WYROK Z DNIA 12 LUTEGO 2008 R.
WA 2/08


1. Nie ma znaczenia okoliczność, że początkowo na rozprawie sąd
był nienależycie obsadzony (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.), jeżeli rozprawę
przerwano lub odroczono, a następnie poprowadzono ją od początku
(art. 402 § 2 k.p.k. i art. 404 § 2 k.p.k.), już w należytej obsadzie.
2. Prowadzenie rozprawy od początku oznacza konieczność po-
nownego przeprowadzenia wszystkich uprzednio dokonanych czynno-
ści dowodowych. Nierespektowanie tych powinności procesowych
przez sąd orzekający stanowi rażącą obrazę przepisów postępowania
(art. 410 k.p.k.), mającą wpływ na treść orzeczenia.

Przewodniczący: sędzia SN J. Steckiewicz.
Sędziowie SN: A. Kapłon, J. B. Rychlicki (sprawozdawca).
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk W. Marcin-
kowski.

Sąd Najwyższy w sprawie plut. Wojciecha T. i Marka K., oskar-
żonych o popełnienie przestępstw określonych w art. 280 § 2 i innych
k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 12 lutego
2008 r., apelacji wniesionych przez prokuratora na niekorzyść oskar-
żonych oraz obrońcę oskarżonego plut. Wojciecha T. od wyroku Woj-
skowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 14 listopada 2007 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w całości i sprawę plut. Wojciecha T. i
Marka K. p r z e k a z a ł do ponownego rozpoznania Wojskowemu
Sądowi Okręgowemu w W.


Z uzasadnienia:

Plut. Wojciech T. został oskarżony o popełnienie przestępstw
określonych w:
1) art. 159 k. k. w zb. art. 157 § 1 k.k.; 2) art. 190 § 1 k.k.; 3) art.
189 § 1 k.k. w zb. z art. 191 § 1 k.k.; 4) art. 157 § 1 k.k.; 5) art. 190 § 1
k.k.; 6) art. 190 § 1 k.k.; 7) art. 216 § 1 k.k.; 8) art. 280 § 2 k.k. w zb. z
art. 157 § 2 k.k.; 9) art. 190 § 1 k.k.; 10) art. 190 § 1 k.k.;
Wojskowy Sąd Okręgowy w W., wyrokiem z dnia 14 listopada 2007 r.,
plut. Wojciecha T. uznał za winnego:
I. popełnienia czynów opisanych w pkt. 2,5,9 i 10, stanowiących
ciąg przestępstw przewidzianych w art. 190 § 1 k.k.,
II. popełnienia czynu opisanego w pkt. 3, stanowiącego prze-
stępstwo przewidziane w art. 189 § 1 k.k. w zb. z art. 191 § 1 k.k.,
III. popełnienia czynu opisanego w pkt. 4, stanowiącego prze-
stępstwo określone w art. 157 § 1 k.k. - z tym, że na końcu opisu do-
dał słowa ,,jednocześnie grożąc mu pozbawieniem życia, wzbudzając
w zagrożonym obawę spełnienia groźby, oraz kierował wobec niego
słowa wulgarne uznane powszechnie za obelżywe,
IV. tego, że w dniu 12 października 2006 r. około godz. 22.00 w
E., używając pałki wykonanej z drewna:
- nie mniej niż 10 razy uderzał po całym ciele z wyjątkiem głowy
Lecha K., powodując obrażenia ciała w postaci wielomiejscowych po-
tłuczeń ciała z rozległymi dolegliwościami bólowymi, a w szczególno-
ści: stłuczenia kończyn górnych z rozległymi podbiegnięciami krwa-
wymi na barku prawym, obu ramionach i przedramionach, a zwłaszcza
w okolicy stawów łokciowych; stłuczenia kończyn dolnych z rozległymi
podbiegnięciami krwawymi na obu udach i podudziach oraz stłuczenia
tułowia z rozległymi podbiegnięciami krwawymi, co spowodowało roz-
strój jego zdrowia i naruszenie prawidłowej czynności statycznej i dy-
namicznej kończyn dolnych na okres przekraczający 7 dni,
- nie mniej niż 50 razy uderzał po całym ciele Dariusza K., powo-
dując obrażenia ciała w postaci wielomiejscowych potłuczeń ciała, a w
szczególności: stłuczenia kończyn dolnych z podbiegnięciami krwa-
wymi i otarciami naskórka na powierzchni przedniej obu podudzi, a
zwłaszcza podudzia lewego i następowymi dolegliwościami bólowymi,
zwłaszcza w obrębie obu stawów kolanowych, stłuczenia tułowia z
podbiegnięciami krwawymi i dolegliwościami bólowymi w okolicy lędź-
wiowej; stłuczenia okolicy barków, ramion - zwłaszcza na powierzchni
bocznej ramienia lewego, w okolicy stawów łokciowych i przedramion
- z następowymi dolegliwościami bólowymi, zwłaszcza w okolicy sta-
wów łokciowych oraz stłuczenia głowy, w tym twarzoczaszki z po-
wierzchniowymi ranami skóry w okolicy czołowej i na obu policzkach
co spowodowało rozstrój zdrowia i naruszenie prawidłowej czynności
statycznej i dynamicznej kończyn dolnych na okres przekraczający 7
dni, tj. popełnienia ciągu przestępstw określonych w art. 157 § 1 k.k.,
V. tego, że w dniu 2 listopada 2006 r. około godz. 3.00 w E.,
działając wspólnie z Markiem K. dokonali rozboju na osobie Marcina
M. w ten sposób, iż Wojciech T. groził pokrzywdzonemu natychmia-
stowym użyciem przemocy w postaci pozbawienia życia, uderzenia w
głowę niebezpiecznym przedmiotem - pałką wykonaną z drewna, oraz
używał przemocy w postaci uderzeń pokrzywdzonego w obie nogi nie-
bezpiecznym przedmiotem - pałką wykonaną z drewna, powodując
jednocześnie u niego obrażenia ciała w postaci stłuczenia kończyn
dolnych z otarciami naskórka na powierzchni uda prawego i na po-
wierzchni przedniej podudzia lewego oraz z następowymi dolegliwo-
ściami bólowymi w obrębie obu stawów kolanowych, co spowodowało
rozstrój jego zdrowia i naruszyło prawidłowe funkcjonowanie narządów
ciała na okres nie przekraczający 7 dni, zaś Marek K. zabrał w celu
przywłaszczenia monitor do komputera o wartości ok. 100 zł oraz śru-
bokręt o wartości 5,00 zł na szkodę pokrzywdzonego, tj. popełnienia
przestępstwa określonego w art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k., i
za to wymierzył mu łączną karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolno-
ści.
Z kolei Marek K. tym samym wyrokiem:
I. uniewinniony został od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 158 §
1 k.k.,
II. uznany za winnego:
A. popełnienia czynu opisanego w pkt. 12 stanowiącego prze-
stępstwo przewidziane w art. 189 § 1 k.k. w zb. z art. 191 § 1
k.k.,
B. tego, że w dniu 2 listopada 2006 r. około godz. 3.00 w E. do-
konał rozboju na osobie Marcina M. w ten sposób, iż działając
wspólnie z plut. Wojciechem T. - który groził pokrzywdzone-
mu natychmiastowym użyciem przemocy w postaci pozba-
wienia życia, uderzenia w głowę niebezpiecznym przedmio-
tem pałką wykonaną z drewna oraz używając przemocy w
postaci uderzeń pokrzywdzonego w obie nogi niebezpiecznym
przedmiotem - pałką wykonaną z drewna - zabrał w celu
przywłaszczenia monitor do komputera o wartości około 100
zł oraz śrubokręt o wartości około 5,00 zł na szkodę pokrzyw-
dzonego, tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 280
§ 2 k.k., i za to wymierzono mu karę łączną 2 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wyko-
nania na okres próby lat 5 wraz z oddaniem pod dozór kurato-
ra sądowego.
Wnioski o sporządzenie uzasadnienia wyroku złożyli obrońcy
oskarżonych oraz prokurator Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w
E. Apelacje od powołanego wyżej wyroku wnieśli: Prokurator Wojsko-
wej Prokuratury Garnizonowej w E. na niekorzyść oskarżonych oraz
obrońca osk. plut. Wojciecha T. Prokurator zaskarżając wyrok w cało-
ści zarzucił:
,,- obrazę przepisów prawa materialnego określonego w art. 11 §
1 k.k. wskutek bezzasadnego uznania, że działanie oskarżonego plut.
Wojciecha T. opisane w zarzucie 4 aktu oskarżenia wobec Artura Z.
ma charakter dominujący i oddaje zawartość bezprawia całego jego
zachowania, którego częściami składowymi były też groźba i zniewa-
żenie opisane w zarzucie 6 i 7 aktu oskarżenia i uznanie ich za czyny
współkarane odpowiedzialnością oskarżonego za przestępstwo z art.
157 § 1 k.k., podczas gdy prawidłowa analiza całości zebranego mate-
riału dowodowego oraz okoliczności temporalne czynów zarzuconych i
opisanych w pkt. 6 i 7 aktu oskarżenia wykluczają możliwość zastoso-
wania przez Sąd pierwszej instancji wypadku pomijanego (niewłaści-
wego) zbiegu przepisów ustawy;
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orze-
czenia, który miał wpływ na jego treść, przez dowolną interpretację
dowodów i bezkrytyczne częściowe danie wiary wyjaśnieniom Marka
K., skutkujące wyrażeniem poglądu, iż oskarżony nie działał wspólnie i
w porozumieniu z plut. Wojciechem T. w mieszkaniu w E., w dniu 12
października 2006 r. około godz. 22.00, nie godził się na udział w pobi-
ciu pokrzywdzonych, a także nie wykonał polecenia plut. Wojciecha T.
aby pilnować drzwi wejściowych do mieszkania, co w konsekwencji
doprowadziło do uniewinnienia go od czynu z art. 158 § 1 k.k., zmiany
opisu czynu zarzuconego plut. Wojciechowi T. w pkt. 1 aktu oskarże-
nia, wyeliminowanie art. 159 k.k. oraz usunięcie z opisu tego czynu
treści dotyczącej Marty T., podczas gdy prawidłowa analiza zebranego
materiału dowodowego wskazuje, iż oskarżony Marek K. rozmyślnie i
celowo przybył do wskazanego lokalu, po wcześniejszym porozumie-
niu z plut. Wojciechem T. i podziale ról, a więc dopuścił się zarzucane-
go mu aktem oskarżenia czynu z art. 158 § 1 k.k., natomiast plut. Woj-
ciech T. czynu z art.159 k.k. w zb. z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k.;
- rażącą niewspółmierność kary łącznej orzeczonej wobec Marka
K., która to kara nie uwzględnia należycie stopnia społecznej szkodli-
wości zarzuconych mu czynów oraz biorąc pod uwagę jego postawę,
postać zamiaru i motywację, nie daje przekonania, że kara odbywana
w warunkach wolnościowych jest wystarczająca dla osiągnięcia wobec
niego celów kary;
- niesłuszne niezastosowanie wobec plut. Wojciecha T. za czyn z
art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. środka karnego w postaci po-
zbawienia praw publicznych, który nie uwzględniając należycie stopnia
społecznej szkodliwości zarzucanego mu czynu oraz biorąc pod uwa-
gę jego postawę, postać zamiaru i motywację, nie daje gwarancji, że
osiągnie cele zapobiegawcze i wychowawcze, a także spełni przesłan-
ki w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa".
Skarżący na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wniósł o uchylenie
w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Natomiast obrońca oskarżo-
nego plut. Wojciecha T. zaskarżając wyrok w całości zarzucił:
,,- obrazę prawa procesowego, mającą wpływ na treść rozstrzy-
gnięcia, tj. art. 439 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k., polegającą na: wydaniu orze-
czenia przez osobę nieuprawnioną, nienależycie obsadzonym składzie
sądu podczas rozpoznawania sprawy oraz nieobecności członka skła-
du orzekającego na całej rozprawie", wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy plut. Wojciecha T. do ponownego rozpo-
znania Sądowi pierwszej instancji. W apelacji niezależnie od tego za-
rzutu obrońca zarzucił:
- obrazę prawa procesowego mającą wpływ na treść rozstrzy-
gnięcia, tj. art. 4, 5 § 2, 7, 410 i 424 § 1 k.p.k. polegającą na narusze-
niu zasad: iż organy prowadzące postępowanie powinny brać pod
uwagę okoliczności przemawiające zarówno na korzyść jak i na nieko-
rzyść oskarżonego, iż nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się
na korzyść oskarżonego, swobodnej oceny dowodów, że podstawę
wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w
toku rozprawy głównej oraz obowiązkowe wskazania, jakie fakty sąd
uznał za udowodnione lub nie udowodnione, na jakich w tej mierze
oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,
- błędne ustalenia faktyczne przyjęte za jego podstawę, mające
wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegające na niesłusznym uznaniu,
wbrew zebranemu w niniejszej sprawie materiałowi dowodowemu, iż
oskarżony pozbawił wolności Dariusza K., groził mu oraz zmuszał
groźbą do wskazania miejsca zamieszkania Artura Z., groził Arturowi
Z. oraz dokonał rozboju na osobie Marcina M."
Na podstawie tak podniesionych zarzutów obrońca wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego plut. Woj-
ciecha T. od popełnienia zarzucanych mu czynów w pkt. pkt. 3,5,6 i 8
aktu oskarżenia, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i prze-
kazanie sprawy osk. plut. Wojciecha T. do ponownego rozpoznania
Sądowi pierwszej instancji.
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym prokurator Naczelnej
Prokuratury Wojskowej podniósł uchybienie, o którym mowa w art. 439
§ 1 pkt 2 k.p.k. oraz niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji
prokuratora, na podstawie art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Prokurator w szczególności
zauważył, że Wojskowy Sąd Okręgowy w W. rozpoznając tę sprawę i
wydając zaskarżony wyrok był nienależycie obsadzony w rozumieniu
art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., albowiem przewodniczący składu orzekające-
go jako sędzia Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. został w spo-
sób nieprawidłowo delegowany do orzekania w Wojskowym Sądzie
Okręgowym w W. w 2007 r.
Z kolei obrońca oskarżonego plut. Wojciecha T. poparł zarzuty i
wnioski ,,swojej apelacji", zaś obrońca oskarżonego Marka K. ocenę
zarzutów i wniosków wniesionych w apelacjach pozostawił ,,do uznania
sądu odwoławczego".
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Na wstępie, w związku z podniesionym uchybieniem, o którym
mowa w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., Sąd Najwyższy za celowe uznał
przedstawienie układu procesowego związanego z rozpoznawaniem
sprawy przez Wojskowy Sąd Okręgowy w W. Składowi orzekającemu
przewodniczył sędzia Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. mjr Ra-
fał K., delegowany do orzekania w Wojskowym Sądzie Okręgowym w
W. na podstawie stosownych delegacji z dnia 29 listopada 2006 r. i 30
maja 2007 r., podpisanych m.in. przez Dyrektora Departamentu Kadr i
Szkolnictwa Wojskowego MON, obejmujących okres delegowania tego
sędziego od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 30 czerwca 2007 r., od
dnia 1 lipca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2007 r. Skład orzekający w tym
samym składzie rozpoznawał niniejszą sprawę na rozprawach w
dniach: 17 kwietnia 2007 r., 22 maja 2007 r., 19 czerwca 2007 r., 11
lipca 2007 r., 22 sierpnia 2007 r., 11 października 2007 r., przerywając
bądź odraczając kolejne terminy rozpraw. Na rozprawie w dniu 8 listo-
pada 2007 r. przewodniczący składu orzekającego poinformował stro-
ny, że w dniu 16 października 2007 r. otrzymał nominację na stanowi-
sko sędziego Wojskowego Sądu Okręgowego w W., składając w tym
dniu ślubowanie przed Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. (...) W
związku z tym, skład orzekający na rozprawie w dniu 8 listopada 2007
r., na podstawie art. 402 § 2 k.p.k., postanowił w składzie dotychcza-
sowym prowadzić rozprawę od początku. Po odczytaniu aktu oskarże-
nia przez prokuratora, oskarżony plut. Wojciech T. przyznał się do za-
rzutów aktu oskarżenia w pkt. pkt. 1, 4 i 7, zaś co do pozostałych za-
rzutów nie przyznał się. Oskarżony ten odmówił składania wyjaśnień i
wniósł o ich ujawnienie, jak również wniósł o ujawnienie pozostałych
dowodów przeprowadzonych w sprawie bez ponownego wzywania
świadków. Oskarżony K. nie przyznał się w całości do zarzucanych mu
czynów i złożył podobne oświadczenie, co plut. Wojciech T.
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. na zgodny wniosek stron, na
podstawie art. 392 § 1 k.p.k. w zw. z art. 394 § 2 k.p.k., uznał za ujaw-
nione bez odczytywania protokoły rozprawy, a następnie po wysłucha-
niu stron, na podstawie art. 411 § 1 k.p.k., odroczył wydanie wyroku do
dnia 14 listopada 2007 r., godz. 10.00.
Przechodząc do merytorycznego rozpoznania zarzutów podnie-
sionych w apelacjach i wystąpieniu prokuratora Naczelnej Prokuratury
Wojskowej, wbrew stanowisku stron, należało zaakcentować, że za-
skarżony wyrok został wydany przez sąd w składzie należycie obsa-
dzonym i co za tym idzie uchybienie, o którym mowa w art. 439 § 1 pkt
2 k.p.k., nie wystąpiło. Sąd pierwszej instancji prowadząc rozprawę od
początku, w dniu 8 listopada 2007 r. był sądem należycie obsadzonym.
W szczególności dotyczyło to osoby przewodniczącego składu orzeka-
jącego. Fakt otrzymania przez niego nominacji na stanowisko sędziego
wojskowego sądu okręgowego i objęcie tego stanowiska, ,,konwalido-
wały" wadliwą procedurę jego delegacji jako sędziego Wojskowego
Sądu Garnizonowego w S. do orzekania w Wojskowym Sądzie Okrę-
gowym w W. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2007
r., WA 46/07, OSNKW 2008, z. 1, poz. 11) i nie stanowiły żadnej prze-
szkody w przewodniczeniu składowi orzekającemu na rozprawie w
dniu 8 listopada 2007 r. W tej sytuacji prawidłowe było również stano-
wisko procesowe tegoż Sądu o prowadzeniu rozprawy od początku, na
podstawie art. 402 § 2 k.p.k., albowiem według oceny Sądu Najwyż-
szego użyte w tym przepisie wyrażenie "albo sąd uzna to za koniecz-
ne", obejmowało również taką sytuację procesową, kiedy to w toku po-
stępowania sądowego przewodniczący składu orzekającego otrzymał
nominację na stanowisko sędziego sądu wyższego rzędu, zaś prowa-
dzenie rozprawy w dalszym ciągu nawet za zgodą stron i wydanie wy-
roku w dotychczasowym składzie mogło skutecznie spowodować, w
następstwie złożonych środków odwoławczych, stwierdzenie uchybie-
nia określonego w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
Sąd Najwyższy, stosownie do treści art. 436 k.p.k., ograniczył
rozpoznanie wniesionych środków odwoławczych tylko co do zarzutu
podniesionego w pkt. 2 apelacji obrońcy plut. Wojciecha T. albowiem
rozpoznanie tego zarzutu było wystarczające do wydania orzeczenia, a
rozpoznanie apelacji tegoż obrońcy w pozostałym zakresie oraz apela-
cji prokuratora okazało się przedwczesne w zakresie słuszności ich
zarzutów. Obrońca ma w szczególności rację, gdy zarzuca obrazę art.
410 k.p.k., mogącą mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego roz-
strzygnięcia. Trafne są wywody skarżącego, że Sąd pierwszej instancji
na rozprawie w dniu 8 listopada 2007 r. naruszył zasadę bezpośred-
niości w ujawnieniu całokształtu okoliczności będących podstawą wy-
roku przez to, "że zaskarżony wyrok został oparty na czynnościach
dowodowych, które nie zostały przeprowadzone w ramach tego prze-
wodu sądowego". Podzielając słuszność tych wywodów obrońcy, w
ocenie Sądu Najwyższego przyczyną rażącej obrazy art. 410 k.p.k. by-
ło to, że Sąd pierwszej instancji prowadząc sprawę od początku zanie-
chał powtórzenia wszystkich dokonanych uprzednio czynności dowo-
dowych. Zamiast tego Sąd zastosował w sposób rażąco wadliwy prze-
pis określony w art. 392 § 1 k.p.k. w zw. z art. 394 § 2 k.p.k.. W tego
typu sytuacjach, zdaniem Sądu Najwyższego, nadal aktualny na grun-
cie Kodeksu postępowania karnego z 1997 r. (art. 402 § 2), pozostaje
pogląd wyrażony w tezie 2. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30
września 1998 r., I KZP 13/98 (OSNKW 1998, z. 9-10, poz. 45), że
"przewidziany w art. 350 § 2 k.p.k. nakaz prowadzenia rozprawy od
początku oznacza obowiązek prowadzenia rozprawy jeszcze raz od
nowa, ilekroć on zatem wchodzi w rachubę, tylekroć konieczne jest
ponowne przeprowadzenie rozprawy od samego początku, w szcze-
gólności zaś nieodzowne jest powtórzenie wszystkich dokonanych
uprzednio czynności dowodowych". Innymi słowy na Sądzie pierwszej
instancji ciążyły powinności procesowe w postaci ponownego przesłu-
chania oskarżonych (to uczyniono), ponownego przesłuchania świad-
ków zawnioskowanych w akcie oskarżenia (tego nie uczyniono), jak
również powtórzenia innych czynności dowodowych uprzednio doko-
nanych ( tego nie uczyniono). Skoro na rozprawie w dniu 8 listopada
2007 r. obecni byli tylko oskarżeni i złożyli oni stosowne wyjaśnienia, to
Sąd powinien przerwać rozprawę i zarządzić przesłuchanie świadków,
a dopiero potem w przypadkach określonych w art. 391 § 1 k.p.k. oraz
w art. 392 § 1 k.p.k. postąpić zgodnie z treścią tych przepisów. Tego
jednak nie uczyniono. Podsumowując wywody, obraza art. 410 k.p.k.
okazała się rażąca i mogła mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku,
co powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej in-
stancji.