Postanowienie z dnia 6 września 1996 r.
KAS 1/96

Nauczycielom pracującym w Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych
przysługuje na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) w związku § 10 zarządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 1992 r. w sprawie zasad udzielenia uczniom
pomocy psychologiczno-pedagogicznej (Dz. Urz. MEN Nr 6, poz. 10) z tytułu pracy
w trudnych i uciążliwych warunkach (§ 2 pkt 12 zarządzenia Ministra Oświaty i
Wychowania z dnia 31 lipca 1982 r. w sprawie wykazu trudnych i uciążliwych
warunków pracy oraz zasad wypłacania dodatku z tytułu pracy w tych warunkach
- Dz. Urz. MOiW Nr 11, poz. 98 w brzmieniu ustalonym zarządzeniem nr 44
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 1989 r. - Dz.Urz. MEN Nr 5, poz.
44) dodatek do wynagrodzenia zasadniczego według zasad określonych w
wymienionym zarządzeniu z dnia 31 lipca 1982 r.

Przewodniczący Sędzia SN: Teresa Romer (sprawozdawca), Członkowie:
Henryk Cioch, Janusz Mazurek, Jacek Różycki, Teresa Goszczyńska, Romuald
Ponczek, Kazimiera Reszko
.

Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym, po rozpoznaniu w
dniu 6 września 1996 r. sprawy z wniosku Wspólnej Reprezentacji Związków
Zawodowych Pracowników Poradnictwa województwa l. o rozpatrzenie sporu zbioro-
wego pracy o wypłacenie dodatku za pracę w trudnych warunkach oraz dodatku
specjalistycznego za doradztwo metodyczne.

p o s t a n o w i ł:

1. uznać, że wstrzymanie z dniem 1 kwietnia 1993 r. wypłacania nauczycielom
Poradni Psychologiczno- Pedagogicznych 10% dodatku do wynagrodzenia za pracę w
trudnych warunkach pracy - nie znajduje oparcia w zarządzeniu Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 9 kwietnia 1993 r. zmieniającego zarządzenie w sprawie
wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 23, poz. 339).
Strona reprezentująca Ministra Edukacji Narodowej oświadcza, że brak środków fi-
nansowych jest jedyną przyczyną, która nie pozwala Ministrowi Edukacji Narodowej na
bardziej satysfakcjonujące rozwiązanie sporu zbiorowego w tym zakresie:
2. Ministerstwo Edukacji Narodowej (w osobach członków Kolegium reprezen-
tujących MEN) zobowiązuje się wyjaśnić związkowej stronie sporu zbiorowego zasady
przyznawania i wypłacania dodatku specjalistycznego z tytułu wykonywania zadań
doradcy metodycznego - do dnia 30 listopada 1996 r.


U z a s a d n i e n i e

Wspólna Reprezentacja Związków Zawodowych Pracowników Poradnictwa
województwa l. wystąpiła do Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym
z wnioskiem o wszczęcie przed tym Kolegium postępowania w sprawie sporu
zbiorowego prowadzonego w interesie pracowników . We wniosku zgodnie z § 3
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 sierpnia 1991 r. w sprawie trybu postępo-
wania przed kolegiami arbitrażu społecznego (Dz. U. Nr 55, poz. 236) określono przed-
miot sporu jako ustalenie czy pracownikom poradni psychologiczno - pedagogicznych i
specjalistycznych przysługują do wynagrodzenia zasadniczego dodatki: z tytułu pracy w
trudnych warunkach, z tytułu doradztwa metodycznego z zakresu pomocy
psychologiczno - pedagogicznej oraz wskazano strony sporu, tj. wspomnianą wyżej
Wspólną Reprezentację Związków Zawodowych działającą w imieniu pracowników i
Ministra Edukacji Narodowej. Do wniosku dołączono protokół rozbieżności z rokowań i
postępowania mediacyjnego oraz niezbędne dokumenty.
Minister Edukacji Narodowej przystąpił do sporu wyznaczając do składu Kole-
gium trzech pracowników Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz zaznaczając w piśmie
z 4 czerwca 1996 r,. że orzeczenia Kolegium nie uznaje za wiążące.
W trakcie pierwszego posiedzenia, które odbyło się 21 czerwca 1996 r. strony
zaprezentowały swoje stanowiska jednakże nie doszły do porozumienia i postanowie-
niem z tej daty Kolegium odroczyło posiedzenie, zobowiązując Ministra Edukacji
Narodowej do zajęcia do dnia następnego posiedzenia (do 6 września 1996 r.) stano-
wiska w kwestii prawa do dodatku z tytułu trudnych warunków pracy w poradniach
psychologiczno - pedagogicznych w okresie od wstrzymania tego dodatku do nowych
uregulowań prawnych w tym zakresie. Mimo upływu wyznaczonego terminu Minister
Edukacji Narodowej nie zajął na piśmie stanowiska.

Przy podejmowaniu przytoczonego w sentencji postanowienia Kolegium
Arbitrażu Społecznego rozważyło, co następuje.

Zgodnie z treścią art. 34 ust. 1 Karty Nauczyciela (ustawa z dnia 26 stycznia
1982 r., Dz. U. Nr 3 poz. 19 ze zm.) nauczycielom pracującym w trudnych warunkach
pracy oraz w warunkach szkodliwych dla zdrowia przysługują z tego tytułu dodatki.
Zgodnie z delegacją zawartą w tym przepisie wykaz trudnych i uciążliwych warunków
pracy, stanowiących podstawę do wypłaty tego dodatku oraz szczegółowe zasady
wypłaty określa Minister Edukacji Narodowej wspólnie z Ministrem Pracy i Polityki
Socjalnej. Według § 2 pkt 12 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerw-
ca 1989 r. (Dz. Urz. MEN z 1989 r., Nr 5, poz. 44) praca prowadzona przez nauczyciela
poradni wychowawczo - zawodowych została zamieszczona w wykazie prac w trudnych
warunkach. Konsekwencją tej decyzji było, zagwarantowane wspomnianym wyżej
przepisem ustawy - Karty Nauczyciela , prawo do pobierania dodatków. Prawo to było
realizowane do 1 kwietnia 1993 r. Z tą datą wypłatę dodatków wstrzymano mimo że
wspomniane zarządzenie jest aktem prawnym nadal obowiązującym.
Skoro ustawodawca upoważnił Ministra Edukacji Narodowej do ustalenia wykazu
prac w trudnych warunkach uzasadniających z mocy ustawy prawo do dodatku, to
pozbawienie pracowników [...] tych dodatków zarządzeniem Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 4 lutego 1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 10,
poz. 80), stanowiło przekroczenie delegacji ustawowej. Z interpretacji [...] art. 34 ust. 2 i
3 Karty Nauczyciela nie da się wyprowadzić upoważnienia dla Ministra Edukacji
Narodowej do pozbawienia dodatków w sytuacji, gdy praca została zawarta w wykazie
prac w trudnych warunkach. Upoważnienie ustawowe dawało Ministrom kompetencję
do sporządzenia wykazu prac w trudnych warunkach i szczegółowych zasad wypłaty
dodatku z tytułu wykonywania tych prac. Upoważnienia takiego nie można wyprowadzić
z protokołu ustaleń w sprawie wynagrodzenia pracowników oświaty dokonanych między
przedstawicielami Zarządu Głównego ZNP, Krajowej Sekcji Oświaty NSZZ "Solidarność
80" a Ministerstwem Edukacji Narodowej. Minister Edukacji Narodowej nie mógł
bowiem skutecznie w tego rodzaju ustaleniach zobowiązać się do przekroczenia
upoważnień, jakie przysługiwały mu z mocy ustawy. Potwierdza to zresztą treść
zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wynagradzania nauczycieli z dnia
22 czerwca 1995 r. (M.P. Nr 31, poz. 366), które w § 14 ust. 3 pkt 3 przewiduje, że
dodatki za trudne warunki pracy przysługują innym pracownikom pedagogicznym (np.
pedagogom, psychologom) zatrudnionym w szkołach (placówkach), w których
przysługuje dodatek za trudne warunki pracy. Dodatek ten z mocy wspomnianego
zarządzenia z dnia 30 czerwca 1989 r. przysługuje pracownikom biorącym udział w
niniejszym sporze.
Drugi przedmiot sporu zbiorowego - dodatek za doradztwo metodyczne okreś-
lony jest w § 12 zarządzenia z dnia 22 czerwca 1995 r. Przepis ten w ust. 1 stanowi, że
nauczycielom wykonującym zadania doradcy metodycznego przysługują dodatki w
wysokości od 15% do 30% wynagrodzenia zasadniczego wynikającego ze stawki
osobistego zaszeregowania, a nauczycielom konsultantom w wysokości od 20% do
40% tego wynagrodzenia. Szczegółowe zasady przyznawania tego dodatku nie
wynikają z treści omawianego zarządzenia. Strona związkowa uważa, że prawo
reprezentowanych przez nią nauczycieli do tego dodatku wynika z mocy prawa (ex
lege) z rodzaju pracy wykonywanej przez nauczycieli w poradniach pedagogiczno -
psychologicznych. Przepisy omawianego zarządzenia nie dają podstaw do wyciągnięcia
takiego wniosku. Przepis § 12 ust. 3 tego zarządzenia w sprawie zasad ustalania
dodatków doradcy metodycznego odsyła do § 8 ust. 2-4 zarządzenia. Przepisy te
dotyczą wypłaty dodatku funkcyjnego, a z ich treści wynika, że "prawo do dodatku
funkcyjnego powstaje od pierwszego dnia miesiąca, następującego po miesiącu, w
którym nastąpiło powierzenie funkcji kierowniczej... "Interpretacja tego przepisu pro-
wadzi do wniosku, iż prawo do dodatku doradcy metodycznego powstaje w analogicz-
nym czasie liczonym od dnia powierzenia pełnienia takiej funkcji. Trudno w tych
warunkach przyjąć, iż prawo do tego dodatku, jak to wywodzi strona związkowa,
powstaje ex lege. Słusznie natomiast strona związkowa zarzuca, że nie można zasad
ustalania prawa do tego dodatku wywodzić z treści § 10 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 1992 r. w sprawie placówek doskonalenia
nauczycieli (Dz. U. Nr 83, poz. 317). Wydaje się jednak, że nie jest też możliwe wywie-
dzenie tego prawa wprost z § 13 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25
maja 1993 r. w sprawie zasad udzielania uczniom pomocy psychologicznej (Dz. Urz.
MEN Nr 6, poz. 19). Fakt, iż poradnie psychologiczno - pedagogiczne zapewniają
doradztwo metodyczne, nie wydaje się być wystarczające do uznania BBpowierzenia
pracownikom tych poradni funkcji doradcy metodycznego&&. Ponieważ, w
przeciwieństwie do nie budzącego wątpliwości prawa do dodatku za pracę w trudnych
warunkach, nie da się jednoznacznie wyprowadzić z treści omówionych przepisów
prawa do dodatku dla doradcy metodycznego, to Ministerstwo Edukacji Narodowej
zobowiązało się w terminie do 30 listopada bieżącego roku wyjaśnić stronie związkowej
sporu zasady przyznawania i wypłacania dodatku specjalistycznego z tytułu
wykonywania zadań doradcy metodycznego. Zależnie od treści tego wyjaśnienia
pracownicy reprezentowani przez stronę związkową podejmą dalsze decyzje w tej
sprawie, ewentualnie poprzez spory indywidualne, o ile zaistnieją ku temu podstawy
prawne.
Zgodnie z powyższymi rozważaniami podjęto przytoczone w sentencji orze-
czenia. W myśl art. 16 ust. 6 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozstrzyganiu sporów
zbiorowych (Dz. U. Nr 55, poz. 236), jeżeli żadna ze stron przed poddaniem sporu
rozstrzygnięciu Kolegium nie postanowi inaczej, orzeczenie to wiąże strony, a skoro Mi-
nister Edukacji Narodowej przystępując do sporu zastrzegł , że orzeczenia Kolegium nie
będzie uważał za wiążące, to nie ma ono charakteru wiążącego. Ustawodawca po-
zostawia bowiem w tej mierze swobodę każdej ze stron sporu zbiorowego.

========================================