Postanowienie SN - I PZ 21/07
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PZ 21/07
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/23-24/351
Data wydania:2007-10-24

Postanowienie z dnia 24 października 2007 r.
I PZ 21/07

Orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka uznające, że pol-
ska władza sądownicza naruszyła prawo strony do rzetelnego procesu sądo-
wego może stanowić podstawę przywrócenia terminu do wniesienia skargi ka-
sacyjnej.

Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jolanta Strusińska-
Żukowska, Herbert Szurgacz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 paź-
dziernika 2007 r. sprawy z powództwa Józefa T. przeciwko Rafinerii ,,T." SA w T. o
przywrócenie do pracy i inne roszczenia, na skutek zażalenia powoda na postano-
wienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z
dnia 9 maja 2007 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Okręgowe-
mu w Katowicach do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy- Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach posta-
nowieniem z dnia 9 maja 2007 r., w sprawie z powództwa Józefa T. przeciwko Rafi-
nerii ,,T." SA w T. o przywrócenie do pracy i inne, odrzucił skargę kasacyjną powoda
od wyroku tego Sądu z dnia 18 listopada 1999 r. W uzasadnieniu przedmiotowego
postanowienia Sąd Okręgowy stwierdził, że wniosek powoda o przywrócenie terminu
do sporządzenia i złożenia kasacji został oddalony postanowieniem Sądu Okręgo-
wego w Katowicach z dnia 8 maja 2007 r. w związku z czym kasacja, jako wniesiona
po terminie, podlegała odrzuceniu.
Uzasadniając oddalenie wniosku powoda o przywrócenie terminu do sporzą-
dzenia i złożenia kasacji Sąd Okręgowy w Katowicach przytoczył następujące oko-
liczności faktyczne sprawy: wyrokiem z dnia 4 grudnia 1998 r., Sąd Rejonowy w
Chrzanowie zasądził od Rafinerii ,,T." SA w T. na rzecz Józefa T. kwotę 5.008,74 zł
wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 11 listopada 1997 r. tytułem odszkodowania
za rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem niezgodnie z przepisami oraz
oddalił powództwo o sprostowanie świadectwa pracy i zapłatę wynagrodzenia za
okres od 1995 r. do chwili przywrócenia do pracy.
Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 18 listopada 1999 r. oddalił
apelację obu stron. Wyrok ten został przez powoda zaskarżony kasacją, który zarzu-
cił w niej między innymi nieważność postępowania wynikającą z pozbawienia go
możliwości obrony jego praw wskutek odmowy ustanowienia adwokata z urzędu oraz
wskutek braku zdolności procesowej reprezentantów strony pozwanej. Kasacja zo-
stała sporządzona przez powoda osobiście. Ponadto w dniu 26 listopada 1999 r.
powód złożył wniosek o ustanowienie dla niego adwokata z urzędu, uzasadniając go
tym, że ze względu na pozostawanie bez pracy przez 1,5 roku nie stać go na pokry-
cie kosztów zastępstwa procesowego we własnym zakresie. Postanowieniami z dnia
17 stycznia 2000 r. Sąd Okręgowy w Katowicach odrzucił kasację, ze względu na jej
braki formalne (osobiste sporządzenie przez powoda, art. 3932 § 1 k.p.c.), a także
oddalił wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu. Na postanowienie o odrzuceniu
kasacji powód złożył zażalenie, które zostało oddalone przez Sąd Najwyższy posta-
nowieniem z dnia 25 maja 2000 r.
Powód wniósł przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej skargę do Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. W orzeczeniu z dnia 27 czerwca 2006 r.
Trybunał uznał, iż w przedmiotowej sprawie doszło do naruszenia art. 6 § 1 Europej-
skiej Konwencji Praw Człowieka i zasądził na rzecz powoda kwotę 2.315 Euro. Zda-
niem Trybunału naruszenie polegało, po pierwsze, na braku uzasadnienia postano-
wienia Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 17 stycznia 2000 r. o oddaleniu wnio-
sku powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, a po drugie na wydaniu tego
postanowienia już po upływie terminu do wniesienia kasacji, co w oczywisty sposób
pozbawiło powoda realnej szansy na ustanowienie pełnomocnika z wyboru dla jej
wniesienia.
W związku z orzeczeniem Trybunału powód pismem z dnia 30 września 2006
r. złożył skargę o wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem Sądu
Okręgowego w Katowicach z dnia 17 stycznia 2000 r. oddalającego wniosek o usta-
nowienie adwokata z urzędu, zarzucając temu postanowieniu naruszenie art. 6 § 1
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz art. 9 Konstytucji RP, poprzez pozba-
wienie powoda możliwości działania wskutek braku należytej reprezentacji i wnosząc
o uchylenie obu postanowień z dnia 17 stycznia 2000 r. (zarówno oddalającego
wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu, jak i odrzucającego kasację) i przekaza-
nie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z dnia 22 listopada 2006 r. od-
rzucił skargę powoda o wznowienie postępowania uzasadniając to tym, że skarga nie
została oparta na ustawowej podstawie. W dniu 6 grudnia 2006 r. powód w oparciu o
art. 169 § 1 k.p.c. złożył wniosek o przywrócenie uchybionego bez swej winy terminu
do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do sporządzenia i wniesienia kasacji od
wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 18 listopada 1999 r. oraz do złożenia
wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu do wniesienia tej kasacji. W uzasadnie-
niu powód stwierdził, że z wnioskiem o przywrócenie terminu do podjęcia obu wska-
zanych wyżej czynności procesowych występował już w ramach skargi o wznowienie
postępowania. Wniosek ten nie spełniał jednak wynikającego z art. 169 § 3 k.p.c.
wymogu równoczesnego wniesienia kasacji, co było spowodowane między innymi
brakiem możliwości poniesienia przez powoda kosztów ustanowienia adwokata z
wyboru do jej sporządzenia, dlatego też może on wnieść kasację dopiero po ustano-
wieniu przez Sąd adwokata z urzędu. Powód wskazał ponadto, że nie mógł dotrzy-
mać tygodniowego terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu, ponieważ
nie jest prawnikiem i nie wiedział o takim sposobie postępowania. O takiej możliwości
dowiedział się w dniu 4 grudnia 2006 r., kiedy doręczono mu odpis postanowienia
Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 22 listopada 2006 r. o odrzuceniu skargi o
wznowienie postępowania. W treści uzasadnienia tego postanowienia znalazła się
informacja, że powodowi przysługiwała droga, którą mógł on skutecznie dochodzić
swych praw, a mianowicie w tym celu mógł on w pierwszej kolejności, zgodnie z art.
169 § 1 k.p.c. w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu orzeczenia Europejskiego Try-
bunału Praw Człowieka, złożyć wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia kasa-
cji. Powód wskazał, że Sąd Okręgowy mógł potraktować skargę o wznowienie po-
stępowania jako wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji, zważywszy,
że powód nie jest prawnikiem i działa bez pełnomocnika w sprawie, w której wystę-
puje rzadko spotykana w praktyce sytuacja prowadzenia postępowania po wydaniu
orzeczenia przez międzynarodowy trybunał, ponadto jest to sprawa z zakresu prawa
pracy, co, zdaniem powoda, zobowiązuje sąd do większego zaangażowania w pro-
cesie. Powód zwrócił również uwagę, że nie było przez niego możliwe dochowanie
tygodniowego terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia
kasacji wraz z kasacją, nawet gdyby doszło do ustanowienia przez powoda adwo-
kata z wyboru, gdyż w tak krótkim terminie nie byłoby możliwe przygotowanie kasacji
z zachowaniem należytej staranności, biorąc pod uwagę konieczność przetłumacze-
nia orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz obszerność akt do-
tychczas prowadzonego postępowania. Zdaniem powoda, wobec powyższego, sąd
powinien przywrócić mu uchybiony bez jego winy termin do sporządzenia i wniesie-
nia kasacji oraz ustanowić adwokata z urzędu do wniesienia tej kasacji, jako że po-
wód składa wniosek w terminie 7 dni od dnia 4 grudnia 2006 r., kiedy to uzyskał in-
formację o możliwości przywrócenia terminu do wniesienia kasacji. Na posiedzeniu w
dniu 24 kwietnia 2007 r. powód wycofał wniosek o ustanowienie. adwokata z urzędu.
Sąd Okręgowy w Katowicach uznał wniosek powoda o przywrócenie terminu
do sporządzenia i złożenia kasacji za niezasadny i w związku z tym, postanowieniem
z dnia 8 maja 2007 r. oddalił go, co z kolei stało się podstawą do odrzucenia skargi
kasacyjnej powoda postanowieniem tegoż Sądu z dnia 9 maja 2007 r. Postanowienie
z dnia 9 maja 2007 r. powód zaskarżył zażaleniem, w którym wniósł o rozpatrzenie
na podstawie art. 380 k.p.c. postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 8
maja 2007 r. oraz o uchylenie zaskarżonego postanowienia Sądu Okręgowego w
Katowicach z dnia 9 maja 2007 r. w całości i przekazanie mu sprawy do ponownego
rozpoznania, ewentualnie nadanie wniesionej kasacji ,,stosownego biegu".
W uzasadnieniu wskazano, że postanowienie o oddaleniu wniosku o przywró-
cenie terminu jako niezaskarżalne należy do kategorii postanowień, o których mowa
w art. 380 k.p.c., stąd Sąd Najwyższy może, na wniosek strony, rozpatrując zażale-
nie na postanowienie o odrzuceniu kasacji rozpoznać także, mające wpływ na jego
wydanie, postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu, na kwestiono-
waniu którego koncentruje się skarżący. Podkreślono, że możliwość wniesienia
wniosku o przywrócenie terminu pojawiła się dopiero z chwilą uprawomocnienia się
orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, na co zwrócił też
uwagę Sąd Okręgowy w Katowicach, a 7-dniowy termin wskazany w art. 169 § 1
k.p.c. został przez skarżącego zachowany. Wyjątkowość sytuacji wynika z długo-
trwałego postępowania przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Stras-
burgu, który jednoznacznie stwierdził wyłączną winę państwa i naruszenie prawa
powoda do sądu, co jednocześnie wyłącza winę powoda w uchybieniu terminu.
W skardze zauważono także, że wniosek skarżącego dotyczył nie tylko przy-
wrócenia terminu, ale także ustanowienia adwokata z urzędu, co ma istotne znacze-
nie w sprawie o przywrócenie terminu, jako że bezpodstawna odmowa Sądu ustano-
wienia adwokata z urzędu pozbawiła powoda prawa do sądu i stała się podstawą
orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Dlatego też do-
piero z uprawomocnieniem się przedmiotowego orzeczenia Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka w Strasburgu powstała możliwość złożenia wniosku o przywrócenie
terminu do wniesienia skargi kasacyjnej oraz ustanowienie adwokata z urzędu, który
jednak, jako bezpodstawnie oddalony, ,,został zaskarżony".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej następuje po roz-
ważeniu przez sąd okoliczności konkretnego przypadku. Stosownie do art. 168 k.p.c.
jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na
jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. W rozpoznawanej sprawie okoliczności,
w jakich powód wnosi o przyrócenie terminu są złożone i i ich rozważenie powinno
uwzględniać szerszy kontekst sprawy, która ma swoje źródło w postanowieniu Sądu
Okręgowego w Katowicach z dnia 17 stycznia 2000 r. o odrzuceniu kasacji złożonej
przez powoda osobiście i oddaleniu wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu, bez
uzasadnienia tej odmowy. W sprawie powód działał bez adwokata. Okoliczność, że -
zdaniem Sądu Okręgowego - powód miał możliwość ustanowienia pełnomocnika z
wyboru, nie przekreśla tego faktu i nie może stanowić podstawy odmiennej oceny
znaczenia okoliczności działania powoda bez adwokata.
Rozpoznając przedmiotowy wniosek Sąd Okręgowy słusznie stwierdził, że nie
można utożsamiać charakteru i skutków orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka i orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Nietrafnie jednak
marginalizuje znaczenie orzeczeń ETPCz dla sądowego stosowania prawa. Kwestia
ta stała się przedmiotem obszernych rozważań Sądu Najwyższego w postanowieniu
z dnia 17 kwietnia 2007 r., I PZ 7/07, wydanym w wyniku rozpatrzenia zażalenia po-
woda na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z 22 lipca 2006 r. o odmo-
wie wznowienia postępowania. Między innymi Sąd Najwyższy stwierdził, że związa-
nie Polski Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oznacza,
że Konwencją są związane wszystkie władze i organy państwowe, także sądy. Każdy
organ państwa w zakresie swoich kompetencji jest zobowiązany (art. 9 Konstytucji)
do poszanowania zobowiązania, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska przestrze-
ga wiążącego ją prawa międzynarodowego. Na tym Sądzie, który naruszył Konwen-
cję ciążyła powinność doprowadzenia do stanu zgodności między treścią orzeczenia
ETPCz a stanem ukształtowanym przez zakwestionowane przez Trybunał orzecze-
nie, które stało się podstawą oceny, że polska władza sądownicza, a konkretnie Sąd
Okręgowy w Katowicach, naruszyła prawo powoda do rzetelnego procesu sądowe-
go.
Wymieniony tu kontekst w postaci rozpoznawania sprawy powoda Józefa T.
przez ETPCz ma znaczenie w związku z tym, że dopiero w konsekwencji orzeczenia
Trybunału powód wystąpił z wnioskiem o wznowienie postępowania, w którym do-
magał się ustanowienia adwokata z urzędu i przywrócenia terminu do wniesienia ka-
sacji. Po zaskarżeniu zażaleniem postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach
odrzucającego wniosek o wznowienie postępowania, Sąd Najwyższy postanowie-
niem z 17 kwietnia 2007 r. uchylił zaskarżone postanowienie. Sąd Najwyższy stwier-
dził, że wadliwa decyzja Sądu Okręgowego w postaci postanowienia z 17 stycznia
2000 r. o odmowie ustanowienia dla powoda pełnomocnika z urzędu, które nie zo-
stało uzasadnione, a ponadto zostało wydane po upływie terminu do wniesienia ka-
sacji - pozbawiła powoda możliwości działania przed sądem i że okoliczność ta,
zgodnie z art. 401 pkt 2 k.p.c. powoduje nieważność postępowania, tego jego frag-
mentu, który obejmował wniosek o ustanowienie adwokata z urzędu w celu sporzą-
dzenia i wniesienia kasacji, uzasadniającą jego wznowienie.
Ma rację skarżący twierdząc, że do wydania orzeczenia przez ETPCz nie wy-
stąpiły żadne okoliczności uzasadniające złożenie wniosku o przywrócenie terminu
do wniesienia kasacji. W okolicznościach sprawy należy przywiązać znaczenie do
informacji zawartej w postanowieniu Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 22 li-
stopada 2006 r. odrzucającym skargę o wznowienie postępowania, że powodowi
przysługiwała droga, którą mógł skutecznie dochodzić swych praw i że w tym celu
mógł w pierwszej kolejności, zgodnie z art. 169 § 1 k.p.c., w terminie 7 dni od daty
doręczenia mu orzeczenia ETPCz , złożyć wniosek o przywrócenie terminu do wnie-
sienia kasacji.
Z przytoczonych względów, na podstawie art. 3941 w związku z art. 39815
k.p.c. orzeczono jak w sentencji postanowienia.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PZ 29/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/99
2008-01-29 
[IA] I PZ 28/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/69
2008-01-29 
[IA] I PZ 11/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/19-20/292
2007-07-19 
[IA] I PZ 5/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/13-14/196
2007-04-17 
[IA] I PZ 1/07   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/13-14/195
2007-04-12 
  • Adres publikacyjny: