Uchwała z dnia 6 września 2006 r.
III PZP 5/06

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn
(sprawozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 września 2006 r.
sprawy z powództwa Marty D. przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi
Opieki Zdrowotnej w P. o wynagrodzenie, na skutek zagadnienia prawnego przeka-
zanego przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie po-
stanowieniem z dnia 8 maja 2006 r. [...]

,,Czy wynagrodzenie pracowników samodzielnych publicznych zakładów
opieki zdrowotnej zatrudnionych po 1 stycznia 2003 r musi stanowić kwotę nie niższą
niż suma przyrostów wynagrodzenia wynikających z art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia
16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr
1, poz. 2 ze zm.) i najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, określonego w
rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 stycznia 1998 r. w spra-
wie najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników (Dz.U. Nr 16, poz. 74), w
brzmieniu nadanym przez § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z
dnia 22 grudnia 2000 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie najniższego wyna-
grodzenia za pracę pracowników (Dz.U. Nr 121, poz. 1308) ?"

p o d j ą ł uchwałę:

Obowiązek ustalania wynagrodzenia pracowników samodzielnych pu-
blicznych zakładów opieki zdrowotnej jako kwoty nie niższej niż suma przyro-
stów wynagrodzenia wynikających z art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wyna-
grodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr
1, poz. 2 ze zm.) i najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, określo-
nego w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 stycznia
1998 r. w sprawie najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników (Dz.U. Nr
16, poz. 74), w brzmieniu nadanym przez § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2000 r. zmieniającego rozporządzenie w
sprawie najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników (Dz.U. Nr 121, poz.
1308), nie obejmuje pracowników zatrudnionych od 1 stycznia 2003 r.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z 21 października 2005 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Puławach w
sprawie z powództwa Marty D. przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi
Opieki Zdrowotnej w P. odrzucił żądanie zasądzenia wyrównania wynagrodzenia ty-
tułem ,,313,23 zł" za okres od 1 maja 2003 r. do 17 września 2003 r. i od 1 paździer-
nika 2003 r. do 17 listopada 2003 r., oddalił powództwo w pozostałej części i nie ob-
ciążył powódki kosztami procesu.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu
pracy na stanowisku praczki w SP ZOZ w P. w okresie od 1 maja do 17 września
2003 r., a następnie od 1 października 2003 r. do 31 lipca 2005 r. W grudniu 2003 r.
powódka zawarła z pracodawcą porozumienie, w którym wyraziła zgodę na - po-
cząwszy od 1 grudnia 2003 r. - wynagrodzenie zasadnicze za pracę według X kate-
gorii zaszeregowania w wysokości 740,00 zł miesięcznie, zaś ustalone w myśl po-
wyższego porozumienia warunki wynagradzania powódki zastąpić miały dotychcza-
sową umowę o pracę wraz z jej zmianami oraz indywidualnymi uprawnieniami pła-
cowymi nabytymi na podstawie dotychczas obowiązujących regulaminów i innych
aktów prawnych. Wynagrodzenie w tak ustalonej wysokości wraz z dodatkiem sta-
żowym było wypłacane powódce.
Odrzucenie pozwu w zakresie dotyczącym żądania wyrównania wynagrodze-
nia za pracę za okresy od 1 maja do 17 września 2003 r. i od 1 października do 17
listopada 2003 r., Sąd Rejonowy uzasadnił tym, że sprawa o to roszczenie została
już wcześniej prawomocnie osądzona. Natomiast roszczenie powódki o zasądzenie
wyrównania wynagrodzenia za okres od 18 listopada 2003 r. do 31 lipca 2005 r.
zostało oddalone jako niezasadne. W spornym okresie otrzymywała ona bowiem po-
czątkowo wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 700 zł, a od 1 grudnia 2003 r. w kwo-
cie ustalonej w porozumieniu stron z 11 grudnia 2003 r. Tak określone wynagrodze-
nie było zgodne z obowiązującym w pozwanym zakładzie regulaminem wynagradza-
nia.
W ocenie Sądu bezsporne jest, że art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o
negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przed-
siębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm., po-
woływanej dalej, jako ustawa o negocjacyjnym systemie), stanowi podstawę indywi-
dualnych roszczeń pracowników zatrudnionych w samodzielnych publicznych zakła-
dach opieki zdrowotnej o podwyższenie w 2001 r. przeciętnego miesięcznego wyna-
grodzenia za pracę o kwotę nie niższą niż 203 zł w przeliczeniu na pełny wymiar
czasu pracy. Również oczywiste jest, że z art. 4a ust. 2 tej ustawy wynika dla pra-
cowników samodzielnych, publicznych zakładów opieki zdrowotnej roszczenie o wy-
płatę przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia o kwotę nie mniejszą niż
313,23 zł za rok 2002 r. Jednakże, zdaniem Sądu, art. 4a nie ma zastosowania do
powódki, ponieważ 1 stycznia 2001 r., a więc w dacie, od której nałożony został
przez ustawodawcę na pracodawcę, będącego samodzielnym publicznym zakładem
opieki zdrowotnej, obowiązek podwyższenia wynagrodzeń o wskazane w ustawie
kwoty, nie była jeszcze pracownikiem pozwanego. Wniosek ten znajduje oparcie w
poglądach judykatury, która konsekwentnie podkreśla incydentalność art. 4a, będą-
cego ingerencją ustawodawcy w samodzielność zakładów opieki zdrowotnej w sferze
ustalania wysokości wynagrodzeń, a także jego temporalność (przejściowość), pole-
gającą na tym, że art. 4a ust. 1 obowiązywał tylko w odniesieniu do wzrostu wyna-
grodzeń w 2001 r., zaś art. 4a ust. 2 tylko w odniesieniu do wzrostu wynagrodzeń w
2002 r. Wyjątkowość tej regulacji przejawia się również w specyficznym określeniu
mechanizmu kształtowania wysokości wynagrodzenia zawartego w art. 4a, przez
wskazanie, że pracownikom samodzielnych, publicznych zakładów opieki zdrowotnej
przysługuje ,,przyrost" wynagrodzenia. Określenie to należy zaś, jak wyjaśnił Sąd
Najwyższy w wyroku z 23 lutego 2005 r., III PK 65/04 (OSNP 2005 nr 20, poz. 320),
rozumieć, jako różnicę pomiędzy ,,początkową a końcową wartością pewnej wzra-
stającej wielkości, zwiększenie się ilości czegoś" i można je odnosić tylko do pra-
cowników zatrudnionych przed 1 stycznia 2001 r., bowiem tylko w odniesieniu do
nich można było po tej dacie mówić o ,,przyroście" wynagrodzenia w stosunku do
wysokości sprzed 1 stycznia 2001. Z tych względów art. 4a winien podlegać ścisłej
interpretacji, a jego wyjątkowość dotyczy nie tylko wymiaru czasowego obowiązywa-
nia, tj. lat 2001 - 2002, lecz także kręgu podmiotowego. Ponieważ powódka zatrud-
niona została przez pozwanego dopiero 1 maja 2003 r., nie mogła spełniać przesła-
nek przewidzianych w art. 4a do ubiegania się - w drodze indywidualnego roszczenia
- o wyrównanie wynagrodzenia. Ponadto, konsekwencją uznania, że do powódki nie
stosuje się art. 4a ustawy jest także uznanie, że powódka nie ma roszczenia o wy-
równanie wynagrodzenia do wysokości 1.073,23 zł, określonej w uchwale składu
siedmiu sędziów z 8 grudnia 2004 r., l PZP 8/04 (OSNP 2005 nr 8, poz.105), jako
kwota minimalnego wynagrodzenia pracowników samodzielnych, publicznych zakła-
dów opieki zdrowotnej.
W apelacji od tego wyroku powódka wniosła o ponowne rozpatrzenie jej rosz-
czenia dotyczącego wynagrodzenia za okres od 1 grudnia 2003 r. do 31 lipca 2005 r.
i zasądzenie na jej rzecz kwoty wraz z odsetkami będącej różnicą między otrzymy-
wanym wynagrodzeniem a kwotą 1.073,23 zł.
Rozpoznając apelację, Sąd Okręgowy w Lublinie postanowieniem z 8 maja
2006 r., odroczył rozprawę i na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił do rozstrzy-
gnięcia Sądowi Najwyższemu ujęte w sentencji uchwały zagadnienie prawne. W
uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy wskazał między innymi, że w świetle
powołanych wyżej: uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 8 grudnia
2004 r. i wyroku z 23 lutego 2005 r., powstały poważne wątpliwości co do tego, czy
wynagrodzenie pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
zatrudnionych po 1 stycznia 2003 r. musi stanowić kwotę nie niższą niż suma przyro-
stów wynagrodzenia wynikających z art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o negocjacyjnym syste-
mie i najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, określonego w rozporzą-
dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 stycznia 1998 r. w sprawie najniż-
szego wynagrodzenia za pracę pracowników (Dz.U. Nr 16, poz. 74), w brzmieniu
nadanym przez § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22
grudnia 2000 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie najniższego wynagrodze-
nia za pracę pracowników (Dz.U. Nr 121, poz. 1308). Na tak określoną bowiem
kwotę wskazuje wyżej powołana uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego jako
na minimum, do którego może być zmniejszone, wskutek wypowiedzenia przez pra-
codawcę warunków płacy, wynagrodzenie pracowników samodzielnych publicznych
zakładów opieki zdrowotnej.
Powstaje jednak wątpliwość, czy tak określony standard najniższego wyna-
grodzenia pracowników samodzielnych, publicznych zakładów opieki zdrowotnej ma
zastosowanie do wynagrodzeń pracowników zatrudnionych po 1 stycznia 2003 r.
Wątpliwości te uzasadnia zwłaszcza wskazany wyrok z 23 lutego 2005 r., w uzasad-
nieniu którego Sąd Najwyższy podkreślił, że pracownicy zakładów istniejących przed
1 stycznia 2001 r., ale zatrudnieni po tej dacie, powinni otrzymać wynagrodzenie
ukształtowane według własnej świadomości i woli (zgody) i nie ma powodów, aby
nakładać na pracodawcę przymus wypłacenia ,,ustawowej podwyżki" z art. 4a
ustawy. Z powyższego orzeczenia można by w ocenie Sądu Okręgowego wysnuć
wniosek, że wynagrodzenie pracowników samodzielnych publicznych zakładów
opieki zdrowotnej zatrudnionych po 1 stycznia 2003 r. nie musi stanowić kwoty nie
niższej niż suma przyrostów wynagrodzenia wynikających z art. 4a ust. 1 i 2 ustawy
o negocjacyjnym systemie i najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, okre-
ślonego w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 stycznia 1998
r. Skoro bowiem do takich pracowników art. 4a nie ma zastosowania, to należy do
nich stosować jedynie, jak do ogółu pracowników, przepisy ustawy z dnia 10 paź-
dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze
zm.). Odmienna interpretacja mogłaby spowodować rozszerzenie zakresu stosowa-
nia art. 4a, nieusprawiedliwione jego wyjątkowym i przejściowym charakterem.
Sąd Okręgowy wskazał jednak, że możliwy jest także drugi kierunek interpre-
tacji, do którego przyjęcia się skłania. Należy przyjąć, że ustawodawca przez usta-
nowienie bezwzględnie obowiązujących przepisów o przyroście wynagrodzeń pra-
cowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej zmienił pojęcie
najniższego wynagrodzenia za pracę dla tej branży. Na to ,,branżowe najniższe wy-
nagrodzenie" składa się suma przyrostów wynagrodzenia wynikających z art. 4a ust.
1 i 2 ustawy o negocjacyjnym systemie (313,23 zł) i kwota najniższego wynagrodze-
nia za pracę pracowników, wynikająca z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki So-
cjalnej z dnia 29 stycznia 1998 r. w sprawie najniższego wynagrodzenia za pracę
pracowników (760 zł). Zgodnie zatem z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z 8 grudnia 2004 r., tylko do takiego poziomu może być w drodze wypowiedzenia
zmieniającego zmniejszone wynagrodzenie pracowników tego sektora. Pomimo że
uchwała ta dotyczyła jedynie pracowników już zatrudnionych w samodzielnych pu-
blicznych zakładach opieki zdrowotnej w dacie wejścia w życie art. 4a ustawy nego-
cjacyjnej, to zdaniem Sądu Okręgowego nieuzasadnione jest różnicowanie pracow-
ników tego sektora z uwagi na chwilę zatrudnienia. Stanowi to bowiem niczym nie-
uzasadnioną dyskryminację pracowników zatrudnionych na tych samych warunkach i
wykonujących ten sam rodzaj pracy. Byłoby to nie do pogodzenia z podstawowymi
zasadami prawa pracy. Należy zatem przyjąć, że ,,branżowe najniższe wynagrodze-
nie" stanowi także minimalny standard wynagrodzenia tych pracowników, wynikający
z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa. Stąd też pracownik nie może
otrzymać wynagrodzenia w niższej kwocie niż 1.073,23 zł. Skoro standard ten wy-
nika z przepisów prawa, nie można także mówić o naruszeniu zasady swobody
umów.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy konsekwentnie podkreślał
wyjątkowy, incydentalny i przejściowy charakter regulacji zawartej w art. 4a ustawy o
negocjacyjnym systemie. W szczególności w powoływanej wyżej uchwale siedmiu
sędziów z 8 grudnia 2004 r. Sąd Najwyższy wskazał, w nawiązaniu do wyroku Try-
bunału Konstytucyjnego z 18 grudnia 2002 r., K 43/01 (OTK ZU 2002 nr 7, poz. 96),
że wprowadzenie tego przepisu miało dwa zasadnicze cele. Pierwszy, systemowy -
włączenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej do negocjacyjne-
go systemu kształtowania przyrostów przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców.
Drugi, incydentalny - nadzwyczajne podwyższenie wynagrodzeń pracowników tych
zakładów przez ich wzrosty w latach 2001 i 2002, umożliwiające dalsze kształtowa-
nie wynagrodzeń na ogólnych zasadach ustawy, poczynając od ustalonego w ten
sposób nowego punktu wyjścia, zmniejszającego wcześniejsze dysproporcje zarob-
ków tych pracowników w porównaniu z pracownikami innych sektorów. Drugi z tych
celów zdeterminował charakter art. 4a ustawy, jako uregulowania przejściowego. Z
powyższego Sąd Najwyższy wyprowadził wniosek, że od 1 stycznia 2003 r. kształto-
wanie wynagrodzeń pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdro-
wotnej objętych ustawą podlega ogólnym, systemowym zasadom wyrażonym w tre-
ści tego aktu, jednakże z uwzględnieniem skutków zmian wynikających z zastosowa-
nia nadzwyczajnego instrumentu zawartego w art. 4a ustawy. W powyższej uchwale
Sąd Najwyższy podkreślił również, że art. 4a, ograniczający swobodę pracodawcy w
zakresie ustalania poziomu i struktury wynagrodzeń stosownie do warunków funk-
cjonowania zakładu pracy, powinien podlegać ścisłej wykładni.
Należy też wskazać orzeczenia, poza już powołanymi, w których Sąd Najwyż-
szy wychodząc z założenia wyjątkowego charakteru art. 4a, precyzował jego czaso-
wy i podmiotowy zakres działania. W szczególności Sąd Najwyższy przyjął, że: 1)
wzrost wynagrodzenia o wskaźniki wymienione w art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o negocja-
cyjnym systemie dotyczy pracowników zatrudnionych w samodzielnych publicznych
zakładach opieki zdrowotnej zatrudniających powyżej 50 osób (uchwała z 8 kwietnia
2004, II PZP 4/04, OSNP 2004 nr 19, poz. 326); 2) przepis art. 4a ust. 2 ustawy z
dnia 10 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie znajduje zastosowanie tylko do
tych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które w dniu 1 stycznia
2002 r. zatrudniały powyżej 50 pracowników (uchwała z 10 lutego 2005, II PZP
13/04, OSNP 2005 nr 11 poz. 153); 3) zmniejszenie się liczby zatrudnionych pracow-
ników poniżej 51 osób w okresie obowiązywania art. 4a ustawy o negocjacyjnym
systemie wyłącza stosowanie tego przepisu, co nie oznacza jednak utraty prawa do
wzrostu wynagrodzenia, a jedynie stwarza możliwość uzasadnionego wypowiedzenia
przez pracodawcę warunków płacy tym pracownikom, którzy objęci byli tą regulacją
w okresie, gdy pracodawca zatrudniał powyżej 50 pracowników (wyrok z 5 maja
2005 r., III PK 20/05, OSNP 2006 nr 1-2 poz. 9); 4) podwyżki wynagrodzenia wyni-
kające z art. 4a ustawy z 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych
ustaw, nie przysługują dyrektorom samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej (wyrok z 16 sierpnia 2005 r., I PK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 183);
5) zakład opieki zdrowotnej utworzony przez spółkę akcyjną, w której większość akcji
mają jednostki samorządu terytorialnego, nie jest samodzielnym publicznym zakła-
dem opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie
(uchwała siedmiu sędziów z 22 lutego 2006, II PZP 10/05; Biuletyn Sadu Najwyższe-
go z 2006 nr 2 poz. 24).
Sąd Najwyższy w obecnym składzie zgadza się w szczególności z tezą i oce-
nami prawnymi przyjętymi w powoływanym wcześniej wyroku z 23 lutego 2005 r., III
PK 65/04. W tezie tego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 4a ustawy o nego-
cjacyjnym systemie ma zastosowanie do samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej, które zostały utworzone (uzyskały taki status) przed 1 stycznia 2001 r. i
działały nadal po tej dacie. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że w art. 4a
chodzi niewątpliwie o pracowników samodzielnego publicznego zakładu opieki zdro-
wotnej, którzy byli pracownikami takiego zakładu już w 2000 r., ponieważ to w sto-
sunku do ich wynagrodzenia za 2000 r. ma nastąpić przyrost wynagrodzenia w 2001
r. o 203 zł miesięcznie, a w 2002 r. o dalsze około 110 zł miesięcznie. ,,Przyrost"
oznacza różnicę między początkową a końcową wartością pewnej wzrastającej wiel-
kości, zwiększenie się ilości czegoś. Przyrost (zwiększenie) wynagrodzenia od 1
stycznia 2001 r. (jak wyraźnie wynika z art. 4a ust. 1 ustawy) musi być zatem relaty-
wizowany do wielkości tego wynagrodzenia istniejącej najpóźniej 31 grudnia 2000 r.
Następnie Sąd Najwyższy uznał, że pracownicy zakładów istniejących przed 1 stycz-
nia 2001 r., ale zatrudnieni po tej dacie, powinni otrzymać wynagrodzenie ukształto-
wane według własnej świadomości i woli (zgody), w odpowiedniej relacji do wyna-
grodzenia innych pracowników wcześniej zatrudnionych, którzy takie podwyżki (wy-
równania z tytułu przyrostu określonego w art. 4a ustawy) już uzyskali. Nie ma powo-
dów, aby w odniesieniu do tak ukształtowanej treści stosunku pracy w zakresie wy-
nagrodzenia nakładać na pracodawcę przymus wypłacenia ,,ustawowej podwyżki" z
art. 4a ustawy. Kwoty przewidziane w art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie
kształtowania przyrostów przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców nie stanowią
,,ustawowej podwyżki", która przysługuje każdemu pracownikowi samodzielnego pu-
blicznego zakładu opieki zdrowotnej niezależnie od chwili zatrudnienia pracownika i
niezależnie od chwili utworzenia zakładu. Przepis art. 4a ustawy jest przepisem o
przyroście wynagrodzenia w stosunku do poprzedniej wysokości wynagrodzenia pra-
cownika zatrudnionego w samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, a
nie o podwyżce tego wynagrodzenia in abstracto. W rezultacie samodzielne publicz-
ne zakłady opieki zdrowotnej, które powstały po wejściu w życie ustawy z 22 grudnia
2000 r. zmieniającej ustawę o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostów wy-
nagrodzeń u przedsiębiorców, czyli po 1 stycznia 2001 r., i później zaczęły prowadzić
działalność, powinny od razu kształtować wynagrodzenia swoich pracowników we-
dług systemu negocjacyjnego uregulowanego w ustawie, z pominięciem przymuso-
wego dla pracodawcy etapu przyrostu wynagrodzeń ustalonego wcześniej (przed 1
stycznia 2001 r.) do poziomu określonego w art. 4a ustawy.
W ocenie Sądu Najwyższego w obecnym składzie, nie ma sprzeczności po-
między wyżej przytoczonym stanowiskiem a stanowiskiem, jakie Sąd Najwyższy zajął
w uchwale siedmiu sędziów z 8 grudnia 2004 r. W uchwale tej Sąd Najwyższy orzekł,
że wynagrodzenie pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdro-
wotnej mogło być, począwszy od 1 stycznia 2003 r., zmniejszone wskutek wypowie-
dzenia przez pracodawcę warunków płacy do kwoty stanowiącej sumę przyrostów
wynagrodzenia wynikających z art. 4a ust. 1 i 2 ustawy o negocjacyjnym systemie i
najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników, określonego w rozporządzeniu
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 stycznia 1998 r. w sprawie najniższego
wynagrodzenia za pracę pracowników, w brzmieniu nadanym przez § 1 rozporzą-
dzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2000 r. zmieniającego
rozporządzenie w sprawie najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników.
W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał - między innymi - że trwa-
łym, wykraczającym poza okres lat 2001 - 2002, skutkiem zastosowania nadzwy-
czajnego instrumentu zawartego w art. 4a ustawy jest standard najniższego wyna-
grodzenia za pracę pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdro-
wotnej. Na wynagrodzenie to składa się suma przyrostów wynagrodzenia wynikają-
cych z art. 4a ust. 1 i 2 ustawy i kwota najniższego wynagrodzenia za pracę pracow-
ników, określonego w powołanych w sentencji uchwały rozporządzeniach, należna w
tej samej wysokości zarówno w 2001 jak i w 2002 r. Obowiązywanie tego standardu
wynika stąd, że wskazane w art. 4a przyrosty wynagrodzenia zostały wprowadzone
bezwzględnie obowiązującymi przepisami ustawy i miały charakter roszczeniowy.
Ustaliły zatem, łącznie z obowiązującym wówczas dla ogółu pracowników najniższym
wynagrodzeniem, ustawowy standard najniższego wynagrodzenia w samodzielnych
publicznych zakładach opieki zdrowotnej objętych ustawą. Potwierdzeniem woli
ustawodawcy obowiązywania tego standardu po upływie wskazanego w art. 4a
ustawy okresu lat 2001 i 2002 jest brzmienie art. 4 ust. 1 ustawy. Zgodnie z tym
przepisem porozumienie, między przedsiębiorcą a organizacją związkową uprawnio-
ną do jego zawarcia, ustalające przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
w danym roku ,,powinno uwzględniać sytuację i możliwości finansowe przedsiębiorcy
oraz wskaźniki ustalone zgodnie z art. 3 ust. 3 lub 5, a także z art. 4a". Przepis art. 4
ust. 1, w odróżnieniu od art. 4a ustawy, nie ma charakteru przejściowego. Porozu-
mienie uwzględniające te wskaźniki powinno być bowiem, jak wynika z art. 4 ust. 2,
zawierane każdego roku, także w roku 2003 i następnych. Zważywszy roszczeniowy
charakter przyrostów wynagrodzenia w latach 2001 i 2002, ustalonego w art. 4a
ustawy, nakazu uwzględniania go w toku ustaleń partnerów społecznych, o których
stanowi art. 4 ust. 1 ustawy, nie można rozumieć inaczej niż jako obowiązku zacho-
wania tych przyrostów, jako składnika najniższego wynagrodzenia pracowników ob-
jętych ustawą samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej. W przeciwnym wypadku
uzupełnienie art. 4 ust. 1 ustawy o nakaz uwzględniania w latach następnych przy
ustalaniu przyrostów wynagrodzeń przyrostu określonego w art. 4a byłoby zbędne, a
ponadto, ze względu na przejściowy charakter tych przepisów, niezrozumiałe. W ta-
kiej sytuacji, dla dalszego kształtowania przyrostów przeciętnych wynagrodzeń pra-
cowników samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej od nowego poziomu ukształ-
towanego wskutek przejściowego zastosowania mechanizmu z art. 4a, wystarczy-
łoby uwzględnianie wskaźników określonych w art. 3 ust. 3 lub 5, tj. wskaźnika przy-
rostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia określonego przez Komisję Trój-
stronną lub takiego wskaźnika ustalonego przez Radę Ministrów. Nakaz uwzględnia-
nia w stosunku do pracowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdro-
wotnej także przyrostów określonych w art. 4a, wskazuje, że oprócz tego mają oni
gwarancję zachowania przyrostów osiągniętych w okresie działania tej szczególnej
regulacji.
Powyższa uchwała odnosi się jednak wprost, jak trafnie zauważył Sąd Apela-
cyjny w uzasadnieniu postanowienia, do pracowników objętych art. 4a ustawy o ne-
gocjacyjnym systemie, tj. do pracowników pozostających w zatrudnieniu w samo-
dzielnych, publicznych zakładach opieki zdrowotnej w dacie wejścia w życie tej re-
gulacji. Odwołanie się bowiem w art. 4 ust. 1 do art. 4a oznacza także odwołanie się
do jego zakresu podmiotowego oraz do przyrostów wynagrodzeń określonych tym
przepisem.
Należy też ponownie podkreślić, że ustawodawca, wprowadzając art. 4a
ustawą z 22 grudnia 2000 r., działał w szczególnej sytuacji, scharakteryzowanej w
uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r., III ZP 32/01 (OSNP
2002 nr 10, poz. 229) i nadał tej regulacji wyjątkowy, ograniczony podmiotowo i cza-
sowo charakter. Ze względu na wyjątkowy, stanowiący wyłom od zasad negocjacyj-
nego systemu kształtowania wynagrodzeń, charakter tego unormowania, jej granice
podmiotowe i czasowe nie mogą być przekraczane. W szczególności, jak wskazał
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów z 20 lipca 2006 r., III PZP
4/06, wprowadzone podwyżki nie miały na celu wynagrodzenia każdego pracownika
zgodnie z jego indywidualnym wkładem pracy, lecz podniesienie przeciętnego po-
ziomu wynagrodzeń w poszczególnych zakładach o kwoty będące sumą kwot pod-
wyżek indywidualnych dla stworzenia nowej bazy wyjściowej negocjacji płacowych.
Dowodzi tego przyjęcie jednakowych kwot podwyżek, niezależnie od kwalifikacji,
wkładu i wartości pracy poszczególnych pracowników. Przyznanie każdemu pracow-
nikowi roszczenia o podwyżkę miało zaś na celu zapewnienie skuteczności wzrostu
przeciętnego poziomu wynagrodzeń, a nie zindywidualizowanie korzyści osiąganych
przez poszczególnych pracowników. W odniesieniu do rozpatrywanego zagadnienia
prawnego z przedstawionych rozważań wynika wniosek, że art. 4a ustawy nie może
być podstawą roszczeń o wskazane w nim podwyżki przez nieokreślony czas i dla
pracowników zatrudnionych poza określonymi w nim granicami czasu.
Powyższe wnioski nie oznaczają jednak dowolności kształtowania wynagro-
dzeń pracowników objętych mechanizmem art. 4a i nieobjętych nim wskutek później-
szego nawiązania stosunku pracy. Należy podkreślić, że działanie ustawy o negocja-
cyjnym systemie doprowadziło do ukształtowania nowego, wyższego poziomu prze-
ciętnych wynagrodzeń w sektorze samodzielnych publicznych zakładów opieki zdro-
wotnej, pozwalającego na kształtowanie wynagrodzeń ogółu pracowników, także za-
trudnionych po 1 stycznia 2001 r. na nowym, wyższym poziomie, jednakże już we-
dług ogólnych reguł systemu negocjacyjnego kształtowania wynagrodzeń przyjętych
w tej ustawie. Warto w związku z tym przypomnieć, że zgodnie z art. 771 i art. 772
k.p. w związku z art. 4 ust. 4 ustawy, ustalanie wynagrodzeń w samodzielnych pu-
blicznych zakładach opieki zdrowotnej, następuje w układzie zbiorowym pracy lub
regulaminie wynagradzania. Biorący udział w tym procesie pracodawcy i związki za-
wodowe powinni respektować zasadę równych praw pracowników z tytułu jednako-
wego wypełniania takich samych obowiązków (art. 112 k.p.), zakaz dyskryminacji w
zakresie wynagradzania (art. 183a-183c) oraz nakaz kształtowania wynagrodzeń za
pracę w sposób odpowiadający rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wyma-
ganym przy jej wykonywaniu z uwzględnieniem ilości i jakości świadczonej pracy (art.
78 w związku z art. 771-773 k.p.). Odstępstwa od tych zasad są dopuszczalne jedynie
w zakresie określonym przepisami prawa.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================