125/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 7 lutego 2012 r.

Sygn. akt Ts 67/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak - przewodniczący

Marek Zubik - sprawozdawca

Mirosław Granat,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 września 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Bogdana G.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 4 marca 2011 r. Bogdan G. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 58 § 1 i art. 58 § 1a ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, ze zm.; dalej: k.r.o.) z art. 48 ust. 1 w związku z art. 18 Konstytucji oraz art. 61² § 1 k.r.o. z art. 18 w związku z art. 2 Konstytucji. Jednocześnie skarżący wniósł o zbadanie zgodności art. 45 § 1 i 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: u.s.p.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego TK z 9 maja 2011 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi przez wskazanie: po pierwsze, ostatecznego orzeczenia o przysługujących skarżącemu prawach lub wolnościach konstytucyjnych, które wydane zostało na podstawie zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej art. 58 § 1a i art. 61² § 1 k.r.o. oraz art. 45 § 1 i 2 u.s.p.; po drugie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego wynikające z art. 48 ust. 1 w związku z art. 18 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone ostatecznym rozstrzygnięciem wydanym na podstawie art. 58 § 1 i art. 58 § 1a k.r.o.; po trzecie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego wynikające z art. 18 w związku z art. 2 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone ostatecznym rozstrzygnięciem wydanym na podstawie art. 61² § 1 k.r.o.; po czwarte, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego wynikające z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji i w jaki sposób zostały naruszone ostatecznym rozstrzygnięciem wydanym na podstawie art. 45 § 1 i 2 u.s.p. oraz doręczenie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Pismem z 27 maja 2011 r. pełnomocnik skarżącego jako ostateczne orzeczenia wydane na podstawie zaskarżonych przepisów wskazał wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 15 września 2008 r. (sygn. akt IV C 2888/05; dalej: wyrok Sądu Okręgowego) i wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 października 2010 r. (sygn. akt VI ACa 328/10; dalej: wyrok Sądu Apelacyjnego) oraz doprecyzował naruszone konstytucyjne prawa skarżącego, tj. prawo do posiadania rodziny i wychowywania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 18 w związku z art. 48 ust. 1 Konstytucji), prawo do posiadania rodziny, ochrony i opieki nad małżeństwem i rodzicielstwem (art. 18 w związku z art. 2 Konstytucji) oraz prawo do sądu rozumiane jako prawo do sprawiedliwego, jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji). Nadesłał również szczegółowe pełnomocnictwo. Odnosząc się zaś do zarządzenia sędziego TK w pozostałym zakresie, pełnomocnik skarżącego odesłał do treści skargi konstytucyjnej.

Postanowieniem z 20 września 2011 r. Trybunał odmówił nadania biegu skardze konstytucyjnej. Podstawą rozstrzygnięcia w odniesieniu do zakwestionowanych art. 58 § 1a k.r.o. oraz art. 45 § 1 i 2 u.s.p. było stwierdzenie braku ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącego na podstawie tych regulacji. Natomiast w pozostałym zakresie, tj. art. 58 § 1 k.r.o. oraz art. 61² § 1 k.r.o., podstawą odmowy nadania skardze biegu był brak wskazania w jej treści sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącego wywodzonych z przytoczonych wzorców kontroli.

Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącego wniósł w ustawowym terminie zażalenie. W złożonym środku odwoławczym podniesiono, że „skarżący wskazał ostateczne orzeczenia o przysługujących prawach i wolnościach konstytucyjnych, które były zawarte w przesłanym wyroku Sądu Okręgowego z 15 września 2008 r. oraz w wyroku Sądu Apelacyjnego z 21 października 2010 r.”. Jednocześnie, w ocenie skarżącego, skarga konstytucyjna zawierała określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw w odniesieniu do art. 58 § 1 k.r.o. W tym zakresie skarżący wskazał bowiem, że ograniczenie władzy rodzicielskiej powinno wymagać szczególnych i wyraźnie określonych okoliczności, a opieka wspólna powinna stanowić normę. Kwestionując postanowienie Trybunału w części dotyczącej art. 61² § 1 k.r.o., skarżący podniósł, że w treści skargi wskazywał, iż konstrukcja tego przepisu narusza prawo do ochrony małżeństwa przez faworyzowanie rozwodów oraz brak ochrony i opieki nad małżeństwem i rodzicielstwem. Tym samym, w ocenie skarżącego, przesłankę wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw w tym zakresie należy uznać za spełnioną. Ponadto skarżący zauważył, że Trybunał w uzasadnieniu postanowienia nie wskazał podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej odnośnie do art. 45 § 1 i 2 u.s.p.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

Po pierwsze, należy podkreślić, że wbrew stanowisku skarżącego zajętym w zażaleniu, zarówno wyrok Sądu Okręgowego z 15 września 2008 r. (sygn. akt IV C 2888/05), jak i wyrok Sądu Apelacyjnego z 21 października 2010 r. (sygn. akt VI ACa 328/10) nie zostały wydane na podstawie art. 58 § 1a k.r.o. ani art. 45 § 1 i 2 u.s.p. Wskazują
na to przytoczone podstawy prawne wydanych w sprawie skarżącego orzeczeń (por. s. 8 wyroku Sądu Apelacyjnego). Dodatkowo, ze względu na ich treść zaskarżone przepisy, tj. art. 58 § 1 k.r.o. i art. 58 § 1a k.r.o., nie mogły jednocześnie stanowić podstawy rozstrzygnięcia. W związku z powyższym, należy podzielić pogląd Trybunału wyrażony w zaskarżonym postanowieniu, że art. 58 § 1a k.r.o. i art. 45 § 1 i 2 u.s.p. nie stanowiły podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącego. Jednocześnie, wymaga podkreślenia, że wbrew twierdzeniom skarżącego, w zaskarżonym postanowieniu Trybunał wskazał podstawę odmowy nadania skardze konstytucyjnej biegu w zakresie art. 45 § 1 i 2 u.s.p. (por. s. 6 zaskarżonego postanowienia).

Po drugie, przyczyną odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w pozostałym zakresie zaskarżenia, tj. art. 58 § 1 i art. 61² § 1 k.r.o., było stwierdzenie, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. W związku z powyższym, należy przypomnieć, że w myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK skarżący powinien wskazać sposób naruszenia swoich konstytucyjnych wolności lub praw. Spełnienie tego wymogu następuje, gdy skarżący wskaże konstytucyjną wolność lub prawo, następnie w sposób jednoznaczny wskaże mieszczące się w zakresie tego prawa uprawnienia oraz korespondujące z nimi obowiązki prawodawcy. Dalszym elementem wykazania sposobu naruszenia konstytucyjnych praw jest uprawdopodobnienie, że normatywna treść zaskarżonych przepisów aktu normatywnego nie czyni zadość konstytucyjnym obowiązkom nałożonym na ustawodawcę, co z kolei uniemożliwia realizację praw skarżącego (por. postanowienia TK z dnia: 17 września 2001 r., Ts 73/01, OTK ZU nr 7/2001 poz. 240 i Ts 74/01 OTK ZU nr 7/2001 poz. 241; 10 marca 2009 r., Ts 124/06, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 78 oraz 3 września 2009 r., Ts 35/08 OTK ZU nr 5/B/2009, poz. 394).

Tak rozumiany wymóg wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych praw nie został w niniejszej sprawie spełniony. W skardze konstytucyjnej, a także w piśmie z 27 maja 2011 r. skarżący podniósł jedynie, że art. 58 § 1 k.r.o. narusza art. 18 (w tym wywodzone z tego przepisu prawo do posiadania rodziny) oraz art. 48 ust. 1 Konstytucji (w tym wywodzone z tego przepisu prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami), gdyż zakłada w przypadku rozwodu jako rzecz naturalną ograniczenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, a kwestię opieki wspólnej traktuje jako przypadek szczególny, wymagający porozumienia stron i zgody sądu. Brak jest jednak jakiegokolwiek uzasadnienia, a przede wszystkim odniesienia zawartych w skardze zarzutów do sytuacji skarżącego. Co więcej, jak wynika z załączonych orzeczeń, w sprawie skarżącego faktycznie nie doszło do ograniczenia jego władzy rodzicielskiej, gdyż opieka nad dziećmi została pozostawiona obojgu rodzicom (por. pkt 3 wyroku Sądu Okręgowego w brzmieniu nadanym wyrokiem Sądu Apelacyjnego).

Z kolei, art. 61² § 1 k.r.o., w ocenie skarżącego, narusza prawo do ochrony małżeństwa wynikające z art. 18 w związku z art. 2 Konstytucji, gdyż faworyzuje rozwody, nie przewidując jednocześnie żadnych sankcji za złamanie umowy, jaką jest małżeństwo. Jak wskazano wyżej, zarzuty skargi muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia z zaskarżonych przepisów określonej normy, następnie powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące podmiotom prawa prywatnego i - przez porównanie treści płynących z obu regulacji - wskazanie ich wzajemnej sprzeczności (por. postanowienie TK z 17 września 2009 r., Ts 242/07, OTK ZU nr 5/B/2009, poz. 374). W ocenie TK w niniejszym składzie, argumentacja przedstawiona w skardze konstytucyjnej oraz piśmie z 27 maja 2011 r. dotycząca sposobu naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego w omawianym zakresie tych przesłanek nie spełnia. W szczególności skarżący nie wykazał, że ochrona małżeństwa, o której mowa w art. 18 Konstytucji, ma charakter absolutny, przez co dopuszczenie przez ustawodawcę możliwości rozwiązania związku małżeńskiego przez rozwód mogłoby stanowić naruszenie tej konstytucyjnej gwarancji. Wobec powyższego, Trybunał podzielił stanowisko zajęte w zaskarżonym postanowieniu co do braku wskazania sposobu naruszenia praw konstytucyjnych skarżącego przez art. 61² § 1 k.r.o.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny zażalenia nie uwzględnił.

4