Uchwała z dnia 7 grudnia 2006 r.
I PZP 4/06

Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 grudnia 2006 r. sprawy
z powództwa Danuty D. przeciwko Gimnazjum [...] w K. o zapłatę, na skutek zagad-
nienia prawnego przekazanego przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie z dnia 24 sierpnia 2006 r. [...]

,,Czy w przypadku istnienia podstaw do rozwiązania stosunku pracy z nauczy-
cielem mianowanym z przyczyn wskazanych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela
znajduje zastosowanie art. 41 Kodeksu Pracy ?"

p o d j ą ł uchwałę:

W przypadku istnienia podstaw do rozwiązania stosunku pracy z miano-
wanym nauczycielem z przyczyn wskazanych w art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr
97, poz. 674 z zm.) nie stosuje się art. 41 Kodeksu pracy.

U z a s a d n i e n i e

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
ujawniło się w następującym stanie faktycznym. Powódka Danuta D. była nauczy-
cielem dyplomowanym matematyki zatrudnionym od dnia 1 września 2001 r. na pod-
stawie mianowania w Gimnazjum [...] Zespole Szkół Ogólnokształcących [...] w K.
Pismem z dnia 27 maja 2003 r. otrzymała wypowiedzenie rozwiązujące stosunek
pracy z dniem 31 sierpnia 2003 r. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano zmiany
organizacyjne w szkole powodujące zmniejszenie liczby oddziałów klasowych i
zmianę planu nauczania, uniemożliwiające zatrudnienie powódki w pełnym wymiarze
zajęć (art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm., powoływanej dalej jako Karta
Nauczyciela). W okresie od dnia 3 sierpnia 2002 r. do dnia 2 sierpnia 2003 r. powód-
ka przebywała na płatnym urlopie dla poratowania zdrowia. Jej wynagrodzenie mie-
sięczne wynosiło 2.329,20 zł brutto. Arkusz organizacyjny w swej pierwotnej wersji
zakładał mniejszą liczbę oddziałów w roku szkolnym 2003/2004 niż w roku szkolnym
2002/2003. W związku z zastrzeżeniami jakie rodzice nauczanych przez powódkę
dzieci mieli do prowadzonych przez nią lekcji w roku szkolnym 2001/2002, wystąpili
oni do dyrekcji szkoły żądając reakcji na niepedagogiczne zachowania powódki oraz
zmiany nauczyciela matematyki. Uchwałą rady pedagogicznej z dnia 30 sierpnia
2001 r. powódka wraz z dwojgiem innych nauczycieli została jednogłośnie pozytyw-
nie zaopiniowana do pełnienia dodatkowych czynności określonych jako funkcja
społecznego inspektora pracy.
Zmiany organizacyjne będące przyczyną wypowiedzenia powódce stosunku
pracy polegały na zmniejszeniu liczby oddziałów w Zespole Szkół Ogólnokształcą-
cych w roku szkolnym 2003/2004. W pozwanym Gimnazjum zmniejszenie nastąpiło
o trzy oddziały, a w szkole podstawowej o jeden. Zmniejszeniu uległa także liczba
godzin matematyki. Nauczycieli posiadających kwalifikacje do nauczania matematyki
oprócz powódki było czworo. Powodem wytypowania powódki do zwolnienia był jej
staż pracy, a w szczególności okoliczność, iż aktywnie nauczała tylko przez jeden
miesiąc. Arkusz organizacyjny musi zostać sporządzony na dzień 31 kwietnia roku
poprzedzającego nowy rok szkolny. Z tą datą w 2003 roku zgłoszonych było 48
uczniów, a zatem możliwe było zaplanowanie tylko dwóch oddziałów w I klasie. Na
dzień 26 maja 2003 r. liczba uczniów wynosiła 93, co oznaczało możliwość utworze-
nia jeszcze jednego oddziału, przy czym liczba ta była i tak mniejsza od liczby od-
działów w poprzednim roku szkolnym. Zgodnie z uchwałą [...] Rady Miasta K. z dnia
25 lutego 2004 r., z dniem 31 sierpnia 2004 r. doszło do ,,wygaszenia" Szkoły Pod-
stawowej [...] wchodzącej w skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących [...]. Zespół ten
został rozwiązany, a Gimnazjum [...] stało się stroną stosunku pracy dla zatrudnio-
nych w Zespole pracowników.
Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powódki zasługuje na uwzględnienie. W
rozpoznawanej sprawie zachodziły podstawy do rozwiązania z nią stosunku pracy w
trybie art. 20 Karty Nauczyciela. Powódka, wbrew swoim twierdzeniom, nie była
uprawniona do korzystania ze szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku
pracy w związku z powierzeniem jej pełnienia funkcji społecznego inspektora pracy,
ponieważ rada pedagogiczna w dniu 30 sierpnia 2001 r. jedynie zaopiniowała pozy-
tywnie do pełnienia tej funkcji trzy osoby, a ponadto powódka nie pełniła de facto
funkcji społecznego inspektora pracy. Jednakże, w ocenie Sądu pierwszej instancji,
wypowiedzenie stosunku pracy zostało dokonane z naruszeniem przepisów o wypo-
wiadaniu i rozwiązywaniu z pracownikami umów o pracę, ponieważ w chwili złożenia
powódce oświadczenia o wypowiedzeniu stosunku pracy przebywała ona na płatnym
urlopie dla poratowania zdrowia. Powołując się na orzeczenie Sądu Najwyższego z
dnia 21 października 2003 r., I PK 519/02 (OSNP 2004 nr 19, poz. 337), Sąd Rejo-
nowy uznał, że pracodawca naruszył art. 41 k.p., który znajduje zastosowanie rów-
nież w przypadku rozwiązywania stosunku pracy z nauczycielem na podstawie art.
20 Karty Nauczyciela.
W apelacji od powyższego wyroku strona pozwana podniosła zarzut narusze-
nia prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 20 i art. 91c Karty Nauczy-
ciela, polegającą na przyjęciu, że do wypowiedzenia stosunku pracy nauczycielowi
mianowanemu na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela stosuje się ochronę przed
rozwiązaniem umowy o pracę przewidzianą w art. 41 k.p, a tym samym przyjęcie, że
przepisy Karty Nauczyciela dotyczące rozwiązywania stosunków pracy z nauczycie-
lami z przyczyn określonych w jej art. 20 nie zawierają zupełnej i wyczerpującej re-
gulacji. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, strona pozwana wska-
zała, że przepisy Karty Nauczyciela w zakresie rozwiązania stosunku pracy z nau-
czycielem mianowanym, w trybie art. 20 Karty Nauczyciela, zawierają pełną regula-
cję prawną i w związku z powyższym do rozwiązania stosunku pracy w tym trybie nie
stosuje się art. 41 k.p. Równocześnie stanowisko prezentowane w przytoczonym
przez Sąd Rejonowy wyroku Sądu Najwyższego było odosobnione, w konsekwencji
pogląd o zupełnym unormowaniu rozwiązania z nauczycielem mianowanym stosun-
ku pracy przepisami Karty Nauczyciela należy uznać za ugruntowany na gruncie licz-
nych pozostałych orzeczeń Sądu Najwyższego. Dodatkowym argumentem przema-
wiającym za tym, że do rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym w
trybie art. 20 Karty Nauczyciela nie stosuje się art. 41 k.p. jest to, iż żadne przepisy
szczególne, z wyjątkiem właśnie przepisów Karty Nauczyciela, nie ograniczają moż-
liwości wypowiedzenia stosunku pracy tylko do ,,jednego razu" w roku i w to w okre-
ślonym ustawowo terminie - co jest podyktowane specyfiką zawodu nauczyciela i
specyfiką pracy szkoły. W tym stanie rzeczy nieobecność w pracy nauczyciela w
okresie, w którym dyrektor szkoły jest zobowiązany do dokonywania wypowiedzeń,
uniemożliwiałoby pracodawcy dokonanie prawidłowego wyboru nauczycieli do zwol-
nienia, bo jedynym kryterium, jakie decydowałoby o tym wyborze, byłaby obecność
lub nieobecność nauczycieli w tym okresie w pracy. Prowadziłoby to do obniżenia
poziomu nauczania, a nauczyciel nieobecny przewidziany do zwolnienia uzyskiwałby
dodatkową roczną (lub dłuższą) ochronę przed wypowiedzeniem stosunku pracy, co
w ocenie pozwanego mogłoby prowadzić do nadużywania prawa. Powołując się na
pozakodeksowe, szczególne przepisy ograniczające swobodę rozwiązywania sto-
sunku pracy w innych zawodach, pozwany twierdził, że zredagowanie przepisów
Karty Nauczyciela prowadzi do wniosku, że jest to regulacja zupełna i art. 41 k.p.
przy rozwiązywaniu stosunku pracy w trybie art. 20 Karty Nauczyciela nie znajduje
zastosowania. Gdyby ustawodawca miał zamiar zastosować taką ochronę z Kodeksu
pracy, to wyraźnie by na to wskazał poprzez użycie analogicznego sformułowania jak
w przepisach ustawy o pracownikach samorządowych, o pracownikach urzędów
państwowych, czy też w ustawie o służbie cywilnej. W ocenie apelującego, jedna z
ostatnich nowelizacji Karty Nauczyciela, dotycząca konsultacji z organizacją związ-
kową zamiaru wypowiedzenia stosunku pracy, a w szczególności sposób zredago-
wania w związku z tą zmianą przepisów, wskazuje na to, że art. 41 k.p. nie ma za-
stosowania przy dokonywaniu wypowiedzeń na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela.
W odpowiedzi na apelację powódka twierdziła, że Sąd Rejonowy prawidłowo
zastosował art. 41 k.p., powołała się na uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 10 lutego 2005 r., II PK 71/04, którym wprawdzie oddalono kasację pracownika -
nauczyciela, jednakże tylko z przyczyn formalnych. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
Najwyższy wyraził pogląd, iż nie ma żadnych podstaw do tego, aby urlop dla porato-
wania zdrowia traktować inaczej niż zwykły urlop, a co za tym idzie, że w stosunku
do nauczycieli przebywających na urlopie dla poratowania zdrowia znajduje odpo-
wiednie zastosowanie przepis art. 41 k.p.
Sąd Okręgowy w Krakowie powziął wątpliwości, czy w przypadku istnienia
podstaw do rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym z przyczyn
wskazanych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, znajduje zastosowanie art. 41
k.p. Rozstrzygnięcie tych wątpliwości ma, zdaniem tego Sądu, podstawowe znacze-
nie dla oceny zasadności apelacji strony pozwanej i w konsekwencji merytorycznej
zasadności roszczenia powódki o odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowie-
dzenie stosunku pracy. Argumentem przemawiającym za zasadnością stosowania
art. 41 k.p. przy wypowiadaniu stosunku pracy nauczycielowi mianowanemu w przy-
padkach określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela jest literalne brzmienie
art. 5 k.p. oraz brak w Karcie Nauczyciela uregulowań, które wprost wyłączałyby sto-
sowanie tego przepisu do opisanej grupy pracowników. Wyłączenie stosowania art.
41 k.p. musiałoby zatem mieć uzasadnienie w takiej wykładni przepisów, która wska-
załaby na jednoznaczną wolę ustawodawcy całościowego i zupełnego uregulowania
kwestii związanych z rozwiązaniem stosunku pracy nauczycieli mianowanych w
Karcie Nauczyciela.
W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażane były w tej
kwestii rozbieżne stanowiska. Pogląd, iż regulacja ta nie jest wyczerpująca wyraził
Sąd Najwyższy w powołanym przez Sąd Rejonowy wyroku z dnia 21 października
2003 r., I PK 519/02 (OSNP 2004 nr 19, poz. 337). W jego uzasadnieniu Sąd Naj-
wyższy wskazał, że po zmianie treści art. 20 Karty Nauczyciela, wprowadzonej art. 1
pkt 15 ustawy z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela (Dz.U.
Nr 87, poz. 396) nie jest dopuszczalna interpretacja, zgodnie z którą regulacja roz-
wiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym zawarta w Karcie Nauczyciela
jest wyczerpująca. Uznał więc, że do wypowiedzenia stosunku pracy nauczycielowi
mianowanemu na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela stosuje się zarów-
no tryb konsultacji określony w art. 38 k.p., jak również ochronę przed rozwiązaniem
stosunku pracy w okresie niezdolności do pracy z powodu choroby z art. 41 k.p. Za
poglądem, że regulacje zawarte w Karcie Nauczyciela dotyczące rozwiązania sto-
sunku pracy nie są wyczerpujące przemawia analiza regulacji statusu prawnego pra-
cowników mianowanych przyjętych w innych ustawach. Skoro ustawy o pracowni-
kach urzędów państwowych oraz o pracownikach samorządowych, określające prze-
słanki rozwiązania stosunku pracy znacznie precyzyjniej niż Karta Nauczyciela, do-
puszczają konsultację związkową oraz ochronę szczególną przed wypowiedzeniem i
rozwiązaniem stosunku pracy, to tym bardziej instytucje te powinny znajdować za-
stosowanie do wypowiedzenia stosunku pracy nauczycielowi mianowanemu na pod-
stawie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela.
Sąd Okręgowy wskazał jednak, że w wyrokach Sądu Najwyższego, które za-
padły po zmianie treści art. 20 Karty Nauczyciela wprowadzonej ustawą z dnia 14
czerwca 1996 r., Sąd Najwyższy konsekwentnie wyrażał pogląd, iż rozwiązanie sto-
sunku pracy z nauczycielami mianowanymi zostało uregulowane w Karcie Nauczy-
ciela w sposób całościowy i wyczerpujący. Pogląd taki został przedstawiony zarówno
w wyroku z dnia 16 kwietnia 2003 r., I PK 91/02, jak również w wyrokach: z dnia 25
stycznia 2001 r., I PKN 215/00 (OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 482), z dnia 11 kwietnia
2001 r., I PKN 343/00 (OSNP 2003 nr 2, poz. 34) oraz z dnia 17 grudnia 2001 r., I
PKN 752/00 (OSNP 2003 nr 24, poz.52). Chociaż te trzy ostatnie orzeczenia dotyczą
stanów faktycznych związanych z przeniesieniem nauczyciela w stan nieczynny, to
jednak w uzasadnieniach tych wyroków przedstawiony został szerszy pogląd prawny
niż konieczny do rozstrzygnięcia tych spraw. Zgodnie z tym poglądem, przepis art.
41 k.p. nie ma w ogóle zastosowania do nauczycieli mianowanych, gdyż rozwiąza-
nie, zmiany, a także nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym unor-
mowane zostały w Karcie Nauczyciela w sposób zupełny. Za taką argumentacją
przemawia okoliczność, że stosunki pracy nauczycieli mianowanych należą do
szczególnych stosunków pracy uregulowanych odrębnym aktami zwanymi pragma-
tykami służbowymi. Wykładnia celowościowa art. 20 ust. 1 pkt. 2 Karty Nauczyciela,
który ogranicza możliwość rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w tym
przepisie tylko z końcem roku szkolnego, w sytuacji kiedy plany organizacyjne szkół
sporządzane są dopiero na przełomie kwietnia i maja, również przemawia za inter-
pretacją, iż regulacja ta jest wyczerpująca. Ochrona trwałości stosunku pracy nau-
czyciela mianowanego, która jest dużo szersza niż ochrona trwałości umownego sto-
sunku pracy, uzasadnia interpretację, zgodnie z którą ograniczenia dopuszczalności
lub zmiany tego stosunku mogą być w pewnych sytuacjach mniej rygorystyczne, niż
w przypadku umownego stosunku pracy. Na tej płaszczyźnie rozważań istotne wy-
dają się argumenty strony pozwanej przedstawione w apelacji, iż w sytuacji gdy nau-
czyciel, ,,który w niezwykle krótkim okresie kiedy może dojść do wypowiedzenia mu
stosunku pracy w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela będzie z przyczyn
usprawiedliwionych nieobecny w pracy, zyskuje ochronę przed rozwiązaniem sto-
sunku pracy na dalszy i to co najmniej roczny okres, a niezbędne i uzasadnione re-
dukcje zatrudnienia dotyczą wyłącznie tych nauczycieli, którzy są w pracy obecni i
którzy przy uwzględnieniu jednolitych kryteriów doboru do zwolnienia mogliby pozo-
stać nadal w zatrudnieniu, gdyby tylko nauczyciel nieobecny świadczył pracę". Sąd
Okręgowy zaznaczył także, że z treści art. 41 k.p. wynika, iż dotyczy on tylko umów o
pracę, a zatem nie powinien mieć zastosowania do pracowników zatrudnionych na
podstawie mianowania, jeśli nie został przeniesiony na płaszczyznę właściwej dla
nich pragmatyki służbowej. Ponadto jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wy-
roku z dnia 11 kwietnia 2001 r., analiza szczególnych (pozakodeksowych) przepisów
ograniczających swobodę rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę prowadzi
do wniosku, że ilekroć przepisy te mają być odnoszone do innych niż umowny stosu-
nek pracy, ustawodawca werbalizuje swój zamiar używając sformułowania ,,rozwią-
zanie (lub wypowiedzenie) stosunku pracy", nie zaś ,,rozwiązanie (lub wypowiedze-
nie) umowy o pracę". Również fakt i zakres nowelizacji Karty Nauczyciela, polegają-
cy na dodaniu z dniem 31 sierpnia 2004 r. do jej art. 20 ust. 5, przewidującego obo-
wiązek konsultacji rozwiązania stosunku pracy z organizacją związkową, może
wskazywać, że regulacja rozwiązania, nawiązania i zmiany stosunku pracy nauczy-
ciela mianowanego jest w Karcie Nauczyciela zupełna. Konsultacja ta została bo-
wiem wprowadzona tylko w przypadku rozwiązania stosunku pracy za wypowiedze-
niem z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela i reguluje tryb
jej przeprowadzania wyczerpująco, a także nieco inaczej niż w art. 38 k.p. Dopusz-
czalny jest jednak również inny pogląd, zgodnie z którym brak tej regulacji w po-
przednim stanie prawnym nie był wynikiem przemyślanego wyłączenia stosowania
przepisów Kodeksu pracy, a powyższa zmiana ma na celu usunięcie wątpliwości
związanych z interpretacją Karty Nauczyciela. W takiej jednak sytuacji należałoby
przypuszczać, że racjonalny ustawodawca dokonując nowelizacji Karty Nauczyciela
uregulowałby precyzyjniej zasady stosowania przepisów Kodeksu pracy - w tym
również art. 41 - do stosunków pracy nauczycieli mianowanych, którego stosowanie
wielokrotnie budziło w orzecznictwie wątpliwości. Przy ocenie omawianego zagad-
nienia należy również brać pod uwagę rozważania Sądu Najwyższego zawarte w
uzasadnieniu do wyroku z dnia 21 lutego 2002 r. (I PKN 963/00), w którym Sąd Naj-
wyższy dopuścił możliwość przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny z przyczyn
określonych w art. 20 ust. 1 Karta Nauczyciela z pominięciem zastosowania art. 177
k.p., co nie dotyczyło wprawdzie rozwiązania za wypowiedzeniem stosunku pracy z
nauczycielem mianowanym, jednakże dotykało ważkiej kwestii związanej z ochroną
trwałości stosunku pracy kobiet w ciąży. Konsekwencją przeniesienia w stan nie-
czynny jest bowiem ustanie stosunku pracy. Skoro w tak istotnej kwestii Sąd Najwyż-
szy wyłączył spod ochrony przewidzianej w art. 177 k.p. nauczycielkę w ciąży, to
należałoby przyjąć, iż Karta Nauczyciela reguluje wyczerpująco materię dotyczącą
ustania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym.
W końcowej części rozważań Sąd Okręgowy powołał również wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 19 września 1996 r., I PRN 70/96 (OSNAPiUS 1997 nr 7, poz.
113), stwierdzający, że z uwagi na cel urlopu dla poratowania zdrowia, w trakcie
trwania tego urlopu nie jest dopuszczalne rozwiązanie z nauczycielem stosunku
pracy, o ile nie zachodzi całkowita likwidacja szkoły. Podkreślił jednak, że w stanie
faktycznym rozpoznawanej sprawy rozwiązanie stosunku pracy z powódką nastąpiło
blisko miesiąc po zakończeniu urlopu dla poratowania zdrowia, a w jego trakcie zło-
żono jej jedynie oświadczenie o wypowiedzeniu stosunku pracy, co jednak związane
jest ze specyfiką możliwości rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2
Karty Nauczyciela. Cel urlopu, na którym przebywała powódka nie został zatem na-
ruszony ani nawet zagrożony. W tej sytuacji, w przypadku dokonania interpretacji,
zgodnie z którą Karta Nauczyciela nie reguluje wyczerpująco rozwiązania stosunku
pracy z nauczycielem mianowanym, powstaje wątpliwość, czy i ewentualnie w jakim
zakresie może znajdować zastosowanie art. 41 k.p., w przypadku rozwiązywania z
takim nauczycielem stosunku pracy w sytuacji określonej w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty
Nauczyciela.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wykładnia gramatyczna art. 41 k.p., który stanowi, iż pracodawca nie może
wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej
usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres
uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, nie pozostawia
wątpliwości, że przewidziane w tym przepisie zakazy dotyczą wypowiadania umów o
pracę, a zatem nie dotyczą wypowiadania stosunków pracy opartych na innych niż
umowa o pracę podstawach nawiązania i realizowania takich stosunków prawnych.
Oznacza to, że zakazy wypowiadania umów o pracę zawarte w art. 41 k.p. nie mają
waloru zasady generalnej oddziałującej normatywnie na pozaumowne stosunki
pracy. Już z tej przyczyny trudno byłoby zakładać lub usprawiedliwiać zastosowanie
zakazów wypowiadania umów o pracę do zakazu wypowiadania pozaumownych
stosunków pracy, w tym stosunków pracy z mianowania regulowanych przepisami
szczególnymi pragmatyk służbowych, do których przepisy Kodeksu pracy stosuje się
wyłącznie w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami szczególnymi (art. 5 k.p. i w
szczególności art. 91c Karty Nauczyciela). To, że przepisy Karty Nauczyciela nie za-
wierają unormowania wyłączającego wprost stosowanie art. 41 k.p. do stosunków
pracy mianowanych nauczycieli, nie sprawia, że zakazy wypowiadania umów o pracę
mogą być rozszerzająco rozumiane oraz interpretowane także jako zakazy wypowia-
dania pozaumownych stosunków pracy, w tym stosunku pracy z nominacji, zważyw-
szy że w istotnych zakresach dotyczących bytu i trwałości stosunków pracy z miano-
wania szczegółowa materia normatywna pragmatyk służbowych ma charakter zupeł-
ny i wyczerpujący, a Karta Nauczyciela jedynie wyjątkowo i w sposób wyraźny (po-
zytywny) odsyła do stosowania niektórych konkretnie wskazanych przepisów Kodek-
su pracy.
Na takie uwarunkowania (adekwatne w rozpoznawanej sprawie) zwrócił
uwagę Sąd Okręgowy, który trafnie wskazał na dodanie ust. 5 do art. 20 Karty Nau-
czyciela, przewidującego obowiązek konsultacji zamiaru wypowiedzenia nauczycie-
lowi stosunku pracy wyłącznie z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2, co
przemawiało za zamierzoną konkretną interwencją ustawodawcy zmierzającą do
usunięcia pojawiających się niekiedy w orzecznictwie wątpliwości co do obowiązy-
wania konsultacji związkowej zamiaru rozwiązania stosunku pracy z mianowanym
nauczycielem, która w zakresie koniecznego wyboru konkretnego nauczyciela do
zwolnienia z pracy z przyczyn wskazanych w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela
wywodzona była z racjonalnej potrzeby zapewnienia udziału czynnika społecznego
,,w procesie oceny zasadności rozwiązania stosunku pracy na podstawie tego prze-
pisu" (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2003 r., I
PK 519/02, OSNP 2004 nr 19, poz. 337). Ponadto w rozważanym kontekście do-
strzega się również to, że ilekroć przepisy prawa pracy mają być odnoszone do in-
nych niż umowne stosunki pracy, to ustawodawca werbalizuje taki cel lub zamiar
używając zwrotu ,,rozwiązanie (lub wypowiedzenie) stosunku pracy", nie zaś ,,rozwią-
zanie (lub wypowiedzenie) umowy o pracę" (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyż-
szego z dnia 11 kwietnia 2001 r., I PKN 343/00, OSNAPiUS 2003 nr 3, poz. 24) i w
tym rozumieniu zakazy z art. 41 k.p. dotyczą wyłącznie wypowiadania umów o pracę.
Powyższe okoliczności sprawiały, że Sąd Najwyższy przychylił się do poglą-
dów, że regulacja sposobów i trybu rozwiązania, zmiany lub rozwiązania stosunku
pracy mianowanego nauczyciela jest w Karcie Nauczyciela wyczerpująca i zupełna,
co prowadzi do uznania, iż art. 41 k.p. reguluje wyłącznie zakazy wypowiadania
umów o pracę, a zatem nie można go odnosić do zakazu wypowiadania pozaumow-
nych stosunków pracy z nominacji ani wprost, ani odpowiednio, ani per analogiam, a
przeto niedopuszczalne jest jego zastosowanie ani na podstawie art. 5 k.p., ani art.
91c Karty Nauczyciela (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 stycznia 2001 r., I
PKN 215/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 482, z dnia 11 kwietnia 2001 r., I PKN
343/00, OSNP 2003 nr 2, poz. 34 oraz z dnia 17 grudnia 2001 r., I PKN 752/00,
OSNP 2003 nr 24, poz. 52). Oznacza to, że przepis art. 41 k.p. nie znajduje w ogóle
zastosowania do nauczycieli mianowanych, w tym w szczególności do rozwiązania
stosunku pracy z mianowanym nauczycielem z przyczyn wskazanych w art. 20 ust. 1
Karty Nauczyciela, które w przypadku całkowitej likwidacji szkoły (pkt 1) bądź czę-
ściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniej-
szenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dal-
sze zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć (pkt 2) wymuszają obowiązek
zwolnienia wszystkich nauczycieli, bądź usprawiedliwiają redukcję zatrudnienia nau-
czycieli, którzy nie mogą być dalej zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć. Okoliczno-
ści wskazane w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela wymuszają zatem rozwiązanie sto-
sunku pracy, które następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcz-
nym wypowiedzeniu (art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela), a zatem sprawiają, że rozwią-
zanie stosunków pracy z przyczyn wskazanych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela
jest dopuszczalne tylko raz w roku z końcem roku szkolnego. Z tego istotnego dla
sprawy powodu, okolicznościowa usprawiedliwiona nieobecność nauczyciela w pracy
w okresie podejmowania decyzji o zwolnieniu wszystkich nauczycieli w przypadku
całkowitej likwidacji szkoły (pkt 1) bądź wymuszonej obiektywnej redukcji zatrudnie-
nia - w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powo-
dujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania unie-
możliwiających dalsze zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć (pkt 2) -
nie może być przeszkodą do rozwiązania stosunków pracy w trybie analizowanego
przepisu.
Równocześnie nie budzi astrzeżeń stanowisko, że wybór nauczyciela do
zwolnienia z pracy w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organiza-
cyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu na-
uczania uniemożliwiających dalsze zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze
zajęć (art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela) nie może być dowolny oraz nie powinien
naruszać zasady równego traktowania pracowników (nauczycieli) lub zakazu dys-
kryminacji (art. 112 i 183a k.p. w związku z art. 91c Karty Nauczyciela). W razie wy-
muszonej obiektywnie potrzeby redukcji zatrudnienia zwolnienie konkretnego nau-
czyciela z pracy powinno opierać się zatem na jednolitych dla wszystkich zatrudnio-
nych kryteriach pozostawienia w zatrudnieniu nauczycieli o wyższych walorach za-
wodowo-dydaktycznych, co prowadzi do usprawiedliwionego rozwiązywania stosun-
ków pracy z nauczycielami o niższych kwalifikacjach lub obniżonej sprawności czy
przydatności zawodowej lub dydaktycznej, a nawet zdrowotnej (np. nauczycieli czę-
ściej korzystających ze zwolnień lekarskich). Przy uwarunkowaniach dopuszczają-
cych zwolnienie tylko raz w roku (z końcem roku szkolnego) nauczycieli z przyczyn
określonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela (z zastrzeżeniem ust. 4), uznanie
obowiązywania zakazów wypowiadania stosunków pracy w okolicznościach określo-
nych w art. 41 k.p. mogłoby prowadzić do łamania lub pogwałcenia wymagań obiek-
tywnego wyboru do zwolnienia z pracy nauczycieli mniej przydatnych kosztem nau-
czycieli o wyższych kwalifikacjach zawodowych tylko dlatego, że ci pierwsi w okresie
możliwego wypowiadania stosunków pracy okolicznościowo korzystali z usprawiedli-
wionej nieobecności w pracy. Inaczej rzecz ujmując, obecność w pracy nauczycieli z
wyższymi kwalifikacjami lub walorami zawodowymi w okresie wymuszonego obiek-
tywnymi przyczynami organizacyjnymi szkoły rozwiązywania stosunków pracy byłaby
oczywiście dyskryminującym, a przeto niedopuszczalnym kryterium ograniczającym
możliwości dokonywania wyboru do zwolnienia z pracy tylko spośród obecnych nau-
czycieli w pracy, zamiast spośród wszystkich nauczycieli, a zatem obejmujących
także nauczycieli potencjalnie mniej przydatnych zawodowo, tylko dlatego, że ci
ostatni w okresie dokonywania wypowiedzeń korzystali z usprawiedliwionej nieobec-
ności w pracy.
Powyższe rozważania prowadziły do przyjęcia, że art. 20 Karty Nauczyciela
zawiera regulacje wyczerpujące i zupełne dotyczące przyczyn oraz trybu rozwiązy-
wania stosunków pracy z mianowanymi nauczycielami, a jego prawidłowa wykładnia
nie może niweczyć lub ograniczać wynikającej z tego przepisu kompetencji dyrektora
szkoły do redukcji zatrudnienia wymuszonej obiektywnymi względami organizacyj-
nymi. Takie ograniczenia przez zakazy z art. 41 k.p. mogłyby prowadzić do nieza-
pewnienia nauczycielom dalszego zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć w kolej-
nych latach szkolnych. W konsekwencji, reguły całościowej wykładni językowej, lo-
gicznej, celowościowej i systemowej sprzeciwiają się stosowaniu art. 41 k.p. do roz-
wiązywania stosunków pracy z mianowanymi nauczycielami z przyczyn wskazanych
w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela (podobnie - przepis ten nie ma zastosowania do
alternatywnego przeniesienia mianowanego nauczyciela w stan nieczynny - por. wy-
roki Sądu Najwyższego: z dnia 25 stycznia 2001 r., I PKN 215/00, OSNAPiUS 2002
nr 20, poz. 482 lub powołany już wcześniej wyrok z dnia 17 grudnia 2001 r., I PKN
752/00). Z tych względów Sąd Najwyższy rozstrzygnął o przedstawionym zagadnie-
niu prawnym jak w sentencji.
========================================