Tezy
Brak w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzecie elektrycznym i elektronicznym zdefiniowana, na użytek tejże ustawy, pojęcia "sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych", którego treśc budzi istotne wątpliwości, wyklucza możliwość takiej jego interpretacji, w wyniku której nałożone zostałyby na obywatela obowiązki, nie wynikające wprost z ustawy. Tego rodzaju wykładnia treści wymienionego wyżej pojęcia byłaby sprzeczna z zasadami państwa prawa.
Sentencja
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Krystyna Borkowska (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Marek Stojanowski Sędzia WSA del. Grzegorz Czerwiński Protokolant Anna Połoczańska po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2009 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej "[...]" spółka z o.o. z siedzibą w B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 marca 2008 r. sygn. akt IV SA/Wa 2609/07 w sprawie ze skargi "[...]" spółka z o.o. z siedzibą w B. na decyzję Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia [...] października 2007 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wpisu do rejestru przedsiębiorców wprowadzających sprzęt 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, 2. zasądza od Głównego Inspektora Ochrony Środowiska na rzecz "[...]" spółka z o.o. z siedzibą w B. kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 3 marca 2008 r., sygn. akt IV SA/Wa 2609/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę [...] spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. na decyzję Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia [...] października, odmawiającą wpisu do rejestru przedsiębiorców wprowadzających sprzęt.
Wyrok ten wydany został w następujących okolicznościach prawnych i faktycznych sprawy.
Decyzją z dnia [...] sierpnia 2007 r. Główny Inspektor Ochrony Środowiska odmówił wpisania spółki [...] do rejestru przedsiębiorców wprowadzających sprzęt. Zdaniem organu spółka, jako przedsiębiorstwo wprowadzające sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny - komputery osobiste stacjonarne w tym procesory, myszy, monitory i klawiatury, notebooki oraz sprzęt kopiujący, była zobowiązania, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym lub elektronicznym, do zawarcia umowy z organizacją odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego albo wniesienia zabezpieczenia finansowego, czego nie uczyniła. Wobec tego należało odmówić dokonania wpisu do rejestru.
Firma [...] wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy, podnosząc, że organ nie udzielił odpowiedzi na pytanie dotyczące klasyfikacji wprowadzanego przez spółkę sprzętu, jako sprzętu dla gospodarstw domowych, oraz nie odniósł się do oświadczenia spółki, że wprowadzany sprzęt jest przeznaczony dla szkół i urzędów.
Decyzją z dnia [...] października 2007 r. Główny Inspektor Ochrony Środowiska utrzymał w mocy swoją wcześniejszą decyzję. W uzasadnieniu stanowiska organ wskazał, że zgodnie z interpretacją Ministra Środowiska, zawartą w "Wytycznych technicznych dla oceny wyrobu w zakresie jego podlegania przepisom ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym", komputery osobiste i laptopy należało uznać za sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych, a tym samym zgodnie z powołaną ustawą, na spółce ciążył obowiązek zawarcia umowy albo wniesienia zabezpieczenia finansowego.
Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkie Sądu Administracyjnego w Warszawie wniosła spółka [...] żądając jej uchylenia. Skarżąca podniosła, że wprowadzany przez nią sprzęt nie jest zaliczany do sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych. Odbiorcą sprzętu będą szkoły i urzędy. W związku z powyższym spółka nie była zobowiązana do spełnienia wymogów wskazanych w zaskarżonej decyzji.
W skardze podniesiono, że zaskarżona decyzja została wydana niezgodnie z art. 87 Konstytucji RP, gdyż wytycznych Ministra Środowiska nie można traktować jako obowiązującego prawa materialnego i opierać na nich wydawanie decyzji administracyjnej.
Ponadto skarżąca dodała, że prowadząc postępowanie administracyjne organ nie zapewnił jej możliwości wypowiedzenia się co do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co stanowi naruszenie art. 10 k.p.a.
W odpowiedzi na skargę Główny Inspektor Ochrony Środowiska wniósł o jej oddalenie podtrzymując swoje wcześniejsze stanowisko.
Wyrokiem z dnia 3 marca 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił powyższą skargę.
Sąd I instancji wskazał, że w ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym lub elektronicznym brak jest definicji sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych, w związku z czym organ miał obowiązek samodzielnie ustalić jak należy rozumieć to pojęcie. Zdaniem Sądu organ słusznie przyjął, powołując się na wytyczne Ministra Środowiska, że za sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych uznaje się sprzęt elektryczny i elektroniczny, który z zasady jest przeznaczony głównie do użytku w gospodarstwach domowych a jego konstrukcja jak i funkcje nie wykluczają zastosowania tego sprzętu w gospodarstwach domowych, jak również na rynek jest wprowadzany z myślą o nabywcy detalicznym. Sprzętem innym niż przeznaczony dla gospodarstw domowych będzie natomiast taki, którego głównym odbiorcą jest przemysł, instytucje czy przedsiębiorstwa. Nie jest więc wprowadzany na rynek z myślą o odbiorcy detalicznym a jego konstrukcja i funkcje wykluczają zastosowanie w gospodarstwach domowych. Sąd stwierdził, że komputery osobiste i
laptopy - bez względu na fakt kto je użytkuje - w rozumieniu przepisów ustawy należy uznać za sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych. W konsekwencji, stosownie do przepisów powołanej ustawy, na skarżącej ciążyły obowiązki wskazane w zaskarżonej decyzji.
Sąd uznał za zasadny zarzut naruszenia przez organ art. 10 k.p.a., wskazał jednak że uchybienie to nie miało wpływu na wynik sprawy.
Od powyższego wyroku [...] spółka z ograniczoną odpowiedzialnością złożyła skargę kasacyjną, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na rzecz skarżącej kosztów postępowania według norm przepisanych.
W skardze kasacyjnej zarzucono zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 3 ust. 2, art. 8 ust. 2 pkt. 1, art. 18 w związku z załącznikiem nr 1 do ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd, iż sprzęt jaki wprowadza skarżąca jest, zgodnie z ww. ustawą sprzętem przeznaczonym dla gospodarstw domowych i w związku z tym wpis do rejestru przedsiębiorców wprowadzających sprzęt oprócz złożenia wniosku wymaga albo zawarcia umowy z organizacją odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego albo wniesienia stosownego zabezpieczenia finansowego, gdy de facto, wyżej cytowana ustawa nie kwalifikuje sprzętu z grupy 3 jako sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych, a nadto, ilość i masa wprowadzanego sprzętu wskazuje na jego przemysłowe, a nie domowe zastosowanie. Podniesiono również zarzut naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 1 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych, art. 3 § 1, art.
141 § 4, art. 145 § 1 lit. a/ i c/ oraz art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) w zw. z art. 87 i 7 Konstytucji RP oraz art. 6 i 10 k.p.a. - poprzez oparcie zaskarżonego wyroku na "Wytycznych technicznych dla oceny wyrobu w zakresie jego podlegania przepisom ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym", wydanych przez Ministra Środowiska. Miało to zasadniczy wpływ na wydane w niniejszej sprawie rozstrzygnięcie, pomimo iż "Wytyczne ..." nie stanowią powszechnie obowiązującego źródła prawa. Nadto Sąd nie wyjaśnił dlaczego naruszenie art. 10 § 1 k.p.a. nie miało żadnego wpływu na wynik sprawy.
W skardze podniesiono, że ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym nie klasyfikuje sprzętu wprowadzanego przez skarżącą jako sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych. Komputery oraz sprzęt kopiujący umieszczone zostały w grupie sprzętu teleinformatycznego i telekomunikacyjnego, a nie w grupie małogabarytowych czy wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego. Wskazano również, że ilość i masa wprowadzanego do obrotu sprzętu wskazują na jego przemysłowe, a nie domowe, przeznaczenie.
Skarżąca stwierdziła również, że wytyczne Ministra Środowiska nie stanowią zgodnie z Konstytucją (art. 87) źródła powszechnie obowiązującego prawa i jako takie nie powinny mieć bezpośredniego wpływu na wydane w sprawie rozstrzygnięcie.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Stosownie do brzmienia art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc pod uwagę jedynie nieważność postępowania sądowego.
Ponieważ w niniejszej sprawie wymienione w art. 183 § 2 P.p.s.a. przesłanki nieważności postępowania nie wystąpiły, postępowanie kasacyjne ograniczać się będzie wyłącznie do zbadania zasadności podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów.
Zarzuty te uznać należy za usprawiedliwione.
Złożona w niniejszej sprawie skarga kasacyjna oparta została na obydwu wskazanych w art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, podstawach kasacyjnych, tj. naruszeniu prawa materialnego oraz naruszeniu przepisów postępowania, mogących mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Zasadą jest, iż kiedy w skardze kasacyjnej podnoszone są jednocześnie zarzuty naruszenia prawa materialnego i przepisów postępowania, to w pierwszej kolejności rozpatrywane są zarzuty o charakterze procesowym. Jednakże w niniejszej sprawie z uwagi na rozstrzygający charakter zarzutów dotyczących wykładni przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę wydania kontrolowanej przez sąd decyzji, rozważania dotyczące zasadności podstaw kasacyjnych rozpocząć należy od zarzutu naruszenia przez sąd przepisów prawa materialnego, tj. art. 3 ust. 2, art. 8 ust. 2 pkt 1, art. 18 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym poprzez ich błędną wykładnię.
Odnosząc się do wymienionego wyżej zarzutu zauważyć należy, że naruszenie prawa materialnego, przejawiające się w jego błędnej wykładni polega na mylnym zrozumieniu a więc wadliwej interpretacji treści normy prawnej wynikającej z przepisu objętego zarzutem naruszenia.
Tego rodzaju sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie.
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym określa wymagania jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny, a także zasadę postępowania z wymienionym wyżej zużytym sprzętem. Przedsiębiorcy, którzy - między innymi - wprowadzają do obrotu na terytorium kraju sprzęt elektryczny i elektroniczny, przed rozpoczęciem działalności, zobowiązani są złożyć do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska wniosek o wpis do rejestru. Wniosek taki w odniesieniu do przedsiębiorcy wprowadzającego sprzęt winien wskazywać firmę, jej siedzibę i adres, numer identyfikacji podatkowej (NIP)
i Regon o ile takie posiada, numer i nazwę grupy oraz numer i nazwę rodzaju sprzętu, określone w załączniku nr 1 do ustawy (art. 8 ust. 2 pkt 1 lit. a/, b/, c/, d/ cyt. ustawy). Zawierać również powinien informacje o umowie z organizacją odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego o ile została zawarta a w przypadku wprowadzającego sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych, który nie zawarł
umowy z organizacją odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, informację o masie poszczególnych rodzajów sprzętu, określonych w załączniku nr 1 do ustawy, który zamierza wprowadzić w danym roku oraz o formie i wysokości zabezpieczenia finansowego, o którym mowa w art. 18 ust. 1 (art. 8 ust. 2 pkt 1 lit. e/ cyt. ustawy).
Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 18 ust. 1 wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych, w przypadku niezawarcia umowy z organizacją odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, wygaśnięcia lub rozwiązania tej umowy jak również ogłoszenia upadłości tej organizacji lub otwarcia jej likwidacji zobowiązany jest do wniesienia zabezpieczenia finansowego na dany rok kalendarzowy.
Niewniesienie zabezpieczenia finansowego, w wymaganej wysokości, jeżeli wprowadza się sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych, pociąga za sobą konieczność odmowy dokonania wpisu do rejestru firmy wprowadzającej sprzęt (art. 8 ust. 3 cyt. ustawy).
W niniejszej sprawie powodem odmowy wpisu do rejestru firmy [...] sp. z o.o. z siedzibą w B., było nieuiszczenie przez nią zabezpieczenia finansowego przeznaczonego na finansowanie zbierania, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu i unieszkodliwiania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
U podstaw kontrolowanego rozstrzygnięcia legło - zakwestionowane przez skarżącą spółkę - stwierdzenie, że sprowadzany przez wymienioną wyżej firmę sprzęt "teleinformatyczny i telekomunikacyjny: B1 Komputery osobiste, stacjonarne w tym procesor, mysz, monitor, klawiatura, B 3 Notebooki i B6 Sprzęt kopiujący" jest "sprzętem przeznaczonym dla gospodarstw domowych".
Poza sporem jest, że wprowadzony w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym podział na sprzęt "przeznaczony dla gospodarstw domowych" i dla innych podmiotów wiąże się z dodatkowymi obowiązkami nałożonymi na przedsiębiorców wprowadzających sprzęt "przeznaczony dla gospodarstw domowych". Między innymi jest to obowiązek zawarcia umowy z organizacją odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego a w przypadku jej braku obowiązek wniesienia stosownego zabezpieczenia finansowego (art. 18 ust. 1 cyt. ustawy).
Niewykonanie tego obowiązku - jak to już wyżej wskazano - pociąga za sobą sankcję w postaci odmowy dokonania wpisu do rejestru.
Zgodzić należy się z autorem skargi kasacyjnej, że mimo niejasności wskazanego wyżej sformułowania cytowana wyżej ustawa nie zawiera definicji pojęcia sprzętu "przeznaczonego dla gospodarstw domowych".
W art. 3 - stanowiącym słowniczek użytych w ustawie określeń - w ustępie 2 ograniczono się bowiem jedynie do wyjaśnienia, co należy rozumieć pod pojęciem "zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych". Nie jest ono tożsame z pojęciem "sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych" a zachodzące między przedstawionymi wyżej określeniami różnice powodują, że brak jest podstaw do stosowania analogii przy interpretacji wskazanego wyżej pojęcia. Nadto racjonalny ustawodawca używając odmiennego sformułowania - "sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych" - musiał temu pojęciu nadać odmienne znaczenie.
Dokonując interpretacji wskazanego wyżej pojęcia organ administracji oparł się na wytycznych Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2006 r., przedstawiających negatywne jego definicje i przyjął, że komputery osobiste i laptopy bez względu na to dla kogo są przeznaczone, przy wprowadzaniu na polski rynek, zawsze winny być traktowane jako sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych, ponieważ ich konstrukcja i funkcja nie wyklucza zastosowania w gospodarstwach domowych. Pogląd ten podzielił Sąd I instancji, oddalając skargę na decyzje.
Przedstawione w zaskarżonym wyroku stanowisko pozbawione jest w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego oparcia w przepisach niniejszej ustawy.
Podnieść przede wszystkim należy, że w dołączonym do cytowanej wyżej ustawy załączniku nr 1 dokonany został podział sprzętu elektrycznego i elektronicznego na grupy i rodzaje. W rubryce "rodzaje sprzętu elektrycznego i elektronicznego" wyszczególnione zostały wielkogabarytowe i małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego. Wśród wymienionego tam sprzęgu brak jest komputerów, laptopów i notebooków. Co więcej tego rodzaju sprzęt zakwalifikowany został do grupy sprzętu teleinformatycznego i telekomunikacyjnego.
Stanowienie przepisów prawa, w których używane pojęcia są wzajemnie sprzeczne lub umożliwiające dowolną interpretację uznać należy za naruszające zasadę ochrony zaufania do państwa i prawa.
W niniejszej sprawie z uwagi na niezdefiniowanie w omawianej ustawie pojęcia "sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych" i niejasność tego sformułowania, skarżący inaczej niż organy zinterpretował jego treść w następstwie czego uznał, iż komputery, laptopy itp. z uwagi na to, że ich odbiorcami są instytucje a nie osoby fizyczne nie kwalifikują się jako sprzęt przeznaczony dla gospodarstwa domowego. Tym samym nie miał on obowiązku wnieść wymaganego w art. 18 ust. 1 cyt. ustawy zabezpieczenia finansowe.
Podstawowym elementem zasady demokratycznego państwa prawnego jest nakaz respektowania przez ustawodawcę zasad poprawnej legislacji. Przepisy prawa, zgodnie z zasadami techniki prawodawczej winny być redagowane tak aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresatów wyrażały intencje prawodawcy.
Również z zawartej w art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego wynika, że każda regulacja prawna, w tym także o charakterze ustawowym, winna spełniać wymóg dostatecznej określoności, to znaczy formułować przepisy w sposób jasny, precyzyjny i poprawny. W szczególności jeżeli chodzi o nakładane obowiązki wymóg jasności winien oznaczać nakaz tworzenia zrozumiałych dla adresatów norm prawnych.
Brak w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym zdefiniowania, na użytek tejże ustawy, pojęcia "sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych", którego treść budzi istotne wątpliwości, wyklucza możliwość takiej jego interpretacji, w wyniku której nałożone zostały na obywatela obowiązki, nie wynikające wprost z ustawy. Tego rodzaju wykładnia treści wymienionego wyżej pojęcia byłaby sprzeczna z zasadami państwa prawa.
W związku z powyższym zawarty w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia prawa materialnego uznać należy za usprawiedliwiony, co powoduje konieczność uwzględnienia skargi i uchylenia zaskarżonego wyroku.
W tej sytuacji odnoszenie się do pozostałych zarzutów skargi dotyczących naruszenia przepisów postępowania uznać należy za niecelowe.
Uwzględniając powyższe Naczelny Sąd Administracyjny na zasadzie art. 185 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - orzekł jak w sentencji.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1 wyżej wymienionej ustawy.