Trwa ładowanie...
Zaloguj
Notowania
Przejdź na

Zmiany w prawie spadkowym. Kogo będą dotyczyć?

0
Podziel się:

Zamiarem nowelizacji jest, by spadkobierca nie mógł dowolnie zaspokajać wierzycieli według własnego uznania, a wobec innych zasłaniać się wyczerpaniem spadku.

Zmiany w prawie spadkowym. Kogo będą dotyczyć?
(Evaulphoto/Dreamstime.com)

Prawdopodobnie już w IV kwartale 2015 r. wejdą w życie nowe regulacje dotyczące prawa spadkowego. Co się zmieni i kogo tyczyć będą zmiany?

Prawdopodobny przebieg procesu legislacji rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 26 sierpnia 2014 r. (RPU VII, poz. 2707), pozwala na wstępne przyjęcie, że już w IV kwartale 2015 r. mogą wejść w życie od dawna postulowane zmiany prawa spadkowego. Projektowane zmiany obejmą swoim zakresem spadki otwarte od dnia wejścia w życie nowelizacji, natomiast wobec spadków otwartych przed dniem wejścia w życie ustawy oraz w stosunku do zabezpieczenia i spisu inwentarza wszczętych przed tym dniem stosowane będą dotychczasowe przepisy.

Odpowiedzialność ograniczona zamiast nieograniczonej

Warto więc pamiętać o tym, iż obecnie obowiązujące przepisy urzeczywistniać będą znaną premię _ ignorantia iuris nocet _, tzn. wobec spadkobierców, którzy nie są zainteresowani sukcesją praw i nie podejmują żadnych działań zmierzających do uporządkowania swoich interesów, zastosowanie znajdą przepisy art. 1015 §§ 1 i 2 K.c., zgodnie z którymi, brak oświadczenia spadkobiercy o odrzuceniu spadku w ciągu sześciu miesięcy od powzięcia informacji o tytule do spadkobrania jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Zatem z pewnymi wyjątkami, tj. wobec osób, które nie miały pełnej zdolności do czynności prawnych (np. małoletni), wobec których istniała podstawa do całkowitego ubezwłasnowolnienia, z mocy prawa, wobec tych spadkobierców, którzy nie złożyli oświadczenia, gdy przynajmniej jeden z nich przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza oraz wobec osób prawnych, istnieje domniemanie prostego przyjęcia spadku.

Jak powszechnie wiadomo spadek częstokroć wiąże się nie tylko z korzyścią finansową, ale także z koniecznością spłaty długów spadkodawcy, a milczenie spadkobiercy nie musi okazać się dla niego korzystne. W kierunku zmiany powyższego domniemania podąża przedmiotowa nowelizacja.

Korzyści dla spadkobierców, a straty dla wierzycieli?

Założeniem proponowanych modyfikacji jest odwrócenie niekorzystnych skutków braku aktywności spadkobierców przez ich proste przyjęcie spadku, na zasadę odpowiedzialności z dobrodziejstwem inwentarza. Rozwiązanie przewidziane w obowiązujących obecnie przepisach zdaniem prawodawców nie chroni należycie spadkobierców przed niespodziewaną odpowiedzialnością za długi spadkowe przewyższające wartość aktywów spadkowych. Powyższy wniosek wywodzić można również z utrwalonej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz stanowiska doktryny. Za wprowadzeniem nowelizacji przemawiają również względy aksjologiczne oraz społeczne poczucie sprawiedliwości.

Na gruncie orzecznictwa Sądu Najwyższego, utrwalone zostało stanowisko, zgodnie z którym podstawą do uchylenia się spadkobiercy od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli, może być błąd prawnie doniosły, którym nie jest nieznajomość przedmiotów spadkowych pozostająca w związku przyczynowym z niezachowaniem należytej staranności podczas ich ustalania przez spadkobiercę. Biorąc pod uwagę powyższe, powołane argumenty przemawiają na rzecz konieczności odwrócenia obowiązującej zasady: w aksjologicznie poprawnej regulacji bierne zachowanie spadkobiercy powinno być równoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, toteż ustawodawca zdecydował się na dokonanie zwrotu w istniejącym aktualnie domniemaniu.

Powstanie natomiast pytanie, po pierwsze czy wierzyciele spadkowi (osoby wobec których spadkodawca pozostawał dłużnikiem) będą mieli prawną możliwość zabezpieczenia swoich interesów. Istnieją również wątpliwości czy proponowane zmiany nie wpłyną aż nazbyt, przykładowo, na zaostrzenie warunków oferty finansowej banków kierowanej do kredytobiorców, czy też nie spowodują spadku skuteczności działania podmiotów zajmujących się windykacją należności. Po wtóre, czy stan majątku spadkowego będzie mógł być sprawnie ustalany, czy też może raczej ustalenie stanu majątku spadkowego będzie mogło być dokonywane na długo po otwarciu spadku, co stawiałoby pod znakiem zapytania rzetelność tak prowadzonej inwentaryzacji?

Nowa instytucja - wykaz inwentarza

Oprócz spisu inwentarza sporządzanego odpłatnie przez komornika, w celu zapobieżenia wspomnianemu powyżej uchylaniu się spadkobierców od sporządzania spisu inwentarza lub sporządzaniu go z opóźnieniem, ustawodawca w proponowanej noweli, przewidział instytucję prywatnego spisu inwentarza. Jest to tzw. wykaz inwentarza, którego istota sprowadza się do ujawnienia przez spadkobiercę z należytą starannością, przedmiotów majątkowych należących do spadku oraz długów spadkowych. Następnie jego ogłoszenia przez sąd oraz ewentualnego uzupełnienia wykazu o dalsze przedmioty lub długi spadkowe. Wykaz będzie można złożyć również przed notariuszem, ale już nie przed konsulem. Jednocześnie wierzyciele spadkowi będą mieli nadal możliwość weryfikacji przedstawionego wykazu przez złożenie wniosku do sądu o sporządzenie urzędowego spisu inwentarza.

Zamiarem wprowadzanej nowelizacji jest również to, aby spadkobierca nie mógł dowolnie zaspokajać wierzycieli według własnego uznania, a wobec innych wierzycieli zasłaniać się ograniczeniem odpowiedzialności z powodu wyczerpania stanu czynnego spadku. Dlatego nowelizacja dotknie również art. 1032 § 2 K.c., zgodnie z którym za niespłacone długi spadkobierca odpowiadać będzie ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby wiedział o nich lub przy dołożeniu należytej staranności mógł wiedzieć i spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Założenie zatem jest takie, aby spadkobierca zaspokajał długi, o których istnieniu wiedział oraz przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć.

Również w tym miejscu warto postawić pytania, na które odpowiedzi udzieli praktyka stosowania ustawy, tj. czy proponowane założenia doprowadzą do szybszego i sprawniejszego spłacania długów spadkowych? Czy powyższe zmiany wobec braku sankcji dla spadkobierców za nieterminowe złożenie wykazu inwentarza, nie stworzą jedynie pozoru ochrony wierzycieli spadkowych, promując jednocześnie sytuację prawną spadkobierców?

Niewątpliwie odpowiedzi na wskazane pytania zapadną po upływie określonego czasu obowiązywania nowelizacji, niemniej jednak jak pokazuje doświadczenie, zniwelowanie pewnych problemów praktycznych nierzadko powoduje zwiększenie innych. Analiza zmian prawa spadkowego może powodować obawy o ewentualne uprzywilejowanie sytuacji spadkobierców w stosunku do sytuacji wierzycieli spadkowych, zatem pozostaje na bieżąco śledzić zmiany i podejmować stosowne środki ochrony w odpowiednim czasie.

_ De lege ferenda _warto rozważyć, czy nie bardziej korzystne byłoby, wzorem ustawodawstwa holenderskiego, w świetle którego to sąd wyznacza spadkobiercy termin na przyjęcie lub odrzucenie spadku, aby zwiększono udział sądu w początkowym etapie procedury spadkobrania i aby nowelizacja przepisów zmierzała właśnie w tym kierunku.

Czytaj więcej w Money.pl
Walka o 8 mld zł. Każdy może dostać część z nich Według banków, projekt spowoduje nałożenie na nie dodatkowych kosztów, które będą musiały przerzucić na klientów.
Dłużnik ukrywa majątek? Jest na to sposób Nakaz zapłaty ma znaczenie, gdy istnieje obawa, że dłużnik będzie dążył do ukrycia majątku, w czasie gdy postępowanie sądowe uniemożliwi skuteczną egzekucję.
Będą nowe przepisy o długach spadkowych Głównym celem nowelizacji jest potrzeba ochrony obywateli przed niekorzystnymi skutkami braku złożenia oświadczenia w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku.

Autor jest radcą prawnym współpracującym z Kancelarią Radców Prawnych K&L Legal Granat i Wspólnicy Sp.k., we Wrocławiu

prawo spadkowe
wiadomości
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
Źródło:
K&L LEGAL
KOMENTARZE
(0)