Wyrok SN - V CK 391/02
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:V CK 391/02
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/12/203
Data wydania:2003-11-07
Wyrok z dnia 7 listopada 2003 r., V CK 391/02

Wprowadzenie do utworu, będącego podręcznikiem akademickim,
poprawek niemających charakteru merytorycznego, a jedynie będących
poprawkami stylistycznymi czy korektorskimi, nie jest przejawem działalności
twórczej i nie uzasadnia przyznania osobie, która dokonała takich poprawek,
przymiotu współtwórcy utworu (art. 1 ust. 1 i art. 9 ustawy z dnia 4 lutego
1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r.
Nr 80, poz. 904 ze zm.).

Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Alicji K. przeciwko Teresie S. o
ochronę dóbr osobistych, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 7
listopada 2003 r. kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z
dnia 28 czerwca 2002 r.
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu we
Wrocławiu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.

Uzasadnienie

Alicja K. w pozwie skierowanym przeciwko Teresie S. jako wydawcy drugiego
wydania skryptu pod tytułem ,,Centralny układ nerwowy i narządy zmysłu" pod
redakcją
Zbigniewa
R.
wniosła
o
nakazanie
pozwanej
zaniechania
rozpowszechniania utworu z takim oznaczeniem autorstwa, skierowanie pisma do
Rady Wydziału Akademii Medycznej w W. wyjaśniającego kwestię autorstwa
utworu, zamieszczenie stosownego sprostowania na łamach gazety uczelnianej
Akademii Medycznej w W. ,,Naszym Zdaniem", zobowiązanie pozwanej do
uiszczenia kwoty 400 zł na cel charytatywny, tj. dom lub domy dziecka wskazane
przez sąd oraz zasądzenia na jej rzecz kwoty 405 zł z odsetkami ustawowymi.
Sąd Okręgowy we Wrocławiu ustalił, że powódka jest jedną z autorek
(współautorką) skryptu i skoro pozwana wydała go w 1998 r., jako drugie jego
wydanie, bez zgody powódki, to zobowiązana jest do wydania powódce uzyskanych
korzyści (art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych, jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm. - dalej: ,,Prawo
autorskie" lub ,,Pr.aut."). Dlatego wyrokiem z dnia 7 listopada 2000 r. zasądził od
pozwanej na rzecz powódki kwotę 405 zł z odsetkami ustawowymi. W pozostałej
części Sąd Okręgowy oddalił powództwo, ustalając, że co prawda w pierwszym
wydaniu skryptu z 1995 r. powódka była wskazana jako wyłączna autorka -
odpowiednio - dwóch, dwóch i trzech podrozdziałów rozdziałów nazwanych
ćwiczeniami nr 7, 8 i 9, jednak do podrozdziałów tych jeszcze przed pierwszym
wydaniem skryptu, wnieśli za zgodą powódki poprawki mające charakter
stylistyczny, redakcyjny jak i merytoryczny autorzy innych podrozdziałów ćwiczeń nr
7, 8 i 9, stali się oni zatem współautorami, wraz z powódką, tych podrozdziałów.
Wymienienie ich i powódki (w kolejności alfabetycznej) w drugim wydaniu skryptu
jako autorów ćwiczeń, w skład których wchodzą te podrozdziały, nie spowodowało
więc naruszenia autorskich praw osobistych powódki.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 28 czerwca 2002 r. oddalił
apelację powódki po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego prof. dr Janusza
M., kierownika Katedry Anatomii i Zakładu Anatomii i Neurobiologii Akademii
Medycznej w G. Według tej opinii - jak stwierdził Sąd Apelacyjny - poprawki
wprowadzone do tekstu napisanego przez powódkę ,,w większości miały charakter
uwag stylistycznych lub korekcyjnych. We fragmentach - jak np. w ćwiczeniu nr 9 -
charakter twórczy". Zajmując stanowisko, że ,,jest bezsporne, iż ćwiczenia 7-9 są
efektem pracy wspólnej autorów w nich oznaczonych" i że ,,przyjęta w drugim
wydaniu skryptu formuła autorska jest do przyjęcia", Sąd Apelacyjny uznał
rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd pierwszej instancji za prawidłowe.
Wyrok Sądu Apelacyjnego powódka zaskarżyła kasacją, zarzucając
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie, ,,w szczególności" art. 16 Pr.aut. oraz art. 23 i 24 k.c., ,,polegające na
przyjęciu (...), że pozwana nie naruszyła autorskich praw osobistych powódki
jedynie dzięki temu, iż w drugim wydaniu spornego skryptu z 1998 r. zastosowała
inną, zmienioną >>formułę autorską<<" oraz naruszenie przepisów postępowania
,,przez nierozpoznanie istoty sprawy, a w szczególności art. 378 k.p.c. oraz art. 328
§ 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 39319 k.p.c." przez pominięcie w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czy Sąd Apelacyjny uznał, że powódka
wyraziła zgodę na zmianę formuły autorskiej w drugim wydaniu skryptu i na
dopisanie, jako współautorów podrozdziałów jej autorstwa, innych osób, oraz przez
przyjęcie bez jakiegokolwiek uzasadnienia, że powódka i Wiesław K., Zbigniew R.
oraz Bohdan G. są współautorami ćwiczeń nr 7-9, co równocześnie stanowi
nierozpoznanie zarzutów apelacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
W doktrynie nie ma jednolitości poglądów co do tego, czy autorskie dobra
osobiste należą do szerszej kategorii dóbr osobistych prawa cywilnego, czy też
stanowią kategorię odrębną, jednak przeważa pogląd, że dobra te są szczególnymi
dobrami osobistymi prawa cywilnego. W judykaturze, która podziela ten pogląd,
przyjmuje się, że autorskie prawa osobiste chronione przez Prawo autorskie (art. 16
i 78 tego Prawa), podlegają także ochronie przewidzianej w art. 23 i 24 k.c. Środki
ochrony określone przepisami Prawa autorskiego i przepisami kodeksu cywilnego
mogą być stosowane zarówno kumulatywnie, jak i alternatywnie, a decydujący w tej
mierze powinien być wybór osoby zainteresowanej (wyroki Sądu Najwyższego z
dnia 3 września 1998 r., I CKN 818/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 21 i z dnia 5 stycznia
2001 r., V CKN 499/00, nie publ.).
Powódka, powołując się na art. 23 i 24 k.c. i zarzucając ich naruszenie, nie
wskazała jednakże na naruszenie przez działanie pozwanej żadnego innego jej
dobra osobistego poza autorskimi prawami osobistymi wymienionymi w art. 16
Pr.aut. i domagała się udzielenia jej ochrony przez zastosowanie środków
przewidzianych w art. 78 Pr.aut. W tym stanie rzeczy nie ma podstawy do przyjęcia,
że w sprawie powinny być zastosowane art. 23 i 24 k.c., toteż ich niezastosowanie
nie stanowi usprawiedliwionej podstawy kasacji.
Zasadny jest natomiast zarzut kasacji naruszenia art. 16 Pr.aut.
Rację ma powódka twierdząc, że skoro jej nazwisko zostało uwidocznione w
pierwszym wydaniu skryptu jako autora określonych jego części, to domniemanie
przemawia za tym, że to ona, a nie ktoś inny samodzielnie lub wspólnie z nią, jest
twórcą tych części skryptu (art. 8 ust. 2 Pr.aut.). Domniemanie to oczywiście mogło
zostać obalone przez wykazanie, że te części skryptu są wynikiem działalności
twórczej (art. 1 ust. 1 Pr.aut.) - wyłącznie lub obok powódki - innych osób.
Przytoczenie przez Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
wniosków opinii biegłego prof. dr Janusza M. bez ich krytycznej oceny i oparcie na
nich rozstrzygnięcia sprawy oznacza, że stały się one elementem podstawy
faktycznej, a także - ze względu na zagadnienie będące przedmiotem opinii -
podstawy prawnej wydania tego wyroku. Co do podrozdziałów ćwiczeń nr 7 i 8
skryptu, które napisane zostały przez powódkę, wymieniona opinia jest na tyle
jednoznaczna i dająca się łatwo przełożyć na oceny prawne należące do sądu, że
nie usprawiedliwia przyjęcia, iż do podrozdziałów tych autorzy innych części skryptu
wnieśli wkład uzasadniający uznanie ich - obok powódki - za współtwórców tych
podrozdziałów. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, współtwórczość - w rozumieniu Prawa
autorskiego - nie zachodzi, gdy współpraca określonej osoby nie ma charakteru
twórczego, lecz jedynie pomocniczy (wyrok z dnia 19 lipca 1972 r., II CR 575/71,
OSNCP 1973, nr 4, poz. 67). Wprowadzenie do utworu, będącego podręcznikiem
akademickim, poprawek nie mających charakteru merytorycznego, a jedynie
będących poprawkami stylistycznymi czy korektorskimi, nie jest przejawem
działalności twórczej i nie uzasadnia przyznania osobie, która dokonała takich
poprawek, przymiotu współtwórcy utworu (art. 1 ust. 1 i art. 9 Pr.aut.).
Stwierdzenie przez biegłego, że w pewnych fragmentach skryptu, np. w
napisanych przez powódkę podrozdziałach ćwiczenia nr 9, poprawki wniesione
przez innych autorów skryptu miały charakter twórczy, nie było wystarczające do
przyznania tym osobom przymiotu współtwórców skryptu w tym zakresie. Ocena,
czy ktoś jest twórcą (współtwórcą) dzieła w rozumieniu Prawa autorskiego, jest
oceną prawną i w razie sporu należy do sądu. Dla jej dokonania jedynie pomocne
mogą być wiadomości specjalne z dziedziny wiedzy, której dotyczy dzieło. Wydana
w sprawie opinia biegłego, specjalisty z zakresu anatomii i neurobiologii, nie
zwalniała więc Sądu Apelacyjnego od samodzielnej oceny prawnej, czy osoby,
które wniosły poprawki do napisanych przez powódkę podrozdziałów ćwiczenia nr
9, mogą być uznane za współtwórców tych podrozdziałów (art. 1 ust. 1 i art. 9
Pr.aut.). Ocena ta powinna być wynikiem rozważenia przede wszystkim wkładu i
jego charakteru, jaki wniosły do tekstu napisanego przez powódkę osoby
dokonujące poprawek tego tekstu. Przy dokonywaniu tej oceny należało jednakże
wziąć pod uwagę i rozważyć - czego Sąd Apelacyjny w dostatecznym stopniu nie
uczynił - także inne okoliczności powstania skryptu.
Chodzi w szczególności o dokonanie poprawek w tekście napisanym przez
powódkę przez innych współautorów skryptu za jej uprzednią zgodą,
zaaprobowanie przez nią tych poprawek i brak po pierwszym wydaniu skryptu sporu
co do tego, że wyłączną autorką tego tekstu, zgodnie z oznaczeniem autorstwa w
tym wydaniu, jest powódka. Wprawdzie ani w drodze umowy, ani przez inne
czynności nie można ustalić ani zmienić obiektywnego faktu, że ktoś jest lub nie jest
twórcą (współtwórcą) utworu, jednak w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy
wymienione okoliczności mogą być przydatne przy ocenie, czy osoby, które
dokonały poprawek w tekście napisanym przez powódkę, mogą być uznane za
współtwórców - obok powódki - tego tekstu. Należy mieć na względzie, że o tym,
kiedy współpracę kilku osób można uważać za współtwórczość, decyduje konkretny
stan faktyczny, a w każdym razie współtwórczość ma miejsce tylko przy istnieniu
porozumienia współtwórców co do stworzenia wspólnym wysiłkiem wspólnego
dzieła, a porozumienie takie może wynikać z umowy albo z czynności
konkludentnej (por. powołany wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 1972 r., II
CR 575/71).
Kolejną kwestią, której należało w sprawie przypisać właściwe znaczenie, jest
zmiana w drugim wydaniu skryptu, w porównaniu do pierwszego jego wydania,
formuły oznaczenia autorstwa poszczególnych części skryptu. Nie ma potrzeby
szerszego omawiania zagadnienia oznaczania autorstwa utworu będącego
wynikiem pracy twórczej więcej niż jednej osoby, wystarczy ograniczenie się do
stwierdzenia, że jeżeli twórcy skryptu przyjęli w pierwszym jego wydaniu
oznaczenie autorstwa poszczególnych jego części wyodrębnionych jako
podrozdziały (z wyjątkiem ćwiczeń nr 1- 6), to zmiana tego oznaczenia na takie, jak
w drugim wydaniu skryptu, byłaby dopuszczalna tylko wówczas, gdyby odpowiadała
rzeczywistemu stanowi rzeczy, tzn. gdyby wszystkie osoby wskazane jako
współautorzy ćwiczenia byli współautorami wszystkich podrozdziałów wchodzących
w skład tego ćwiczenia lub gdyby na zmianę taką wyrazili zgodę wszyscy
zainteresowani autorzy. Tymczasem jest bezsporne, że uwidocznienie w drugim
wydaniu skryptu, iż powódka jest współautorką ćwiczeń nr 7, 8 i 9, oznaczające, że
jest ona współautorką wszystkich podrozdziałów wchodzących w skład tych
ćwiczeń, nie jest zgodne z prawdą. Z drugiej strony, jeżeli inne osoby - poza
powódką - uwidocznione w drugim wydaniu skryptu jako współautorzy ćwiczeń nr
7, 8 i 9 w rzeczywistości nie są współautorami podrozdziałów napisanych przez
powódkę, to i z tego względu dokonana zmiana oznaczenia autorstwa nie byłaby
zgodna z prawdą. Bezsporne przy tym jest, że powódka nie wyraziła zgody na
zmianę formuły oznaczenia autorstwa.
Reasumując ustalenia stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku
nie uprawniają do stwierdzenia, że współautorami podrozdziałów ćwiczeń nr 7,8 i 9
napisanych przez powódkę były także inne osoby wymienione w skrypcie wydanym
przez pozwaną jako współautorzy tych ćwiczeń, przypisanie zaś autorstwa utworu,
obok jego twórcy, innej osobie, która nie jest jego współtwórcą, narusza autorskie
prawo osobiste twórcy - prawo do autorstwa utworu (art. 16 pkt 1 Pr.aut.).
Rację ma też skarżąca zarzucając, że przy ocenie zasadności zgłoszonego
przez nią żądania ochrony jej autorskich praw osobistych, Sąd Apelacyjny nie
wyciągnął właściwych wniosków z ustalonego w sprawie faktu, iż pozwana, wydając
w 1998 r. skrypt jako drugie jego wydanie, którego współautorką jest powódka,
uczyniła to bez jej zgody. Tymczasem kolejne wydanie utworu bez zgody jego
twórcy (współtwórcy) narusza autorskie prawo osobiste twórcy (współtwórcy)
polegające na prawie do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu (art. 16 pkt 5
Pr.aut.; zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1976 r., IV CR 129/76,
OSNCP 1997, nr 2, poz. 27).
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 39313 zdanie
pierwsze k.p.c.).


Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] V CK 286/05   Wyrok SN
Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/9/13 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/5/87
2005-06-08 
[IC] V CK 266/05   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/5/86
2005-05-31 
[IC] V CK 209/05   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/7-8/130
2005-10-11 
[IC] V CK 98/05   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/7-8/124
2005-08-18 
[IC] V CK 54/05   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/7-8/138
2005-12-15 
  • Adres publikacyjny: