Wyrok z dnia 4 czerwca 2003 r., I CKN 471/01

Artykuł 100 § 1 k.p.a. nie przyznaje organowi administracji publicznej ani
zdolności sądowej (art. 64 k.p.c.), ani uprawnienia do wystąpienia do sądu w
sprawie, która dotyczy strony prowadzonego przez ten organ postępowania.

Sędzia SN Jan Górowski (przewodniczący)
Sędzia SN Irena Gromska-Szuster
Sędzia SN Marek Sychowicz (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z odwołania Marka K. przeciwko Prezesowi Urzędu
Regulacji Energetyki przy udziale zainteresowanego Zakładu Energetycznego "Ł.-
T." S.A. w Ł. o zmianę umowy sprzedaży energii elektrycznej, po rozpoznaniu na
rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 4 czerwca 2003 r., kasacji pozwanego od wyroku
Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Antymonopolowego z dnia 20 czerwca
2001 r.
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w
Warszawie - Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów do ponownego
rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, na wniosek Marka K., wszczął
postępowanie administracyjne w sprawie ukształtowania warunków umowy o
dostarczanie mu energii elektrycznej przez Zakład Energetyczny "Ł.-T." S.A. w Ł. W
toku rozpatrywania sprawy wyłoniło się zagadnienie wstępne: kto, odbiorca, czy też
dostawca jest właścicielem urządzeń stacji transformatorowej położonej na
nieruchomości stanowiącej własność odbiorcy? W zależności od rozstrzygnięcia
tego zagadnienia należałoby bowiem przyjąć, że odbiorca jest zasilany z sieci
średniego napięcia, złączonej z urządzeniem energetycznym wewnątrz stacji, co
uzasadniałoby zaliczenie go do grupy taryfowej B, albo że jest zasilany z sieci
niskiego napięcia, co uzasadniałoby zaliczenie go do grupy taryfowej C. Uznając,
że rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia
zagadnienia wstępnego przez sąd, Prezes zawiesił postępowanie i wezwał
wnioskodawcę, aby wystąpił do dnia 1 lipca 2000 r. do sądu o ustalenie prawa
własności urządzeń stacji transformatorowej. Wnioskodawca nie wystąpił z takim
powództwem i zawiadomił Prezesa, że w jego ocenie nie zachodzi potrzeba
rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez sąd. W tej sytuacji, zdaniem Prezesa,
ustąpiła przyczyna zawieszenia postępowania i postanowieniem z dnia 10 lipca
2000 r. podjął on postępowanie. W jego toku ustalił, że właścicielem urządzeń stacji
transformatorowej jest Zakład Energetyczny "Ł.-T." S.A. w Ł. i decyzją z dnia 2
sierpnia 2000 r. nie stwierdził odmowy przez ten Zakład zawarcia z wnioskodawcą
umowy sprzedaży energii elektrycznej oraz ustalił przynależność wnioskodawcy do
grupy taryfowej C-21.
W odwołaniu od wymienionej decyzji wnioskodawca zarzucił w szczególności
błędne ustalenie, że właścicielem urządzeń stacji transformatorowej jest Zakład
Energetyczny "Ł.-T." S.A. i wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sad Antymonopolowy wyrokiem z dnia 20
czerwca 2001 r. uchylił zaskarżoną decyzję. Według Sądu Antymonopolowego
pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki bezpodstawnie podjął prowadzone
przez siebie, uprzednio zawieszone, postępowanie administracyjne. W
postępowaniu tym niezbędne było uzyskanie dokumentu urzędowego w postaci
orzeczenia sądu ustalającego prawo własności powoda Marka K. lub podmiotu
zainteresowanego - Zakładu Energetycznego "Ł.-T." S.A. w Ł. do urządzeń stacji
transformatorowej. Brak takiego orzeczenia uniemożliwił ukształtowanie treści
zaskarżonej decyzji i uniemożliwia Sądowi Antymonopolowemu ustosunkowanie się
do tej decyzji. Sąd Antymonopolowy zaznaczył, że w wypadku, gdyby zachodziła
konieczność kontynuowania postępowania administracyjnego, Prezes Urzędu
Regulacji Energetyki powinien wystąpić do sądu o ustalenie prawa własności
urządzeń stacji transformatorowej i do czasu wydania takiego orzeczenia - zawiesić
postępowanie.
Wyrok Sądu Antymonopolowego zaskarżył kasacją Prezes Urzędu Regulacji
Energetyki. Podstawę kasacji stanowi naruszenie art. 100 k.p.a. przez błędną jego
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Skarżący wniósł o zmianę wyroku Sądu
Antymonopolowego i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Antymonopolowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. wynika obowiązująca w postępowaniu
administracyjnym zasada, że jeżeli w postępowaniu tym pojawi się, jako wstępne,
zagadnienie materialnoprawne, od rozstrzygnięcia którego zależy rozpatrzenie
sprawy i wydanie decyzji, a rozstrzygnięcie tego zagadnienia należy do kompetencji
innego organu administracji publicznej lub sądu, zagadnienie to powinno zostać
rozstrzygnięte przez ten inny organ lub sąd i jest to okoliczność uzasadniająca
zawieszenie postępowania. Jednakże stosownie do art. 100 § 2 i 3 k.p.a., w drodze
wyjątku od wskazanej zasady, organ administracji publicznej rozstrzyga
zagadnienie wstępnego we własnym zakresie, jeżeli zawieszenie postępowania ze
względu na potrzebę rozstrzygnięcia tego zagadnienia przez inny organ lub sąd
mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego,
poważną szkodę dla interesu społecznego albo niepowetowaną szkodę dla strony,
a także wówczas, jeżeli strona, mimo wezwania, nie wystąpiła w oznaczonym
terminie do właściwego innego organu lub sądu o rozstrzygnięcie tego zagadnienia.
Ta ostatnia sytuacja występuje w rozpoznawanej sprawie. Prezes Urzędu
Regulacji Energetyki prawidłowo zawiesił postępowanie na podstawie art. 97 § 1 pkt
4 k.p.c. i stosownie do art. 100 § 1 k.p.a. wezwał powoda do wystąpienia w
oznaczonym terminie do sądu o ustalenie prawa własności urządzeń stacji
transformatorowej. Wobec tego, że powód nie zastosował się do wezwania, Prezes,
bez naruszenia art. 97 § 2 k.p.a., podjął postępowanie i wbrew poglądowi
wyrażonemu w zaskarżonym wyroku, był - stosownie do art. 100 § 3 w związku z §
2 k.p.a. - zobowiązany do samodzielnego ustalenia, komu przysługuje prawo
własności urządzeń stacji transformatorowej i w oparciu o to ustalenie do
rozpatrzenia sprawy i wydania decyzji. Jak trafnie zauważa skarżący, wymienione
ustalenie ma jedynie walor w rozpoznawanej sprawie. Ewentualne późniejsze,
odmienne ustalenie dokonane wyrokiem sądu, może stanowić podstawę
wznowienia postępowania w tej sprawie (art. 145 § 1 pkt 7 k.p.a.).
Także nie jest trafne stanowisko Sądu Antymonopolowego co do tego, że
gdyby zachodziła konieczność kontynuowania postępowania administracyjnego,
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki powinien wystąpić do sądu o ustalenie prawa
własności urządzeń stacji transformatorowej i do czasu wydania takiego orzeczenia
zawiesić postępowanie. Prawdą jest, że gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji
zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub
sąd, art. 100 § 1 k.p.a. przewiduje, iż organ administracji publicznej prowadzący
postępowanie może wystąpić do innego organu lub sądu o rozstrzygnięcie tego
zagadnienia. Jednakże wymieniony przepis nie przyznaje organowi administracji
publicznej ani zdolności sądowej (art. 64 k.p.c.), ani uprawnienia (legitymacji
procesowej) do wystąpienie do sądu w sprawie, która dotyczy strony prowadzonego
przez ten organ postępowania. Organ ten, stosownie do art. 100 § 1 k.p.a., mógłby
wystąpić do sądu w takiej sprawie tylko wówczas, gdyby inny przepis przyznawał
mu zdolność sądową i legitymację procesową w tej sprawie. Przepis art. 189 k.p.c.,
regulujący kwestię legitymacji procesowej w sprawie o ustalenie istnienia lub
nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, legitymację tę przyznaje osobie, która
ma interes prawny w ustaleniu. Organ administracji publicznej nie ma zaś interesu
prawnego w ustaleniu, czy stronie prowadzonego przezeń postępowania
przysługuje czy też nie przysługuje określone prawo, od którego istnienia bądź
nieistnienia zależy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji. Interesu tego nie
uzasadnia fakt prowadzenia przez organ postępowania administracyjnego i
obowiązek załatwienia sprawy (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia
1995 r., III CZP 176/94, OSNC 1995, nr 5, poz. 74, z dnia 25 stycznia 1995 r., III
CZP 179/94, OSNC 1995, nr 5, poz.76 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10
września 1997 r., II CKN 299/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 29).
Z przytoczonych względów kasacja jest zasadna. Sąd Najwyższy na
podstawie art. 393-13 § 1 oraz art. 393-19 w związku z art. 108 § 2 k.p.c. orzekł
przeto jak w sentencji.