Wyrok z dnia 8 marca 2006 r., I CK 381/05

Przepis art. 94 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.) w
brzmieniu sprzed dnia 1 stycznia 2003 r. (obecnie 94 ust. 4) nie odnosi się do
treści i zakresu majątkowego prawa autorskiego, lecz dotyczy treści prawa
pokrewnego przysługującego producentowi fonogramu (wideogramu).

Sędzia SN Antoni Górski (przewodniczący)
Sędzia SN Marian Kocon (sprawozdawca)
Sędzia SN Dariusz Zawistowski

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Stowarzyszenia Autorów ZAiKS w W.
przeciwko Bogusławowi B. o zasądzenie, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie
Cywilnej w dniu 23 lutego 2006 r. kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z dnia 16 listopada 2004 r.
oddalił kasację i nie obciążył pozwanego kosztami postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 16 listopada 2004 r. m.in.
zasądził solidarnie od pozwanych Anny M.-K. i Bogusława B. na rzecz powodowego
Stowarzyszenia Autorów ,,ZAiKS" w W. kwotę 272 013 zł z odsetkami tytułem
podwójnej wysokości stosownego wynagrodzenia za naruszenie autorskich praw
majątkowych (art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych, jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm. - dalej:
,,Pr.aut."). Ustalił, że pozwani - działając wspólne - zwielokrotnili i wprowadzali do
obrotu fonogramy (płyty CD) z utworami z repertuaru powoda bez zawarcia z nim,
działającym w imieniu twórców, których utwory zostały utrwalone na fonogramach,
umowy licencyjnej.
Kasacja pozwanego Bogusława B. - oparta na podstawie pierwszej z art. 3931
k.p.c. - zawiera zarzut naruszenia art. 94 ust. 2 i 79 ust. 1 Pr.aut., a także art. 369
k.c. i zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Przepis art. 94 ust. 2 Pr.aut. w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2003 r. (obecnie
94 ust. 4) nie odnosi się, jak zakłada skarżący, do treści i zakresu majątkowego
prawa autorskiegolecz dotyczy treści prawa pokrewnego producenta fonogramu.
Niezależność tych dwóch praw podmiotowych, a także trzeciego - prawa do
artystycznego wykonania, które nie było przedmiotem sprawy, podkreślają słowa
,,bez uszczerbku dla praw twórców lub artystów wykonawców", zawarte w art. 94
ust. 2. Nawet jednak, gdyby przepis ten nie zawierał tego zwrotu, wzajemny
stosunek podmiotowego prawa autorskiego i każdego z praw pokrewnych
należałoby pojmować w ten sam sposób; są to prawa od siebie niezależne, a każde
z nich jest prawem bezwzględnym. Oznacza to, że wkroczenie w zakres każdego z
nich należy oceniać wyłącznie w świetle przepisów regulujących jego treść i
ewentualne ograniczenia. W rezultacie, zachowanie przedsiębiorcy eksploatującego
dobra niematerialne, które, jak w sprawie, z punktu widzenia np. prawa pokrewnego
do fonogramu jest legalne ze względu na uzyskanie odpowiedniej licencji, może
jednak stanowić naruszenie któregoś z pozostałych praw na dobrach
niematerialnych, np. prawa autorskiego.
Zgodzić należy się z twierdzeniem skarżącego, że obowiązek uzyskania przez
niego (także przez pozwaną Annę M.-K.) zgody nosicieli praw autorskich nie wynika
wprost z wykładni językowej art. 94 ust. 2 Pr.aut. Z twierdzenia tego skarżący
wyciąga jednak błędny wniosek, jakoby art. 94 ust. 2 należało poddać kilku innym
metodom wykładni, które miałyby wskazywać na brak takiego obowiązku.
Tymczasem podstawą obowiązku uzyskania licencji na zwielokrotnianie utworów na
fonogramach i wprowadzanie ich do obrotu jest art. 17 w związku z art. 50 Pr.aut.
Zarówno utrwalanie utworów, jak i ich zwielokrotnianie oraz wprowadzenie do
obrotu stanowi odrębne pola eksploatacji objęte monopolem autorskim. Artykuł 94
ust. 2 Pr.aut. niczego w tym zakresie nie zmienia, ponieważ dotyczy innego,
niezależnego prawa - prawa pokrewnego producenta fonogramu. Twierdzenie
skarżącego, że ,,producent fonogramu musi uzyskać zgodę twórców na utrwalenie
ich utworów na fonogramach" jest trafne, ale nie może być interpretowane a
contrario, że na inne sposoby eksploatacji utworów uzyskanie zgody nie jest
konieczne. Każde pole eksploatacji musi być wyraźnie wymienione w umowie
przenoszącej prawo lub w umowie licencyjnej (art. 41 ust. 2 Pr.aut.); ustawa nie
wprowadza w tym zakresie żadnego domniemania. Niezależnie od ewentualnego
podziału ról w procesie fonograficznej eksploatacji utworów między podmiotami
określającymi się jako ,,producent fonogramu" i ,,wydawca", jeden z nich lub obaj
łącznie muszą uzyskać licencje obejmujące wszystkie pola eksploatacji objęte tym
procesem, zatem nie tylko na utrwalanie utworów, ale także na ich zwielokrotnienie
i wprowadzenie nośników do obrotu. Bez takiej licencji wspomniane działania
stanowią naruszenie autorskich praw majątkowych; odpowiada za nie ten, kto takie
działania podejmuje.
Skarżący nie wykazał, że autorzy utworów utrwalonych na fonogramach przez
niego zwielokrotnianych i rozpowszechnianych albo działające na ich rachunek
organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi udzieliły odpowiednich
licencji zagranicznym podmiotom, od których wywodzi on swoje prawa. Skoro tak,
to jego (a także pozwaną Anną M.-K.) obciążał obowiązek uzyskania tych licencji.
Skarżący błędnie założył, jakoby rzeczywistą licencję od podmiotu uprawnionego z
tytułu praw autorskich mogło zastąpić zapewnienie włoskiego kontrahenta pozwanej
Anny M.-K., że była zobowiązana ,,tylko" do uiszczania tantiem. Tantiemy są
odpowiednikiem świadczenia wzajemnego, ekwiwalentem za uzyskanie prawa
eksploatacji utworu na podstawie licencji ustawowej lub umownej, gdyż licencji
ustawowej polska ustawa w tym zakresie nie przewiduje. Wprowadzenie pozwanej
Anny M.-K. w błąd przez zagranicznego kontrahenta lub niewłaściwe odczytanie
rodzaju udzielonej jej licencji może co najwyżej świadczyć o braku winy jej i
skarżącego, natomiast nie ma wpływu na kwalifikację ich działań jako bezprawnych
- naruszających prawa autorskie.
Wobec wyraźnego uregulowania w przepisach Prawa autorskiego treści
majątkowych praw autorskich nie ma potrzeby sięgania, jak to uczynił skarżący, do
analogii z prawem własności rzeczy, dobro niematerialne, np. utwór, nie jest
bowiem rzeczą w rozumieniu kodeksu cywilnego; ma zupełnie odmienną naturę. O
ile przeniesienie własności rzeczy odrywa ją całkowicie od poprzedniego
właściciela, o tyle inaczej jest z przeniesieniem majątkowego prawa autorskiego.
Przeniesienie niektórych uprawnień nie pociąga za sobą automatycznie
przeniesienia innych, a całkowite i definitywne przeniesienie praw autorskich,
obejmujące także przyszłe pola eksploatacji utworu, nie jest w ogóle możliwe (art.
41 ust. 4 Pr.aut.).
Odnośnie do zarzutu naruszenia art. 369 k.c., trzeba zauważyć, że skutki
naruszenia autorskich praw majątkowych traktowane są generalnie jako objęte
reżimem odpowiedzialności deliktowej, jakkolwiek unormowanej w zasadzie poza
kodeksem cywilnym, zachowanie podmiotu naruszającego podmiotowe prawo
autorskie należy bowiem kwalifikować jako działanie bezprawne. Regulacja zawarta
w art. 79 Pr.aut. powszechnie traktowana jest jako lex specialis w stosunku do
kodeksu, który znajduje zastosowanie uzupełniające, w zakresie nią nieobjętym. W
świetle tej argumentacji odpowiedzialność solidarna skarżącego z pozwaną Anną
M.-K. znajduje podstawę prawną w art. 441 § 1 k.c., a co za tym idzie, zarzut
naruszenia art. 369 k.c. jest bezzasadny.
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku (art. 39312 k.p.c.).