Postanowienie SN - III CSK 245/07
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:III CSK 245/07
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/73
Data wydania:2008-02-28
Postanowienie z dnia 28 lutego 2008 r., III CSK 245/07

Zwrot "kancelaria prawna" w firmie spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością może wprowadzać w błąd przez sugerowanie, że
przedmiotem działania spółki jest świadczenie pomocy prawnej przez osoby
będące adwokatami lub radcami prawnymi.

Sędzia SN Zbigniew Strus (przewodniczący)
Sędzia SN Iwona Koper
Sędzia SN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku "Kancelarii Prawnej S.T.", sp. z o.o. w
organizacji w K. o rejestrację, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie
Cywilnej w dniu 28 lutego 2008 r. skargi kasacyjnej wnioskodawcy od
postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 20 kwietnia 2007 r.
oddalił skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

"Kancelaria Prawna S.T.", spółka z o.o. w organizacji złożyła wniosek o wpis
do Krajowego Rejestru Sądowego. Wspólnicy jako przedmiot działalności spółki
wskazali m.in. prowadzenie działalności prawniczej. W umowie spółki działalność tę
wymienili obok wielu innych rodzajów zamierzonej aktywności.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2007 r. oddalił apelację
wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego, oddalającego wniosek ze
względu na niezgodność treści dołączonych do wniosku dokumentów z przepisami
prawa (art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze
Sądowym, jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.). Sąd Okręgowy
podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że prowadzenie działalności gospodarczej
polegającej na świadczeniu pomocy prawnej jest dopuszczalne jedynie w razie
zachowania szczególnych wymagań ustawowych. Artykuł 6 ust. 1 ustawy z dnia 2
lipca o swobodzie działalności gospodarczej (jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 155,
poz. 1095 ze zm. - dalej: ,,u.s.d.g.") stanowi, że podjęcie, wykonywanie i
zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych
prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.
Warunki dotyczące świadczenia pomocy prawnej określają przepisy ustawy z
dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (jedn. tekst: Dz. U z 2002 r. Nr 123,
poz. 1058 ze zm. - dalej: ,,Pr.adw.") oraz ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach
prawnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm. - dalej: ,,u.r.p.").
Zgodnie z art. 4 ust. 1 Pr.adw., zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy
prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii
prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed
sądami i urzędami, w myśl zaś art. 4a ust. 1, adwokat wykonuje zawód w kancelarii
adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub
komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej
oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie adwokaci
lub adwokaci i radcowie prawni, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą
praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników
zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 126, poz.
1069), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie
pomocy prawnej. Podobnie art. 6 ust. 1 u.r.p. stanowi, że zawód radcy prawnego
polega na świadczeniu pomocy prawnej, w szczególności na udzielaniu porad
prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów
prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami, a według art. 8 ust. 1 u.r.p.,
radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy
cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej,
partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i
partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być
wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy
zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o
świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej
Polskiej, a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie
pomocy prawnej.
Zdaniem Sądu Okręgowego, z przytoczonych przepisów wynika, że
działalność prawna nie jest wolna od ograniczeń; mogą ją wykonywać tylko
podmioty do tego uprawnione przez Prawo o adwokaturze oraz ustawę o radcach
prawnych i tylko w odpowiedniej formie. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
nie jest dopuszczalną formą wykonywania zawodu nie tylko przez adwokata, ale i
radcę prawnego. Oceny tej nie podważa art. 19 u.s.d.g., stanowiący, że jeżeli
przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień
zawodowych przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności gospodarczej,
przedsiębiorca jest obowiązany zapewnić, aby czynności w ramach działalności
gospodarczej były wykonywane bezpośrednio przez osobę legitymującą się
posiadaniem takich uprawnień zawodowych. Posłużenie się przez spółkę z
ograniczoną odpowiedzialnością przy wykonywaniu usługi prawnej radcą prawnym
zatrudnionym przez nią na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia nie
zmieniłoby tego, że stroną umowy o świadczenie pomocy prawnej byłaby ta spółka.
Nie może mieć wpływu na powyższą ocenę także fakt, że w obrocie funkcjonują
spółki kapitałowe prowadzące działalność prawniczą pod nazwą kancelarii
prawnych, podstawą bowiem rozstrzygnięcia sprawy powinno być wyłącznie
obowiązujące prawo.
W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjął, że jeżeli spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością nie mogą prowadzić działalności prawnej, to wnioskodawczyni
- będąca taką spółką - nie jest uprawniona do zamieszczenia w swej nazwie słów
,,kancelaria prawna".
W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art. 4 ust. 1 i art.
4a ust. 1 Pr.adw., art. 6 ust. 1 i art. 8 ust. 1 u.r.p., art. 20 i 22 Konstytucji oraz art. 6 i
19 u.s.d.g.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w ramach norm konstytucyjnych mieści
się możliwość świadczenia pomocy prawnej w zakresie niewymagającym
szczególnych kwalifikacji przez osoby nienależące do prawniczych zawodów
zaufania publicznego (wyroki z dnia 21 maja 2002 r., K 30/01, OTK-A Zb.Urz. 2002,
nr 3, poz. 32, z dnia 26 listopada 2003 r., SK 22/02, OTK-A Zb.Urz. 2003, nr 9, poz.
97, oraz z dnia 19 kwietnia 2006 r., K 6/06, OTK-A Zb.Urz. 2006, nr 4, poz. 45).
Skarżąca trafnie więc wskazała, że z art. 4 ust. 1 i art. 4a ust. 1 Pr.adw. oraz art. 6
ust. 1 i art. 8 ust. 1 u.r.p., interpretowanych w zgodzie z Konstytucją, nie wynika, iż
wykonywanie wszelkich czynności w zakresie świadczenia pomocy prawnej jest
zastrzeżone wyłącznie dla adwokatów i radców prawnych. Świadczenia z zakresu
usług prawnych zostały w art. 4 ust. 1 Pr.adw. i art. 6 ust. 1 u.r.p. zdefiniowane
bardzo ogólnie, przez wskazanie, za pomocą zwrotu ,,w szczególności", jedynie
przykładowego, a zatem otwartego katalogu czynności. Przepisy te nie mogą być
postrzegane jako normy zakazujące udzielania jakiejkolwiek pomocy prawnej przez
osoby niebędące adwokatami ani radcami prawnymi, gdyż ograniczenia w zakresie
wolności działalności gospodarczej muszą wynikać z ustawy w sposób
jednoznaczny (art. 22 Konstytucji).
Podstaw do odmiennego wniosku nie daje orzeczenie o niekonstytucyjności
art. 4 ust. 1a Pr.adw. (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 kwietnia 2006 r.,
K 6/06). Zgodnie z art. 4 ust. 1a Pr.adw., przepis ust. 1 tego artykułu nie stanowił
przeszkody do świadczenia określonej w nim pomocy prawnej przez osoby
posiadające wyższe wykształcenie prawnicze, z wyjątkiem zastępstwa
procesowego, chyba że osoby te działały na podstawie art. 87 § 1 k.p.c. w
charakterze pełnomocnika pozostającego w stałym stosunku zlecenia, jeżeli
przedmiot sprawy wchodził w zakres tego zlecenia, bądź też sprawującego zarząd
majątkiem lub interesami strony. Orzeczenie o niezgodności art. 4 ust. 1a Pr.adw. z
Konstytucją nie uzasadnia wspomnianego wniosku, ponieważ przepis ten nie został
uznany za niekonstytucyjny dlatego, że stwarzał możliwość świadczenia pomocy
prawnej przez osoby niewykonujące zawodu zaufania publicznego, lecz dlatego, że
odsyłając do ,,wyliczenia czynności podejmowanych w ramach wykonywania
zawodu adwokata" określał, niezgodnie z art. 2 Konstytucji, świadczenie przez te
osoby pomocy prawnej w sposób mogący wprowadzać klientów w błąd.
W myśl art. 87 k.p.c., w zasadzie wyłącznie dla adwokatów i radców prawnych
zastrzeżone jest jedynie reprezentowanie stron w postępowaniu przed sądem w
sprawach cywilnych. Adwokaci i radcowie prawni mogą reprezentować strony w
postępowaniu przed sądem w sprawach cywilnych, tak samo jak wykonywać
wszelkie inne czynności z zakresu pomocy prawnej, pełniąc zawód w formach
określonych odpowiednio w art. 4a ust. 1 Pr.adw. oraz art. 8 ust. 1 u.r.p. Takie
natomiast czynności z zakresu pomocy prawnej jak np. doradztwo prawne, ogólne
konsultacje, sporządzanie opinii, przygotowanie projektów umów, redagowanie
różnego rodzaju pism mogą być wykonywane, w ramach działalności gospodarczej
na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, również przez osoby
niebędące adwokatami ani radcami prawnymi, a formą prawną prowadzenia takiej
działalności mogą być także spółki kapitałowe, a więc i spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością.
Nie można jednak podzielić wyrażonego w skardze kasacyjnej zapatrywania,
że te usługi prawnicze, które są zastrzeżone dla adwokatów lub radców prawnych,
wolno spółkom kapitałowym wykonywać dla swych klientów, zgodnie z art. 19
u.s.d.g., przy pomocy zatrudnionych w tych spółkach na podstawie umów o pracę
lub umów zlecenia radców prawnych. Sprzeciwia się temu, jak zresztą
wykonywaniu wszelkich czynności przez radców prawnych zatrudnionych w spółce
kapitałowej dla jej klientów, przepis art. 8 ust. 1 u.r.p. Wprawdzie art. 8 ust. 1 u.r.p.
pozwala radcy prawnemu wykonywać zawód w ramach stosunku pracy lub umowy
zlecenia - po uchyleniu art. 8 ust. 2 u.r.p. nawet z jednoczesnym wykonywaniem go
w innych przewidzianych w art. 8 ust. 1 u.r.p. formach - jednakże chodzi tu
wyłącznie o świadczenie pomocy prawnej na rzecz pracodawcy lub zleceniodawcy.
Sąd Okręgowy trafnie wyjaśnił, że posłużenie się przez spółkę kapitałową przy
wykonywaniu zleconej jej usługi prawnej zatrudnionym w niej radcą prawnym nie
usunęłoby tego nie dającego się pogodzić z art. 8 ust. 1 u.r.p. skutku, że stroną
umowy o świadczenie pomocy prawnej byłaby ta spółka. Niemniej wspomniana
możliwość posłużenie się przez spółkę kapitałową przy wykonywaniu zleconej jej
usługi prawnej zatrudnionym w niej radcą prawnym, choć zagrażająca
prawidłowemu stosowanie art. 8 ust. 1 u.r.p., nie uzasadnia oddalenia wniosku o
wpis takiej spółki do rejestru. Wystarczającym środkiem przeciwdziałania
sygnalizowanej możliwości naruszanie art. 8 ust. 1 u.r.p. jest niedopuszczenie radcy
prawnego wykonującego zawód niezgodnie z art. 8 ust. 1 u.r.p. do reprezentowania
strony w sprawie oraz instrumenty kontroli, w tym kontroli podatkowej.
Mimo częściowo błędnego uzasadnienia, samo jednak zaskarżone
rozstrzygnięcie odpowiada prawu. Badanie przez sąd rejestrowy zgodności
dołączonych do wniosku dokumentów pod względem formy i treści z przepisami
prawa (art. 23 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym) obejmuje także firmę
wymienioną we wniosku o wpis do rejestru. Określona we wniosku firma podlega
ocenie sądu rejestrowego m.in. z punktu widzenia wymagań zawartych w art. 433
k.c. W szczególności, zgodnie z art. 433 § 2 k.c., firma nie może wprowadzać w
błąd, zwłaszcza co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności
przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia. Jeżeli zaś chodzi o firmę
wnioskodawczyni, może ona wprowadzać w błąd co do przedmiotu działalności, a
mianowicie sugerować przeciętnemu klientowi, że przedmiotem działalności
wnioskodawczyni jest świadczenie pomocy prawnej przez osoby należące do takich
prawniczych zawodów zaufania publicznego, jak zawód adwokata lub radcy
prawnego. Wprawdzie firma wnioskodawczyni nie zawiera będących chronionymi
prawem tytułami zawodowymi wyrazów ,,adwokat" (art. 1 ust. 4 Pr.adw.) lub, ,,radca
prawny (art. 1 ust. 2)", niemniej występujący w niej zwrot ,,kancelaria prawna" może
ze względu na kojarzenie przez przeciętnego klienta wykonywania zawodu
adwokata lub radcy prawnego z prowadzeniem działalności w ramach kancelarii
adwokackiej lub radcowskiej uzasadniać przekonanie klienteli, że objęte
działalnością wnioskodawczyni usługi prawne są świadczone przez adwokatów lub
radców prawnych. Dodatkowym czynnikiem mogącym utwierdzać klientów w takim
błędnym przekonaniu jest łacińska nazwa kancelarii prawnej. Przeciętnemu
klientowi taka nazwa może się kojarzyć bardziej z kwalifikowaną pomocą prawną
świadczoną przez adwokatów lub radców prawnych aniżeli z mniej
skomplikowanymi usługami prawniczymi spełnianymi przez osoby nienależące do
prawniczych zawodów zaufania publicznego.
Niezależnie od tego firma wnioskodawczyni wprowadza w błąd co do zakresu
prowadzonej działalności. Działalność prawnicza w umowie spółki, objętej
rozpatrywanym wnioskiem o wpis, została wskazana jako przedmiot spółki obok
wielu rodzajów aktywności, jak w szczególności usługi związane z
zagospodarowaniem terenów zieleni, wydawanie książek, działalność poligraficzna,
usługi w zakresie instalowania, naprawy i konserwacji nadajników telewizyjnych
oraz radiowych, wykonywanie robót ogólnobudowlanych związanych ze
wznoszeniem budynków, wykonywanie konstrukcji oraz pokryć dachowych,
wykonywania specjalistycznych robót budowlanych itd. (...)
W takiej sytuacji wymieniona we wniosku firma, sugerująca, że działalność
prawnicza stanowi, jeżeli nie jedyny, to w każdym razie główny przedmiot
działalności wnioskodawczyni, jest niewątpliwie nieadekwatna w stosunku do
określonego w umowie spółki zakresu działalności wnioskodawczyni.
Mając to na względzie, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814 k.p.c. orzekł,
jak w sentencji.



Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] III CSK 16/08   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/3/48
2008-06-12 
[IC] III CSK 255/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/3/47
2008-01-30 
[IC] III CSK 169/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/1/17
2007-11-29 
[IC] III CSK 151/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/1/15
2007-11-08 
[IC] III CSK 61/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2008/10/119
2007-08-22 
  • Adres publikacyjny: