 § 1 k.k. znamię <<działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego>> spełnia wymóg określoności wyrażony w art. 42 ust. 1 Konstytucji. Mimo bowiem ocennego charakteru analizowanego pojęcia, jego interpretacja w doktrynie i orzecznictwie SN pozwala adresatowi normy wyrażonej w zaskarżonym przepisie na ustalenie, czy jego zachowanie będzie naruszać prawo.

Podsumowując tę część rozważań, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że element treściowy normy prawnej zakwestionowanej w pytaniu prawnym sądu, był już przedmiotem badania w sprawie o sygn. SK 52/08. Ocena konstytucyjności została dokonana według tego samego wzorca, tj. art. 42 ust. 1 Konstytucji. Po przeanalizowaniu zarzutów sformułowanych w pytaniu prawnym, Trybunał stwierdził, że są one zbieżne z argumentacją przedstawioną w skardze konstytucyjnej w sprawie o sygn. SK 52/08. Podobnie jak skarżący, sąd przedstawiający pytanie prawne podkreślił, że występujący w art. 231 § 1 k.k. brak precyzyjnego opisu czynu graniczy z naruszeniem zasady nullum cirmen sine lege. Niemniej jednak pytający sąd nie powołał nowych argumentów, dowodów lub innych okoliczności, które miałyby uzasadniać merytoryczne rozpoznanie sprawy.

Skoro więc zagadnienie przedstawione w pytaniu prawnym było już przedmiotem rozpoznania i rozstrzygnięcia Trybunału, to w tym zakresie zachodzi przesłanka umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK ze względu na zbędność wydania wyroku.

Z powyższych powodów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.

8

6

P | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
P 8/13   Postanowienie z dnia 2013-09-24
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 106
P 5/13   Postanowienie z dnia 2013-09-24
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 105
P 3/13   Postanowienie z dnia 2013-09-24
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 104
P 21/13   Postanowienie z dnia 2013-09-09
Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2013 / 7A / 103
P 8/12   Wyrok z dnia 2012-07-27
Koszty postępowania sądowego w sprawie ustanowienia odrębnej własności lokalu Dz.U. 2012..888 z dnia 2012-08-03    
ISAP     RCL Dokumenty w sprawie  
Z.U. 2012 / 7A / 85
  • Adres publikacyjny: