Wyrok z dnia 29 kwietnia 2005 r.
III PK 2/05

1. Nieuzasadnione rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wy-
powiedzenia na podstawie art. 55 § 11 k.p. usprawiedliwia żądanie od pracow-
nika odszkodowania (art. 611 k.p.), niezależnie od tego, czy pracodawca poniósł
szkodę.
2. Żądanie przez pracodawcę odszkodowania na podstawie art. 611 k.p.
nie może być uznane za nadużycie prawa (art. 8 k.p.) z tego względu, że praco-
dawca wcześniej odmówił z usprawiedliwionych przyczyn przyjęcia oferty pra-
cownika rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.

Przewodniczący SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 kwietnia 2005 r.
sprawy z powództwa Apteki [...] Spółki z o.o. w Ł. przeciwko Ewie B. o zapłatę od-
szkodowania, na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 30 września 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.886,00 zł (jeden tysiąc
osiemset osiemdziesiąt sześć) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postę-
powaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Łańcucie wyrokiem z dnia 1 lipca 2004 r. oddalił
powództwo Apteki [...] Spółki z o.o. w Ł. o zasądzenie od pozwanej Ewy B. na rzecz
powoda kwoty 11.808 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2003 r. oraz
zasądził od powoda na rzecz pozwanej koszty postępowania w kwocie 850 zł. Sąd
Rejonowy ustalił, iż pozwana została zatrudniona w powodowym zakładzie pracy z
dniem 27 lipca 1998 r. na czas nieokreślony w charakterze farmaceuty, a od 1 maja
2000 r. w charakterze kierownika apteki.

W dniu 24 stycznia 2003 r. pozwana wystosowała pismo do strony powodowej
z wnioskiem o rozwiązanie z nią umowy o pracę za porozumieniem stron z dniem 31
stycznia 2003 r. Pracodawca nie wyraził na to zgody, do czasu znalezienia zastęp-
stwa na stanowisku kierownika apteki. W związku z tym pozwana wniosła kolejne
pismo, w którym poinformowała powoda, że rozwiązuje umowę o pracę z dniem 31
stycznia 2003 r. poprzez porzucenie pracy i zażądała wydania jej świadectwa pracy.
Sąd pierwszej instancji uznał, że roszczenie strony powodowej nie jest uzasadnione,
ponieważ nie udowodniła poniesienia szkody w wyniku rozwiązania stosunku pracy
przez pozwaną, a także nie udowodniła związku przyczynowego pomiędzy rozwią-
zaniem umowy przez pozwaną a szkodą.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie uznał, że
strona powodowa słusznie podnosi w apelacji, iż Sąd pierwszej instancji dopuścił się
rażącego naruszenia przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 55 § 11
k.p. i art. 611 k.p. wskazując, iż reżim odpowiedzialności pracownika wobec praco-
dawcy na podstawie art. 611 k.p. jest reżimem odpowiedzialności niezależnym od
tego, który został unormowany w Dziale V Kodeksu pracy. Został on ustanowiony
jako instrument kontrolny i sankcja na wypadek wadliwego rozwiązania stosunku
pracy przez pracownika bez wypowiedzenia z winy pracodawcy jest niezależna od
stopnia winy pracownika.

Sąd drugiej instancji zauważył sprzeczność w argumentacji Sądu pierwszej
instancji, który co do zasady dał wiarę zeznaniom pozwanej, a jednocześnie nie roz-
ważył zasadności i warunków, w jakich doszło do rozwiązania stosunku pracy przez
pozwaną bez wypowiedzenia. Okoliczności w tym zakresie posiadają podstawowe
znaczenie dla określenia odpowiedzialności pozwanej wobec byłego pracodawcy,
bez względu na fakt powstania szkody po stronie powoda.

Pozwana zaskarżyła powyższy wyrok kasacją, zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, na skutek
błędnej oceny, że oświadczenie pozwanej z dnia 31 stycznia 2003 r. było rozwiąza-
niem umowy o pracę z powodu ciężkiego naruszenia przez powoda podstawowych
obowiązków wobec pracownika i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie przez
Sąd art. 55 § 11 i art. 611 k.p. oraz niezastosowanie art. 8 k.p., mimo że roszczenie
powoda winno być uznane za nadużycie prawa.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Mimo, że zarzuca ona Są-
dowi drugiej instancji błędną ocenę, że oświadczenie pozwanej z dnia 31 stycznia
2003 r. było rozwiązaniem umowy o pracę z powodu ciężkiego naruszenia przez po-
woda podstawowych obowiązków pracowniczych, nie zawiera ona zarzutu narusze-
nia przepisów postępowania, co powoduje, że Sąd Najwyższy jest związany ustale-
niami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia (art. 39311 § 2
k.p.c.). Poza sporem jest więc, że pozwana w piśmie z 24 stycznia 2003 r. wystąpiła
z inicjatywą rozwiązania z powodem umowy o pracę z dniem 31 stycznia 2003 r. na
zasadzie porozumienia stron i że zgody pracodawcy na ten sposób rozwiązania
umowy nie otrzymała, ponieważ była zatrudniona na stanowisku kierownika apteki, a
pracodawca nie mógłby w tym terminie zapewnić zatrudnienia na tym stanowisku
innej osoby. Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest dwustronną
czynnością prawną, wobec czego następuje wyłącznie przy obopólnej zgodzie stron
stosunku pracy.

Jeżeli zatem pracownik w piśmie zawierającym ofertę rozwiązania stosunku
pracy za porozumieniem stron oznaczył datę tego rozwiązania, to następuje ono
tylko w przypadku złożenia przez pracodawcę do tego czasu oświadczenia woli o
przyjęciu oferty (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 września 1998 r., I PKN
315/98, OSNAPiUS 1999 nr 19, poz. 617). Brak zgody pracodawcy na proponowane
przez pracownika rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron nie prze-
kształciło się samo przez się w wypowiedzenie pracownika (por. wyrok Sądu Naj-
wyższego z dnia 5 kwietnia 1974 r., II PR 46/74, OSP 1974 nr 10, poz. 206). W
przedmiotowej sprawie zatem pozwana miała obowiązek świadczenia pracy po dniu
31 stycznia 2003 r. Tymczasem w dniu 31 stycznia 2003 r. złożyła pracodawcy
oświadczenie, że wobec niewyrażenia zgody na rozwiązanie umowy o pracę na
zasadzie porozumienia stron (,,brak dobrej woli ze strony właściciela apteki") zmu-
szona jest z tym dniem rozwiązać umowę o pracę ,,na zasadzie porzucenia pracy".

Kodeks pracy nie przewiduje możliwości ,,rozwiązania" stosunku pracy przez
jej porzucenie przez pracownika. Porzucenie pracy jako sposób wygaśnięcia, a nie
rozwiązania stosunku pracy przewidziane było w art. 64 k.p., który to przepis jednak
został z dniem 2 czerwca 1996 r. skreślony na mocy art. 1 pkt 62 ustawy z dnia 2
lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.). Odtąd powstrzymanie się przez pracownika od
świadczenia pracy może być kwalifikowane jako ciężkie naruszenie przez niego pod-
stawowych obowiązków pracowniczych, uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę
bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Wymienioną ustawą
ustawodawca jednocześnie wprowadził do Kodeksu pracy prawo pracownika do
rozwiązania z pracodawcą umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli pracodawca
dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika
(art. 55 § 11 k.p. oraz Oddział 6a Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego
rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia - art. 611 - 62
k.p.). Jeżeli więc pracownik bezzasadnie rozwiąże z pracodawcą umowę o pracę bez
wypowiedzenia, pracodawcy przysługuje roszczenie o odszkodowanie, o odszkodo-
waniu orzeka sąd pracy, a odszkodowanie to przysługuje w wysokości wynagrodze-
nia pracownika za okres wypowiedzenia (art. 612 § 1 k.p. w brzmieniu nadanym
przez art. 1 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy
oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 135, poz. 1146, z dniem 29 listo-
pada 2002 r.). Należy przy tym zauważyć, że w okresie od nowelizacji Kodeksu
pracy z 1996 r. do 29 listopada 2002 r. przewidziane w art. 611 odszkodowanie usta-
lane było w wysokości wyrządzonej szkody (aczkolwiek nie mogło przewyższać wy-
nagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia) co oznaczało, że obowiązkiem
pracodawcy było wykazanie, że wskutek niezwłocznego i nieuzasadnionego rozwią-
zania przez pracownika umowy o pracę poniósł szkodę. W wyniku nowelizacji Ko-
deksu pracy ustawą z dnia 26 lipca 2002 r. z art. 612 § 1 k.p. usunięto zwrot, że od-
szkodowanie przysługuje w wysokości poniesionej szkody, co oznacza, że odszko-
dowanie to nie jest już uwarunkowane powstaniem szkody w majątku pracodawcy.
Jego przesłanką jest nieuzasadnione rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę
w trybie art. 55 § 11 k.p. Należy przy tym nadmienić, że odmowa pracodawcy przyję-
cia złożonej przez pracownika oferty rozwiązania umowy o pracę na mocy porozu-
mienia stron, nie stanowi ciężkiego naruszenia przez tego pracodawcę podstawo-
wych obowiązków wobec pracownika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27
marca 2000 r., I PKN 557/99, OSNAPiUS 2001 nr 16, poz. 511). Brak zgody praco-
dawcy na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron może zatem skutko-
wać albo kontynuację stosunku pracy, albo skłonić pracownika do złożenia oświad-
czenia woli rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem, albo bez wypowiedze-
nia w warunkach przepisu art. 55 k.p. Wprawdzie art. 55 § 11 k.p. uzależnia upraw-
nienie pracownika do jednostronnego, niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę od
dopuszczenia się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia wobec niego podstawo-
wych obowiązków, ale jednocześnie ustawodawca wyposaża pracodawcę, w razie
nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę w trybie natych-
miastowym, w prawo do odszkodowania należnego od pracownika (art. 611 i 612
k.p.). Oznacza to, że takie nieuzasadnione rozwiązanie przez pracownika umowy o
pracę w trybie natychmiastowym wywołuje skutek w postaci prawa pracodawcy do
odszkodowania, o ile o nie wystąpi.

W przypadku, gdy pracownik wskazał przyczyny uzasadniające rozwiązanie
przez niego umowy o pracę bez wypowiedzenia ,,z winy pracodawcy", może doma-
gać się odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (art. 55
§ 11 zdanie drugie k.p.), jednakże pracodawca w sprawie wniesionej przez pracow-
nika o zasądzenie odszkodowania może zarzucić brak przyczyny wskazanej w tym
przepisie, choćby sam nie wniósł powództwa o odszkodowanie przewidziane w art.
611 k.p. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 1999 r., III ZP 3/99,
OSNAPiUS 1999 nr 17, poz. 542). Ustawodawca nie wyposażył pracodawcy, od-
miennie niż pracownika, w prawo do wniesienia odwołania od nieuzasadnionego,
bądź niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania umowy
o pracę bez wypowiedzenia (bez winy czy też z winy pracownika), ani w prawo od-
wołania się od oczywiście bezzasadnego rozwiązania przez pracownika umowy o
pracę bez wypowiedzenia ,,z winy pracodawcy". Wywołanie skutku rozwiązującego
oświadczenia woli pracownika o niezwłocznym zakończeniu stosunku pracy (,,porzu-
ceniu" pracy) powoduje, że pracodawca nie może już rozwiązać z pracownikiem
umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy z powodu niestawiennictwa w pracy.
Wadliwa - sprzeczna z prawem - czynność prawna pracownika (nieuzasadnione roz-
wiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia), wywołująca w rezultacie oczekiwany
przez niego skutek w postaci ustania stosunku pracy, a stanowiąca dla pracodawcy
nieoczekiwaną uciążliwość, jest jednakże rekompensowana prawem pracodawcy do
odszkodowania z art. 611 k.p., w aktualnym stanie prawnym odszkodowania zry-
czałtowanego i nieuzależnionego od powstania po stronie pracodawcy szkody. Do-
maganie się zatem takiego odszkodowania i jego zasądzenie od pracownika nie
może być oceniane jako nadużycie prawa w aspekcie art. 8 k.p.

Sąd Najwyższy nie znalazł zatem usprawiedliwionych podstaw do uwzględnie-
nia kasacji i w oparciu o art. 39312 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.
========================================