Skreślenie ucznia z listy. Kiedy jest uzasadnione?

Art. 39 ust. 2 Ustawy o systemie oświaty stanowi wprost, iż: _ dyrektor szkoły lub placówki może, w drodze decyzji, skreślić ucznia z listy uczniów w przypadkach określonych w statucie szkoły lub placówki. _Skreślenie następuje na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu uczniowskiego.

Kolejny ustęp cytowanego artykułu wprowadza wyłączenie od powyższej zasady, które dotyczy uczniów objętych obowiązkiem szkolnym, czyli chodzących do szkół podstawowych oraz gimnazjów, którzy w uzasadnionych przypadkach, na wniosek dyrektora szkoły, mogą zostać przeniesieni przez kuratora oświaty do innej placówki.

Zgodnie z przepisami Ustawy o systemie oświaty statut szkoły powinien wyraźnie wskazywać, w jakich przypadkach rada pedagogiczna może podjąć uchwałę, która stanowi upoważnienie dla dyrektora do podjęcia decyzji o skreśleniu ucznia z listy uczniów. Przypadki, o których mowa, nie zostały uregulowane na poziomie ustawy, w związku z tym każda szkoła ma pełną swobodę w ukształtowaniu tej kwestii.

Przykładowo statut Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Wołowie stanowi, iż po wyczerpaniu takich kar jak: upomnienie wychowawcy klasy, upomnienie dyrektora szkoły, nagana dyrektora, nagana z ostrzeżeniem udzielona przez dyrektora lub radę, w szczególnie uzasadnionych przypadkach na mocy uchwały Rady Pedagogicznej dyrektor może w drodze decyzji skreślić ucznia z listy uczniów. Do tych szczególnie uzasadnionych przypadków statut zalicza: naruszenie nietykalności cielesnej innej osoby, przebywanie na terenie szkoły pod wpływem alkoholu, narkotyków i innych środków odurzających (dotyczy to także wycieczek oraz różnych imprez organizowanych przez szkołę), rozprowadzanie lub posiadanie środków odurzających, skazanie prawomocnym wyrokiem sądowym oraz demoralizujący wpływ na społeczność uczniów.

Z kolei np. statut Liceum Ogólnokształcącego im. J. M. Ossolińskiego w Brzegu Dolnym w nieco odmienny sposób kształtuje przesłanki, od zaistnienia których uzależniona jest decyzja o skreśleniu ucznia z listy uczniów. Są to takie przewinienia, które np. w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Wołowie nie zostały zagrożone sankcją skreślenia. Należy do nich m.in. sytuacja, kiedy uczeń opuścił więcej niż 60 godzin lekcyjnych z powodów nieusprawiedliwionych lub jeśli wychowawca z uzasadnionych powodów podważa wiarygodność przedstawionych usprawiedliwień.

W pierwszej instancji właściwym do skreślenia z listy uczniów jest dyrektor danej szkoły. Mimo tego, że to rada pedagogiczna podejmuje uchwałę w tej sprawie, a uprawnionym do jej rozstrzygnięcia jest organ kierowniczy szkoły. Natomiast niezmiernie istotny jest fakt, iż uchwała, o której mowa, nie jest dla dyrektora wiążąca, bowiem z zapisu art. 39 ust 2 U.s.o. wynika, że dyrektor _ może _ podjąć decyzję o skreśleniu, nie jest natomiast zobligowany do takiej czynności.

Warto w tym punkcie dodać, że obok uchwały rady pedagogicznej, która - jak już zostało ustalone - warunkuje wszczęcie postępowania, ustawa wprowadza dodatkowy wymóg w postaci zasięgnięcia przez dyrektora szkoły opinii samorządu uczniowskiego. Należy jednak pamiętać, że samorząd uczniowski nie jest organem w rozumieniu przepisów kodeksowych. Dlatego też uzasadnionym zdaje się być wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, w którym stwierdzono, iż: _ zakres podmiotowy stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego obejmuje tylko te podmioty, które z mocy przepisów prawa materialnego (lub porozumień), same są powołane i umocowane do załatwiania indywidualnych spraw rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej. Innymi słowy przewidziana w art. 106 § 5 K.p.a. forma postanowienia, w której następuje zajęcie stanowiska przez organ w trybie art. 106 § 1 K.p.a. może dotyczyć tylko współdziałania organów administracyjnych, a więc takich, które zgodnie z definicją zawartą w przepisach art. 5 § 2
pkt. 3 K.p.a. mają przymiot organu administracji publicznej. W znaczeniu szerszym tj. obejmującym także podmioty wykonujące zlecone funkcje z zakresu administracji publicznej samorząd szkolny nie ma zleconych przepisami prawa materialnego funkcji z zakresu administracji publicznej. Z tego względu nałożony przepisem art. 39 ust.2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty obowiązek zasięgnięcia opinii samorządu uczniowskiego jako organu społecznego ulokowanego w systemie oświaty, przed wydaniem decyzji w przedmiocie skreślenia z listy uczniów spełniony jest wówczas, gdy opinia samorządu uczniowskiego wydana została w trybie działania organów samorządu określonym w regulaminie samorządu _.

Skoro już zostało ustalone, iż decyzja o skreśleniu jest efektem podjętego na forum szkoły postępowania, wiąże się z tym szereg kodeksowych skutków prawnych. Przede wszystkim pierwszą czynnością, jaka powinna zostać dokonana przez dyrektora w momencie uruchomienia postępowania, jest powiadomienie o tym strony, czyli ucznia, której w toku czynności procesowych przysługuje wiele uprawnień. M. in. w każdym stadium postępowania może on przeglądać akta sprawy, sporządzać z nich odpisy i notatki, ma prawo do zgłaszania własnych wniosków dowodowych lub do składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, propozycji i wypowiadania się co do wyników postępowania dowodowego.

Wszystkie powyższe regulacje odnoszą się do szkół ponadgimnazjalnych. W szkole podstawowej oraz w gimnazjum skreślenie z listy uczniów nie jest możliwe, ponieważ w tych typach szkół realizowany jest obowiązek szkolny. Dlatego też skreślenie oznaczałby odebranie uczniowi możliwość realizacji tego ustawowego obowiązku.

Ustawodawca, dla szkół tego rodzaju, przyjął inne rozwiązanie, a mianowicie dopuszczalne jest zamiast skreślenia z listy uczniów, przeniesienie ucznia w uzasadnionych przypadkach do innej szkoły. Wniosek w tej sprawie składa odpowiedni dyrektor, a organem rozstrzygającym tę kwestię jest kurator oświaty. Dlatego też postępowanie toczy się nie z urzędu, jak w przypadku powyższej decyzji, lecz na wniosek dyrektora. Przyjmuje się, iż o przeniesieniu kurator oświaty orzeka również decyzją administracyjną, na którą z kolei służy odwołanie do organu wyższego stopnia, którym w tym przypadku będzie Minister Edukacji Narodowej.

Autorka jest prawnikiem w Kancelarii Radców Prawnych K&L Legal Granat i Wspólnicy Sp.k.